Thế tình đen bạc
Nguyễn Công Trứ
Vận chuyển cơ trời nghĩ cũng màu,
Chắc rằng ai đói, chắc ai giàu.
Kể đâu miệng thế khi yêu ghét,
Được mấy lòng người có trước sau.
Cuối tết mới hay rằng sớm muộn,
Giữa vời sao đã biết nông sâu?
Hãy xem trời đất thời liền rõ,
Dầu nắng dầu mưa có mãi đâu!
*
“Thế Tình Đen Bạc” – Lời Thức Tỉnh Về Biến Đổi Của Lòng Người
Nguyễn Công Trứ, bậc thi nhân tài hoa của văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu sắc với những vần thơ không chỉ đẹp về ngôn từ mà còn chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc. Trong bài thơ “Thế tình đen bạc”, ông nhìn thấu sự đổi thay của thế thái nhân tình, đồng thời nhắc nhở con người sống tỉnh táo, không quá lệ thuộc vào những được mất, yêu ghét của đời.
Biến đổi cuộc đời qua lăng kính triết lý
“Vận chuyển cơ trời nghĩ cũng màu,
Chắc rằng ai đói, chắc ai giàu.”
Nguyễn Công Trứ mở đầu bài thơ bằng cái nhìn thấu suốt về lẽ đời. Ông nhận ra rằng mọi sự trên đời đều do vận mệnh xoay vần, không có gì là mãi mãi. “Đói” và “giàu” không chỉ là hai trạng thái vật chất mà còn biểu trưng cho mọi sự thay đổi trong đời. Câu thơ khuyến khích con người sống bình thản trước những biến thiên, không quá đau khổ khi mất mát cũng không quá tự mãn khi thành công.
Thế nhân – sự đổi thay của lòng người
“Kể đâu miệng thế khi yêu ghét,
Được mấy lòng người có trước sau.”
Ở hai câu tiếp, Nguyễn Công Trứ phơi bày thực tế phũ phàng về lòng người. Yêu ghét của thế nhân là những thứ dễ thay đổi, phụ thuộc vào hoàn cảnh và lợi ích. Lòng người ít ai giữ được trước sau như một, và đó chính là nguyên nhân khiến những mối quan hệ trở nên mong manh. Ông không phê phán mà chỉ ra sự thật, đồng thời nhắc nhở chúng ta đừng quá đặt niềm tin tuyệt đối vào sự yêu mến hay ghét bỏ của người đời.
Thời gian – minh chứng cho sự thật
“Cuối tết mới hay rằng sớm muộn,
Giữa vời sao đã biết nông sâu?”
Nguyễn Công Trứ nhấn mạnh rằng thời gian sẽ là thử thách thực sự để phân biệt giá trị của mọi thứ. Giống như “cuối tết” mới biết mùa màng ra sao, sự thật về lòng người chỉ lộ diện sau khi trải qua thử thách và thời gian. Những điều nhìn thấy trước mắt có thể không phản ánh đầy đủ bản chất, vì vậy ông khuyên con người nên kiên nhẫn và không vội vàng đánh giá.
Thiên nhiên – tấm gương soi rọi chân lý
“Hãy xem trời đất thời liền rõ,
Dầu nắng dầu mưa có mãi đâu!”
Kết thúc bài thơ, Nguyễn Công Trứ dùng hình ảnh thiên nhiên để nhấn mạnh tính chất tạm thời của mọi sự vật. Cũng như nắng và mưa không kéo dài mãi mãi, mọi khó khăn hay hạnh phúc trong cuộc đời đều có hồi kết. Ông khuyên con người sống bình thản, không chấp niệm, bởi mọi điều rồi cũng sẽ qua đi, trả lại sự cân bằng cho cuộc sống.
Thông điệp sâu sắc từ bài thơ
Qua bài thơ “Thế tình đen bạc”, Nguyễn Công Trứ không chỉ thể hiện cái nhìn sâu sắc về sự đổi thay của lòng người và vận mệnh, mà còn gửi gắm triết lý sống quan trọng: hãy sống vững vàng, đừng quá bận tâm về yêu ghét hay được mất trong cuộc đời. Hạnh phúc thực sự nằm ở việc thấu hiểu và chấp nhận bản chất vô thường của thế giới, giữ tâm bình yên giữa mọi đổi thay.
Kết
Bài thơ “Thế tình đen bạc” là một lời nhắn nhủ nhẹ nhàng nhưng thấm thía về cách đối nhân xử thế và đối mặt với cuộc đời. Qua từng câu chữ, Nguyễn Công Trứ không chỉ khuyên răn mà còn động viên chúng ta sống bản lĩnh, biết giữ vững giá trị của mình trong một thế giới luôn biến động.
*
Nguyễn Công Trứ – Một Nhà Chính Trị, Quân Sự và Thi Sĩ Tài Hoa của Đại Nam
Nguyễn Công Trứ (1778–1858), tự Tồn Chất, hiệu Ngộ Trai, biệt hiệu Hi Văn, là một trong những nhân vật nổi bật của triều đại nhà Nguyễn. Ông không chỉ là một nhà chính trị, quân sự tài năng mà còn là một nhà thơ có phong cách độc đáo, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử và văn hóa Việt Nam.
Tiểu sử và sự nghiệp
Nguyễn Công Trứ sinh ngày 19/12/1778 tại Quỳnh Côi, Thái Bình, trong một gia đình có truyền thống học vấn và làm quan. Cha ông, Nguyễn Công Tấn, là tri phủ Tiên Hưng, và mẹ ông, bà Nguyễn Thị Phan, cũng xuất thân từ một gia đình danh giá.
Từ nhỏ, Nguyễn Công Trứ nổi tiếng học giỏi và sáng tác thơ văn. Sau nhiều năm dùi mài kinh sử, mãi đến năm 41 tuổi, ông mới đỗ Giải nguyên và bắt đầu sự nghiệp làm quan dưới triều Nguyễn. Trải qua nhiều chức vụ quan trọng như Tri huyện Đường Hào, Tư nghiệp Quốc Tử Giám, Tổng đốc Hải Yên, và thậm chí đến Thượng thư, Nguyễn Công Trứ nổi bật trong cả lĩnh vực hành chính và quân sự.
Dẫu vậy, cuộc đời làm quan của ông không ít thăng trầm. Ông từng bị giáng chức và cách tuột làm lính thú, nhưng sau đó lại được trọng dụng nhờ tài năng và những đóng góp to lớn trong kinh tế và quân sự.
Những đóng góp nổi bật
Kinh tế
Nguyễn Công Trứ là người có công lớn trong việc khai hoang và phát triển kinh tế ở Bắc Bộ. Ông là người tiên phong chiêu mộ dân nghèo, đắp đê lấn biển, lập ấp ở các vùng Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền Hải (Thái Bình). Những huyện này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược lâu dài của ông.
Quân sự
Trong lĩnh vực quân sự, Nguyễn Công Trứ nổi bật với vai trò dẹp loạn và bảo vệ triều đình. Ông đã dẹp yên các cuộc khởi nghĩa như Phan Bá Vành (1827), Nông Văn Vân (1833), và giặc Khánh (1835). Ông cũng góp công lớn trong cuộc chiến chống Xiêm La (1841–1845). Dù tuổi cao, năm 1858, khi thực dân Pháp tấn công Đà Nẵng, ông vẫn xin vua Tự Đức cho ra trận, thể hiện tinh thần yêu nước đến cùng.
Thơ ca và con người
Nguyễn Công Trứ là một thi nhân xuất chúng với phong cách ngông nghênh, hào sảng. Thơ ông phản ánh tư tưởng sâu sắc về nhân tình thế thái, về danh lợi và cuộc sống. Dù chán chường với chốn quan trường, ông luôn yêu đời, sống tự do, phóng khoáng.
Những bài thơ như “Kiếp sau xin chớ làm người”, “Nào nào! Thằng nào sợ thằng nào” hay các bài hát ca trù như “Bỡn nhân tình” không chỉ thể hiện tài năng văn chương mà còn khắc họa một nhân cách độc đáo, táo bạo.
Ngay cả ở tuổi già, Nguyễn Công Trứ vẫn sống đời ngạo nghễ, nổi tiếng với việc cưỡi bò thay ngựa, kết hôn ở tuổi 73 và làm thơ đối đáp đầy hóm hỉnh.
Tưởng nhớ
Với những đóng góp to lớn trong nhiều lĩnh vực, Nguyễn Công Trứ được nhân dân kính trọng và tưởng nhớ. Tên ông được đặt cho nhiều con đường, trường học trên cả nước, và những nơi ông từng khai hoang vẫn lưu giữ đền thờ và tưởng niệm ông như một vị thành hoàng làng.
Nguyễn Công Trứ không chỉ là một nhà chính trị, quân sự lỗi lạc mà còn là một thi nhân tài hoa, để lại di sản văn hóa quý giá, góp phần tô điểm vẻ đẹp và sức mạnh của lịch sử Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
