Lòng ta là những hàng thành quách cũ
Dậy đi thôi con thuyền nằm dưới bến,
Vì đêm nay ta lại căng buồm đi
Mái chèo mơ để bâng khuâng trôi đến
Một phương trời mây lọc bóng trăng khuya
Gió không thổi, nước sông trôi giá lạnh
Thuyền đi trong bóng tối luỹ thành xưa
Trên chòi cao, từ ngàn năm sực tỉnh
Trong trăng khuya bỗng vẳng tiếng loa mơ
Từ ngàn năm cả hồn xưa sực tỉnh
Tiếng loa vang giây lát động trăng khuya
Nhưng giây lát lại rơi im hiu quạnh
Cả hồn xưa im lặng trong trăng khuya
Trôi đi thuyền! cứ trôi đi xa nữa
Vỗ trăng khuya bơi mãi! cánh chèo mơ
Lòng ta là những hàng thành quách cũ
Từ ngàn năm bỗng vẳng tiếng loa xưa.
Làm sau khi xem lễ Nam giao 1936.
Đăng trên báo Tinh hoa.
*
Lòng Ta Là Những Hàng Thành Quách Cũ – Tiếng Gọi Từ Quá Khứ
Thời gian không ngừng trôi, cuốn theo bao lớp bụi mờ của ký ức, của những hào quang đã tắt, của những hoài niệm tưởng chừng đã ngủ yên trong lịch sử. Nhưng có những điều, dù đã qua đi, vẫn còn vang vọng trong tâm hồn những con người biết trăn trở về quá khứ, về những giá trị đã từng làm nên một thời đại. Bài thơ Lòng ta là những hàng thành quách cũ của Vũ Đình Liên không chỉ là một khúc hoài niệm về những tháng năm xưa cũ mà còn là tiếng gọi thao thức từ sâu thẳm tâm hồn, nơi lịch sử vẫn còn vọng về trong từng nhịp đập.
Con Thuyền Ký Ức – Chuyến Hành Trình Về Quá Khứ
Bài thơ mở đầu bằng lời gọi thức tỉnh:
“Dậy đi thôi con thuyền nằm dưới bến,
Vì đêm nay ta lại căng buồm đi.”
Con thuyền ngủ yên nơi bến đỗ, như chính những ký ức đang chìm trong quên lãng. Nhưng đêm nay, nhà thơ quyết định căng buồm ra khơi, để đưa tâm hồn mình trôi về miền xưa cũ. Đây không chỉ là một cuộc hành trình trên sông nước, mà còn là một chuyến đi vào quá khứ, nơi những giá trị xưa vẫn còn âm vang.
Hình ảnh “mái chèo mơ”, “trăng khuya” gợi lên một không gian huyền ảo, vừa thực vừa mộng, vừa là dòng sông của thực tại vừa là dòng chảy của ký ức. Con thuyền ấy không chỉ trôi trên mặt nước mà còn len lỏi vào tâm hồn người đọc, đánh thức những hoài niệm về một thời vàng son nay chỉ còn là tàn tích.
Tiếng Vọng Từ Thành Quách Xưa
Không gian bài thơ nhanh chóng chuyển từ những chuyển động êm đềm của con thuyền sang một cảnh tượng đầy ám ảnh:
“Gió không thổi, nước sông trôi giá lạnh
Thuyền đi trong bóng tối luỹ thành xưa
Trên chòi cao, từ ngàn năm sực tỉnh
Trong trăng khuya bỗng vẳng tiếng loa mơ.”
Hình ảnh “bóng tối luỹ thành xưa” gợi lên cảm giác hoang tàn, lặng lẽ. Những bức tường thành một thời kiên cố, giờ chỉ còn là những bóng đổ trong đêm khuya, phủ đầy rêu phong của thời gian. Nhưng trong khoảnh khắc ấy, giữa cái tĩnh mịch, “từ ngàn năm sực tỉnh”, “vẳng tiếng loa mơ”, tiếng loa như một tiếng vọng từ quá khứ, một lời gọi từ những người đã từng sống, chiến đấu, và cống hiến cho những lý tưởng vĩ đại.
Thế nhưng, niềm hy vọng ấy cũng nhanh chóng vụt tắt:
“Nhưng giây lát lại rơi im hiu quạnh
Cả hồn xưa im lặng trong trăng khuya.”
Tiếng loa chỉ vang lên giây lát rồi lại chìm vào sự im lặng tuyệt đối. Lịch sử dù có vang vọng, nhưng rồi cũng bị chôn vùi trong dòng chảy thời gian. Nỗi buồn trĩu nặng trong những câu thơ, khi nhà thơ nhận ra rằng dù có khao khát níu giữ quá khứ đến đâu, thì những gì thuộc về ngàn năm trước cũng chỉ còn là “im lặng trong trăng khuya”.
Lịch Sử Vẫn Còn Trong Lòng Người
Câu thơ cuối bài là một tuyên ngôn đầy ám ảnh:
“Lòng ta là những hàng thành quách cũ
Từ ngàn năm bỗng vẳng tiếng loa xưa.”
Dù thời gian có trôi qua, dù thành quách xưa có sụp đổ, nhưng trong tâm hồn những người còn trăn trở với lịch sử, những giá trị ấy vẫn không thể mất đi. Nhà thơ tự ví lòng mình như những bức thành quách cũ kỹ, vẫn còn mang trong mình hơi thở của quá khứ, vẫn còn vang vọng tiếng loa xưa.
Bài thơ không chỉ là một khúc hoài niệm về quá khứ, mà còn là một lời nhắc nhở rằng, lịch sử không bao giờ mất đi nếu nó còn được khắc ghi trong tâm hồn con người. Chúng ta có thể quên đi những bức tường thành, nhưng chúng ta không thể để mất đi tinh thần và những giá trị mà chúng đại diện.
Lời Kết – Tiếng Gọi Của Quá Khứ Và Trách Nhiệm Của Hiện Tại
Bài thơ Lòng ta là những hàng thành quách cũ không chỉ là một bản giao hưởng của hoài niệm, mà còn là một tiếng gọi từ quá khứ dành cho thế hệ hôm nay. Vũ Đình Liên không chỉ than thở về sự lãng quên của thời gian, mà còn muốn nhắc nhở rằng, mỗi con người đều mang trong mình một phần của lịch sử, của những giá trị không thể bị xóa nhòa.
Lịch sử có thể trở thành những tàn tích, nhưng tinh thần của nó phải còn mãi. Chúng ta không chỉ đứng trước những bức tường đá đổ nát để tiếc thương, mà cần tiếp tục giữ gìn, kế thừa và phát huy những giá trị đã từng làm nên những thời đại huy hoàng.
Vậy nên, hãy để lòng mình lắng nghe tiếng gọi từ quá khứ. Bởi vì, “lòng ta là những hàng thành quách cũ”, nơi đó, lịch sử vẫn chưa hề mất đi – nó chỉ đang đợi chúng ta thức tỉnh.
*
Vũ Đình Liên – Nhà Thơ Của Hoài Niệm Và Nhân Văn
Vũ Đình Liên (1913 – 1996) là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Dù không sáng tác nhiều, ông vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc với bài thơ Ông đồ – một tác phẩm thấm đượm nỗi hoài niệm, tiếc nuối trước sự mai một của những giá trị văn hóa truyền thống.
Thơ Vũ Đình Liên giàu cảm xúc, tinh tế và mang đậm chất nhân văn. Ông không chỉ viết về những nỗi buồn của thời thế, mà còn trăn trở về phận người, về sự đổi thay của xã hội. Ngoài sáng tác, ông còn là một nhà giáo mẫu mực, cống hiến cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu văn học.
Với một tâm hồn nhạy cảm và tinh tế, Vũ Đình Liên đã góp phần làm phong phú thêm diện mạo của Thơ Mới, đồng thời để lại trong lòng hậu thế những vần thơ đầy dư ba về nhân tình thế thái và lòng trắc ẩn sâu xa.
Viên Ngọc Quý.
