Cái được cái mất của người làm quan
Khổng Miệt là cháu đức Khổng Tử. Bật Tử Tiện là học trò đức Khổng Tử, hai người cùng làm quan một thời.
Đức Khổng Tử qua chơi Khổng Miệt, hỏi rằng: “Từ khi ngươi ra làm quan được những điều gì, mất những điều gì?”
Khổng Miệt thưa: “Từ khi tôi ra làm quan chưa được điều gì, mà đã mất ba điều: việc quan bận, không còn thời giờ học tập, vì thế mà học vấn không tấn tới; bổng lộc ít, không đủ chu cấp cho họ hàng, vì thế mà họ hàng không thân thiết; công việc nhiều không thể đi thăm người đau, viếng người chết, vì thế mà ăn ở với bầu bạn không được trọn vẹn”.
Đức Khổng Tử nghe nói không bằng lòng.
Sau ngài đến chơi Bật Tử Tiện, lại hỏi như hỏi Khổng Miệt.
Bật Tử Tiện thưa: “Từ khi tôi ra làm quan, chưa mất điều gì, mà đã được ba điều: Những điều trước học nay đem ra thực hành vì thế mà học càng rõ; bổng lộc dù bạc, cũng có thể chu cấp ít nhiều cho họ hàng, vì thế mà họ hàng càng gần; việc quan tuy bận, song cũng bớt được ít thời giờ đi thăm người đau, viếng người chết, vì thế mà bầu bạn càng thân”.
Đức Khổng Tử nghe nói khen rằng: “Tử Tiện thực là người quân tử”.
(Gia Ngữ)
(Theo “Cổ học tinh hoa” – Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân)
*
Lời bình:
Cùng một hoàn cảnh, nhưng cách nhìn nhận khác nhau sẽ dẫn đến kết quả khác nhau. Người bi quan chỉ thấy mất mát, người lạc quan biết cách biến mất thành được. Bật Tử Tiện hiểu rằng làm quan không chỉ là gánh nặng mà còn là cơ hội để thực hành đạo lý, giúp đỡ gia đình và gắn kết bạn bè. Đó chính là tâm thế của bậc quân tử.
Viên Ngọc Quý.
