Mưa xuân (I)
Nguyễn Bính
Em là con gái trong khung cửi
Dệt lụa quanh năm với mẹ già
Lòng trẻ còn như cây lụa trắng
Mẹ già chưa bán chợ làng xa
Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay
Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy
Hội chèo làng Ðặng đi ngang ngõ
Mẹ bảo: “Thôn Ðoài hát tối nay”
Lòng thấy giăng tơ một mối tình
Em ngừng thoi lại giữa tay xinh
Hình như hai má em bừng đỏ
Có lẽ là em nghĩ đến anh
Bốn bên hàng xóm đã lên đèn
Em ngửa bàn tay trước mái hiên
Mưa thấm bàn tay từng chấm lạnh
Thế nào anh ấy chả sang xem!
Em xin phép mẹ, vội vàng đi
Mẹ bảo xem về kể mẹ nghe
Mưa bụi nên em không ướt áo
Thôn Ðoài cách có một thôi đê
Thôn Ðoài vào đám hát thâu đêm
Em mải tìm anh chả thiết xem
Chắc hẳn đêm nay giường cửi lạnh
Thoi ngà nằm nhớ ngón tay em
Chờ mãi anh sang anh chả sang
Thế mà hôm nọ hát bên làng
Năm tao bảy tuyết anh hò hẹn
Ðể cả mùa xuân cũng nhỡ nhàng!
Mình em lầm lụi trên đường về
Có ngắn gì đâu một dải đê!
Áo mỏng che đầu mưa nặng hạt
Lạnh lùng thêm tủi với canh khuya
Em giận hờn anh cho đến sáng
Hôm sau mẹ hỏi hát trò gì
“- Thưa u họ hát…” rồi em thấy
Nước mắt tràn ra, em ngoảnh đi
Bữa ấy mưa xuân đã ngại bay
Hoa xoan đã nát dưới chân giày
Hội chèo làng Ðặng về ngang ngõ
Mẹ bảo: “Mùa xuân đã cạn ngày”
Anh ạ! Mùa xuân đã cạn ngày
Bao giờ em mới gặp anh đây?
Bao giờ chèo Ðặng đi ngang ngõ
Ðể mẹ em rằng hát tối nay?
1936
(Bài thơ đã được nhạc sĩ Huy Thục phổ nhạc thành bài hát cùng tên.)
Nguồn:
1. Tinh tuyển văn học Việt Nam (tập 7: Văn học giai đoạn 1900-1945), Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, 2004
2. Tuyển tập Nguyễn Bính, NXB Văn học, 1986
3. Hoàng Xuân, Nguyễn Bính – thơ và đời, NXB Văn học, 2003
*
“Mưa Xuân” – Lời Thì Thầm Của Tình Yêu Đầu Đời
Nguyễn Bính, với phong cách thơ mộc mạc và trữ tình, đã chạm đến trái tim người đọc bằng những vần thơ gần gũi, chân quê mà sâu sắc. “Mưa Xuân (I)” là một bài thơ như thế, nơi tác giả dệt nên câu chuyện tình yêu đầu đời của một cô gái thôn quê, trong bối cảnh giản dị nhưng đầy lãng mạn. Tình yêu trong thơ Nguyễn Bính vừa tinh khôi, trong sáng, vừa mang chút ngậm ngùi, tiếc nuối – như một cơn mưa xuân phơi phới bay nhưng rồi cũng vội vã tàn.
Không gian chân quê và vẻ đẹp mộc mạc của nhân vật trữ tình
Hình ảnh cô gái trong bài thơ hiện lên thật bình dị nhưng đầy sức sống. Là một người con gái thôn quê gắn bó với khung cửi, cô mang trong mình sự trong sáng, e thẹn và cả khát vọng được yêu:
“Em là con gái trong khung cửi
Dệt lụa quanh năm với mẹ già
Lòng trẻ còn như cây lụa trắng
Mẹ già chưa bán chợ làng xa.”
Tác giả đã khéo léo dựng nên bối cảnh thân thuộc với hình ảnh khung cửi, vải lụa và người mẹ già. Đây không chỉ là không gian sinh hoạt thường nhật mà còn là nơi bắt đầu những xúc cảm đầu đời của cô gái. Lòng cô như “cây lụa trắng” – trong trẻo, thuần khiết, chưa vương chút bụi trần. Chính nét đẹp mộc mạc ấy khiến hình ảnh cô gái trở nên gần gũi và gây xúc động mạnh.
Tình yêu chớm nở giữa không gian xuân
Khung cảnh mưa xuân với hoa xoan rơi đã tạo nên một nền thơ đầy chất lãng mạn:
“Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay
Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy.”
Mưa xuân nhẹ nhàng, tinh khôi như chính tình yêu đầu đời của cô gái. Trong khung cảnh ấy, hội chèo làng Đặng là cái cớ để những rung động đầu tiên trong lòng cô gái thức dậy. Sự e thẹn và mong chờ của cô hiện lên thật đáng yêu:
“Lòng thấy giăng tơ một mối tình
Em ngừng thoi lại giữa tay xinh
Hình như hai má em bừng đỏ
Có lẽ là em nghĩ đến anh.”
Tình yêu được ví như sợi tơ mong manh, vừa giăng mắc trong lòng đã khiến cô gái xao xuyến. Nguyễn Bính đã tài tình khi diễn tả tâm trạng bâng khuâng, bối rối của cô gái qua những chi tiết nhỏ, tinh tế.
Nỗi buồn và sự hụt hẫng trong tình yêu
Niềm hy vọng mong manh của cô gái dần tan biến khi người cô chờ đợi không đến. Từ sự háo hức, chờ mong, cô rơi vào cảm giác hụt hẫng, giận hờn:
“Chờ mãi anh sang anh chả sang
Thế mà hôm nọ hát bên làng
Năm tao bảy tuyết anh hò hẹn
Để cả mùa xuân cũng nhỡ nhàng!”
Nguyễn Bính đã khắc họa một cách chân thực những cảm xúc đa chiều của cô gái. Từ niềm vui sướng ban đầu đến sự thất vọng, tủi thân khi trở về trên con đường đê lạnh lẽo:
“Mình em lầm lụi trên đường về
Có ngắn gì đâu một dải đê
Áo mỏng che đầu mưa nặng hạt
Lạnh lùng thêm tủi với canh khuya.”
Hình ảnh cô gái lẻ loi trên con đê giữa mưa khuya là biểu tượng cho sự cô đơn trong tình yêu. Dẫu có hy vọng, cô vẫn phải đối mặt với thực tế rằng tình yêu không như ý nguyện.
Tâm trạng tiếc nuối và khát vọng về một mùa xuân trọn vẹn
Mùa xuân trong bài thơ là biểu tượng cho tuổi trẻ, tình yêu và khát khao được sống hết mình với cảm xúc. Nhưng rồi, mùa xuân ấy cũng cạn ngày, để lại nỗi buồn và tiếc nuối:
“Anh ạ! Mùa xuân đã cạn ngày
Bao giờ em mới gặp anh đây?”
Câu hỏi khép lại bài thơ vừa là sự ngậm ngùi trước những gì đã qua, vừa là niềm hy vọng mong manh cho tương lai. Dẫu biết tình yêu khó trọn vẹn, cô gái vẫn giữ trong mình khát vọng chờ đợi và tin tưởng.
Giá trị nhân văn và nghệ thuật
“Mưa Xuân (I)” không chỉ là một bài thơ tình mà còn là bức tranh chân thực về đời sống và tình cảm của người con gái thôn quê. Nguyễn Bính đã sử dụng ngôn ngữ dung dị, mộc mạc nhưng lại đầy chất thơ để tái hiện tâm trạng, cảm xúc của nhân vật trữ tình. Qua đó, tác giả gửi gắm thông điệp về tình yêu: đẹp, trong sáng nhưng cũng đầy thử thách và những nỗi niềm không thể tránh khỏi.
Kết luận
Bài thơ “Mưa Xuân (I)” là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ Nguyễn Bính – giản dị nhưng đầy cảm xúc. Qua câu chuyện tình yêu đầu đời của cô gái thôn quê, tác giả không chỉ tái hiện vẻ đẹp của tình yêu mà còn khơi gợi nỗi nhớ nhung, sự tiếc nuối về những gì tinh khôi nhất trong cuộc đời mỗi con người. Đọc bài thơ, ta không chỉ cảm nhận được hương vị đồng quê mà còn thấy mình trong những rung động đầu đời, trong những ước mơ thanh xuân ngỡ ngàng mà cũng thật diệu kỳ.
*
Nguyễn Bính – Nhà Thơ Chân Quê Của Làng Văn Việt Nam
Tiểu Sử và Thân Thế
Nguyễn Bính, tên thật là Nguyễn Trọng Bính, sinh ngày 13 tháng 2 năm 1918 tại xóm Trạm, xã Đồng Đội, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Ông xuất thân trong một gia đình nhà Nho nghèo nhưng giàu truyền thống văn hóa, điều này đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy nghệ thuật của ông. Mẹ mất sớm khi Nguyễn Bính mới 3 tuổi, tuổi thơ của ông gắn liền với hình ảnh làng quê Bắc Bộ và những nỗi buồn của cuộc sống thiếu vắng tình mẫu tử.
Nguyễn Bính sớm bộc lộ năng khiếu thơ ca và đã sáng tác từ khi còn trẻ. Năm 13 tuổi, ông được giải thưởng văn chương đầu tiên từ một cuộc thi thơ tại địa phương, mở đầu cho sự nghiệp văn chương đầy thành tựu của mình.
Sự Nghiệp Văn Chương
Nguyễn Bính được biết đến là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới (1932–1945). Ông nổi tiếng với phong cách thơ mang đậm hồn quê, giản dị, mộc mạc nhưng đầy chất thơ. Tác phẩm của ông thường phản ánh hình ảnh làng quê Việt Nam với những nếp sống bình dị, cùng với đó là tâm tư, tình cảm của con người trong một xã hội nửa truyền thống, nửa hiện đại.
Nguyễn Bính không chạy theo những sáng tạo táo bạo hay hiện đại hóa như nhiều nhà thơ cùng thời. Thay vào đó, ông quay về với truyền thống, sử dụng thể thơ lục bát, song thất lục bát một cách nhuần nhuyễn để tạo nên một phong cách rất riêng, gần gũi và dễ chạm đến trái tim độc giả.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Nguyễn Bính để lại một kho tàng thơ ca phong phú, trong đó có nhiều tác phẩm tiêu biểu như:
“Chân quê”: Một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của ông, thể hiện nỗi trăn trở về sự thay đổi của làng quê dưới tác động của đời sống hiện đại.
“Lỡ bước sang ngang”: Một bài thơ dài mang đậm cảm xúc lãng mạn và buồn bã, nói về số phận của người con gái bị cuốn vào những biến cố cuộc đời.
“Tâm hồn tôi”: Bài thơ này khắc họa nội tâm nhạy cảm và những suy tư sâu sắc của nhà thơ.
“Gái quê” (tập thơ): Tập thơ đầu tay ra mắt năm 1941, được đánh giá là tác phẩm kinh điển của dòng thơ quê hương.
“Mây Tần”: Một tập thơ được yêu thích với những bài thơ lãng mạn nhưng vẫn mang đậm hơi thở của làng quê.
“Thơ Nụ cười xuân”: Một tập thơ chứa đựng những cảm xúc xuân sắc, niềm vui và nỗi buồn trong cuộc sống.
Đánh Giá Về Tác Giả và Phong Cách Sáng Tác
Nguyễn Bính được coi là nhà thơ của làng quê Việt Nam. Thơ ông mang đậm hơi thở dân dã, bình dị, nhưng cũng đầy những suy tư triết lý sâu sắc. Phong cách thơ của ông kết hợp giữa sự tinh tế trong việc sử dụng ngôn từ với lối kể chuyện giản dị, dễ hiểu, làm nổi bật những giá trị văn hóa truyền thống.
Thơ Nguyễn Bính gắn bó mật thiết với cuộc sống làng quê, từ những con đường làng, cánh đồng lúa, bến nước đến những con người thật thà, chất phác. Đồng thời, thơ ông còn phản ánh sự va chạm giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và hiện đại, mang đến những trăn trở, day dứt về sự đổi thay của xã hội.
Vinh Danh và Di Sản
Nguyễn Bính được coi là một trong những nhà thơ lớn của Việt Nam. Tác phẩm của ông không chỉ ghi dấu ấn trong nền văn học nước nhà mà còn để lại ảnh hưởng sâu sắc đối với các thế hệ sau. Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật – một sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp của ông đối với văn hóa Việt Nam.
Các tác phẩm của Nguyễn Bính vẫn luôn được yêu thích và nằm trong chương trình giáo dục phổ thông tại Việt Nam. Nhiều bài thơ của ông đã được phổ nhạc, trở thành những ca khúc đi cùng năm tháng.
Kết Luận
Nguyễn Bính là một tài năng thơ ca đặc biệt của Việt Nam. Thơ ông không chỉ là tiếng lòng của người nghệ sĩ yêu quê hương, yêu cuộc sống mà còn là bức tranh sống động về đời sống tinh thần của người dân Việt Nam trong giai đoạn chuyển mình của lịch sử. Với sự nghiệp sáng tác phong phú và phong cách độc đáo, Nguyễn Bính xứng đáng là một biểu tượng tiêu biểu của nền thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
