Khuyên đời
Nguyễn Bỉnh Khiêm
Mựa chê người vắn, cậy ta dài,
Dù kém dù hơn ai mặc ai.
Vị nọ có bùi, không có đượm,
Thức kia chầy thắm, lại chày phai.
Dù hay phận mới, yên dầu phận,
Dẫu có tài hơn, chớ cậy tài.
Quân tử niệm đời nơi xuất xử,
Ắt cùng khôn hết cả hoà hơi.
*
Khuyên Đời – Lời Nhắn Gửi Từ Một Tâm Hồn Minh Triết
Bài thơ “Khuyên đời” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một áng thơ giản dị mà sâu sắc, mang đến cho người đọc những bài học về cách sống an nhiên và bao dung. Ẩn sau từng câu thơ là triết lý nhân sinh thâm thúy, khuyến khích con người sống khiêm nhường, biết chấp nhận và hòa hợp với thế giới.
“Mựa chê người vắn, cậy ta dài,
Dù kém dù hơn ai mặc ai.”
Ngay từ những dòng đầu, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã nhấn mạnh một bài học quan trọng: không nên so sánh hay tự cao tự đại. Con người thường dễ sa vào việc chê bai kẻ khác để tôn vinh mình, nhưng Trạng Trình nhắc nhở rằng, dù ta hơn hay kém, mỗi người đều có giá trị riêng. Tư tưởng “ai mặc ai” không phải sự thờ ơ, mà là cách sống buông bỏ sự phân biệt, chấp nhận bản thân và tôn trọng người khác.
“Vị nọ có bùi, không có đượm,
Thức kia chầy thắm, lại chầy phai.”
Hai câu thơ này dùng hình ảnh ẩm thực để truyền tải triết lý về sự phù du của vạn vật. Có những thứ thoạt nhìn hấp dẫn, nhưng không lâu bền; ngược lại, những gì tưởng chừng giản đơn lại chứa đựng giá trị sâu sắc. Đây là lời nhắc nhở rằng đừng để vẻ bề ngoài hay cảm giác nhất thời đánh lừa, mà hãy tìm kiếm giá trị chân thật và bền vững trong cuộc sống.
“Dù hay phận mới, yên dầu phận,
Dẫu có tài hơn, chớ cậy tài.”
Hai câu thơ tiếp theo mang một thông điệp đầy khiêm nhường. Sống ở đời, dù phận mình thế nào, hãy biết an nhiên chấp nhận và làm tốt nhất trong khả năng của mình. Dù có tài giỏi đến đâu, cũng đừng kiêu ngạo mà cậy vào tài năng để coi thường người khác. Thái độ khiêm nhường không chỉ giúp ta hòa hợp với mọi người, mà còn giữ được sự bình an trong tâm hồn.
“Quân tử niệm đời nơi xuất xử,
Ắt cùng khôn hết cả hòa hơi.”
Kết thúc bài thơ, Nguyễn Bỉnh Khiêm nhắn nhủ rằng, người quân tử cần phải hiểu rõ đạo lý của sự xuất xử – khi nào nên tiến, khi nào nên lùi. Không phải lúc nào tài năng hay cố gắng cũng mang lại thành công, mà quan trọng hơn là biết hòa hợp với thời thế, giữ cho tâm trí luôn vững vàng và bình thản.
Thông Điệp Truyền Đời
“Khuyên đời” không chỉ là một bài thơ, mà còn là lời khuyên thấm thía về cách sống. Trạng Trình khuyến khích chúng ta sống khiêm nhường, biết trân trọng và chấp nhận bản thân, không để lòng kiêu ngạo hay sự đố kỵ làm mờ mắt.
Trong xã hội hiện đại, khi con người dễ bị cuốn vào cuộc chạy đua danh vọng và vật chất, bài thơ này như một lời nhắc nhở quý giá. Đừng quá bận tâm đến việc so đo hơn thua, mà hãy sống đúng với giá trị của mình. An nhiên chấp nhận và hòa hợp với thời thế chính là cách để tìm thấy sự bình yên trong cuộc sống.
“Khuyên đời” của Nguyễn Bỉnh Khiêm là ngọn đèn soi sáng cho những tâm hồn đang lạc lối. Hãy sống với một trái tim rộng lượng, một tâm hồn khiêm nhường, để không chỉ làm đẹp cho bản thân mà còn lan tỏa những giá trị tốt đẹp đến thế giới xung quanh.
*
Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) là một danh nhân văn hóa, nhà thơ, nhà triết học và nhà tiên tri lỗi lạc của Việt Nam. Ông tên thật là Nguyễn Văn Đạt, quê ở Hải Phòng, đỗ Trạng nguyên năm 1535 dưới triều Mạc và từng giữ chức quan lớn trong triều đình. Tuy nhiên, do bất mãn với thời cuộc, ông lui về ở ẩn, lập am Bạch Vân và trở thành một bậc hiền triết, được nhân dân gọi là “Trạng Trình”.
Nguyễn Bỉnh Khiêm nổi tiếng với những lời tiên đoán qua tập “Sấm Trạng Trình”, đồng thời để lại nhiều tác phẩm thơ văn sâu sắc thể hiện tư tưởng đạo lý, nhân sinh. Ông có ảnh hưởng lớn đến các triều đại và là một trong những trí thức kiệt xuất của Việt Nam thời phong kiến.
Viên Ngọc Quý.
