Hồn xưa
Hoa cù hồng phấn nữ
Tranh khán lục y lang
Lặng lẽ trên đường lá rụng mưa bay
“Như khêu gợi nỗi niềm thương tiếc”
Những cảnh và những người đã chết
Tự bao giờ, còn phảng phất đâu đây!
Nhớ những nàng thiếu nữ thơ ngây,
Thướt tha như liễu, buồn như gợi.
Ngày ngày thoa phấn tô son đợi,
khách văn nhân đang mải hội rồng mây.
Lặng lẽ trên đường lá rụng mưa bay
Như khêu gợi nỗi niềm thương tiếc
Những cảnh và những người đã chết
Tự bao giờ, mà nay biết tìm đâu?
Những cảnh xưa rực rỡ muôn màu
Mà êm ả, tưng bừng, mà bé nhỏ
Đẹp như bức tranh hay như bài thơ cổ
Những người xưa yên lặng, nhẹ nhàng
Với những điều ước vọng mơ màng
Mà bây giờ chúng ta không còn nữa!
Nhưng biết tìm đâu những cảnh xưa người cũ:
Lặng lẽ trên đường lá rụng mưa bay?
*
Hồn Xưa – Tiếng Vọng Của Quá Khứ Trong Cơn Mưa Bay
Vũ Đình Liên, nhà thơ của những hoài niệm, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc bằng những vần thơ thấm đẫm nỗi buồn thời gian. Nếu Ông đồ là lời ai oán cho một nét đẹp bị lãng quên, thì Hồn xưa lại là tiếng vọng của những ký ức đã chìm khuất vào quá khứ, một nỗi tiếc thương mênh mang về những cảnh sắc và con người đã không còn nữa.
Những Bóng Hình Xưa Trong Cơn Mưa Lặng Lẽ
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh nhẹ nhàng nhưng đầy chất thơ:
“Hoa cù hồng phấn nữ
Tranh khán lục y lang.”
Hai câu thơ trích từ Ấu học ngũ ngôn thi gợi lên những hình bóng thiếu nữ e ấp, yêu kiều, cùng những trang tài tử phong lưu ngày xưa. Những con người ấy từng sống trong một thời đại rực rỡ, một thế giới đầy chất thơ, nhưng giờ đây chỉ còn là dư âm trong ký ức.
Ngay sau đó, bầu không khí trầm lặng, hoang hoải hiện lên:
“Lặng lẽ trên đường lá rụng mưa bay
Như khêu gợi nỗi niềm thương tiếc
Những cảnh và những người đã chết
Tự bao giờ, còn phảng phất đâu đây!”
Cơn mưa bay và lá rụng không chỉ là hình ảnh thiên nhiên, mà còn tượng trưng cho sự phôi pha của quá khứ. Những con người, những cảnh sắc từng tồn tại với biết bao sức sống giờ chỉ còn là những bóng hình lặng lẽ, mơ hồ, phảng phất trong không gian như những linh hồn chưa tan biến hẳn.
Những Nàng Thiếu Nữ Của Một Thời Đã Xa
Nét đẹp của quá khứ được tái hiện qua hình ảnh những nàng thiếu nữ thơ ngây:
“Nhớ những nàng thiếu nữ thơ ngây,
Thướt tha như liễu, buồn như gợi.
Ngày ngày thoa phấn tô son đợi,
Khách văn nhân đang mải hội rồng mây.”
Từng dáng hình, từng động tác của họ đều mang vẻ dịu dàng, u hoài. Họ chờ đợi, họ khắc khoải, nhưng thời gian đã cuốn trôi tất cả. Những vị khách tài tử năm nào – những người từng cùng họ vẽ nên những câu chuyện đẹp của cuộc đời – giờ đã không còn. Họ vẫn tô son điểm phấn, nhưng chỉ để chờ đợi một điều gì đó đã vĩnh viễn không quay trở lại.
Nỗi Hoài Niệm Về Một Thế Giới Đã Mất
Điệp khúc trở lại, nhấn mạnh thêm một lần nữa nỗi buồn không nguôi:
“Lặng lẽ trên đường lá rụng mưa bay
Như khêu gợi nỗi niềm thương tiếc
Những cảnh và những người đã chết
Tự bao giờ, mà nay biết tìm đâu?”
Những gì từng rực rỡ, từng êm ả nay chỉ còn là những mảnh ký ức mong manh. Nhà thơ cố gắng đi tìm, cố gắng níu giữ, nhưng chỉ thấy sự trống vắng vô tận.
Giấc Mộng Xưa Chỉ Còn Là Hư Ảo
Không chỉ con người, mà cả những không gian, những khoảnh khắc huy hoàng cũng đã tan biến:
“Những cảnh xưa rực rỡ muôn màu
Mà êm ả, tưng bừng, mà bé nhỏ
Đẹp như bức tranh hay như bài thơ cổ.”
Câu thơ vẽ nên một thế giới xưa cũ với những gam màu tuyệt đẹp – một thế giới của thanh tao, của nghệ thuật, của những ước vọng dịu dàng. Nhưng rồi, tất cả đều trở thành hoài niệm, những con người ấy giờ chỉ còn là những cái tên không ai còn nhớ đến.
“Những người xưa yên lặng, nhẹ nhàng
Với những điều ước vọng mơ màng
Mà bây giờ chúng ta không còn nữa!”
Một câu thơ xót xa và day dứt! Những ước vọng năm nào, những khát khao từng làm nên sức sống cho một thời đại, giờ đây không còn chỗ đứng trong thực tại. Chúng ta – những con người của hiện tại – đã không còn mang trong mình những giấc mộng ấy.
Hỏi Còn Ai Nhớ Hồn Xưa?
Bài thơ khép lại bằng một câu hỏi đầy ám ảnh:
“Nhưng biết tìm đâu những cảnh xưa người cũ:
Lặng lẽ trên đường lá rụng mưa bay?”
Câu hỏi không có câu trả lời. Những gì thuộc về quá khứ đã bị thời gian cuốn trôi, như lá rụng theo gió, như cơn mưa bay rồi tan vào hư vô. Chúng ta có thể hoài niệm, có thể nuối tiếc, nhưng không thể tìm lại.
Lời Kết: Khi Quá Khứ Chỉ Còn Là Ký Ức
Với Hồn xưa, Vũ Đình Liên không chỉ nói về sự phai tàn của một thời đại, mà còn là sự bào mòn của ký ức, của giá trị tinh thần. Những con người thanh tao ngày trước, những nét đẹp nhẹ nhàng của một nền văn hóa đã mất, giờ đây chỉ còn là những bóng hình lặng lẽ trong tâm tưởng.
Bài thơ không chỉ là một nỗi buồn, mà còn là một lời nhắc nhở: hãy trân trọng những giá trị của quá khứ, hãy giữ lại những nét đẹp đang dần mai một, trước khi tất cả chìm vào quên lãng. Và có lẽ, trong một chiều mưa bay, giữa những con phố cũ, ai đó vẫn sẽ lặng lẽ đi tìm hồn xưa…
*
Vũ Đình Liên – Nhà Thơ Của Hoài Niệm Và Nhân Văn
Vũ Đình Liên (1913 – 1996) là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Dù không sáng tác nhiều, ông vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc với bài thơ Ông đồ – một tác phẩm thấm đượm nỗi hoài niệm, tiếc nuối trước sự mai một của những giá trị văn hóa truyền thống.
Thơ Vũ Đình Liên giàu cảm xúc, tinh tế và mang đậm chất nhân văn. Ông không chỉ viết về những nỗi buồn của thời thế, mà còn trăn trở về phận người, về sự đổi thay của xã hội. Ngoài sáng tác, ông còn là một nhà giáo mẫu mực, cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu văn học.
Với một tâm hồn nhạy cảm và tinh tế, Vũ Đình Liên đã góp phần làm phong phú thêm diện mạo của Thơ Mới, đồng thời để lại trong lòng hậu thế những vần thơ đầy dư ba về nhân tình thế thái và lòng trắc ẩn sâu xa.
Viên Ngọc Quý.
