Đơn đao phó hội
Hiểm nguy đâu núng chí anh hào,
Phó hội mình đeo một lưỡi đao.
Chén rượu vội vàng khi tiếp rước,
Ngọn gươm thong thả lúc ra vào.
Oai hùm gặp gió đưa hơi mạnh,
Lũ chó rùng mình nép trí cao.
Theo gót Kinh Châu nên nghiệp cả,
Nghìn năm còn để tiếng vườn đào.
*
“Đơn Đao Phó Hội” – Khí Phách Anh Hùng Còn Mãi Ngàn Năm
Trong nền văn học yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu, những vần thơ không chỉ là lời ca tụng về chính khí và nghĩa khí, mà còn là ngọn đuốc soi sáng tinh thần bất khuất của người quân tử. Bài thơ “Đơn Đao Phó Hội” là một minh chứng rõ nét cho điều đó. Lấy điển tích Quan Vũ một mình vác đao đi dự tiệc giữa vòng vây của Đông Ngô, bài thơ không chỉ tái hiện khí phách oai hùng mà còn khắc họa sâu sắc tinh thần chính nghĩa, bản lĩnh kiên trung của bậc anh hùng chân chính.
Khí phách bậc anh hùng – Hiểm nguy nào khuất phục
Ngay từ câu mở đầu, Nguyễn Đình Chiểu đã khẳng định bản lĩnh phi thường của Quan Vũ:
“Hiểm nguy đâu núng chí anh hào,
Phó hội mình đeo một lưỡi đao.”
Một mình đối diện với cạm bẫy, trước cả một thế lực có thể ra tay sát hại mình bất cứ lúc nào, nhưng Quan Vũ không hề run sợ. Một bậc đại trượng phu không bao giờ khuất phục trước uy hiếp hay mưu mô, bởi họ có niềm tin vào chính đạo, vào sức mạnh của nghĩa khí và lòng trung nghĩa.
Phong thái ung dung giữa vòng vây tử thần
Sự bình thản của Quan Vũ được Nguyễn Đình Chiểu miêu tả đầy ấn tượng:
“Chén rượu vội vàng khi tiếp rước,
Ngọn gươm thong thả lúc ra vào.”
Tiệc rượu của Đông Ngô bày ra như một cái bẫy, nhưng trước sóng gió, Quan Vũ vẫn ung dung đối ẩm, vẫn thong dong ra vào như chốn không người. Chính phong thái điềm nhiên ấy đã khiến kẻ thù e dè, làm lũ mưu mô phải thất kinh.
Chí khí sánh ngang trời, khiến kẻ thù khiếp sợ
Khí thế của Quan Vũ được ví như sức mạnh của chúa sơn lâm:
“Oai hùm gặp gió đưa hơi mạnh,
Lũ chó rùng mình nép trí cao.”
Quan Vũ không cần dùng sức mạnh vũ lực để thị uy, mà chính phong thái, bản lĩnh của ông đã khiến những kẻ có ý đồ gian trá phải e dè. Như một con hổ giữa rừng gió lộng, ông sải bước hiên ngang, khiến bọn tiểu nhân co rúm, run sợ mà không dám ra tay.
Lời nhắn gửi về chí khí trung nghĩa
Hai câu kết của bài thơ không chỉ là lời tán dương Quan Vũ, mà còn là thông điệp về trung nghĩa và đạo lý làm người:
“Theo gót Kinh Châu nên nghiệp cả,
Nghìn năm còn để tiếng vườn đào.”
Quan Vũ một lòng theo Lưu Bị, cùng huynh đệ kết nghĩa tại vườn đào, giữ trọn trung nghĩa, dốc sức cho đại nghiệp. Chính phẩm chất ấy đã khiến ông trở thành hình tượng bất tử trong lòng hậu thế, để muôn đời sau, người ta vẫn nhắc đến ông như một biểu tượng của lòng trung, nghĩa khí và sự kiên trung bất khuất.
Lời kết
Bài thơ “Đơn Đao Phó Hội” không đơn thuần chỉ kể lại một điển tích lịch sử, mà còn là tiếng lòng của Nguyễn Đình Chiểu về chí khí anh hùng. Trong bối cảnh đất nước bị xâm lăng, tinh thần ấy chính là lời hiệu triệu cho những người con yêu nước: Phải sống sao cho xứng đáng, phải giữ trọn đạo trung nghĩa, phải có bản lĩnh để đối đầu với thử thách, hiểm nguy mà không nao núng. Một bậc chính nhân quân tử không chỉ sống cho riêng mình, mà sống để danh thơm muôn đời, như Quan Vũ đã từng, như bao bậc trung thần nghĩa sĩ trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
*
Nguyễn Đình Chiểu (1822–1888): Nhà thơ lớn, Danh nhân văn hóa thế giới
Nguyễn Đình Chiểu, tục gọi là cụ Đồ Chiểu, là một nhà thơ yêu nước tiêu biểu của Nam Bộ trong thế kỷ 19. Ông sinh ngày 1/7/1822 tại Gia Định (nay thuộc TP.HCM) trong một gia đình nhà nho. Cuộc đời ông trải qua nhiều biến cố, từ mất mẹ, mù lòa đến cảnh nước mất nhà tan, nhưng ông vẫn giữ vững đạo đức và lòng yêu nước.
Nguyễn Đình Chiểu là tác giả của nhiều tác phẩm nổi tiếng như Lục Vân Tiên, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc, và Ngư tiều vấn đáp nho y diễn ca. Thơ văn của ông thể hiện quan niệm “văn dĩ tải đạo,” luôn hướng tới đề cao chính nghĩa, lòng yêu nước và phẩm chất đạo đức.
Với những đóng góp xuất sắc cho văn hóa và tinh thần dân tộc, ngày 24/11/2021, ông được UNESCO vinh danh là Danh nhân Văn hóa Thế giới. Hiện khu đền thờ và mộ Nguyễn Đình Chiểu tại Bến Tre là di tích quốc gia đặc biệt, trở thành điểm đến tri ân của nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý.
