Mong làm điều phải
Mong làm điều rất phải không bắt chước cách làm, rồi mà làm được, thế mới thật là khôn
Nước Lỗ có người ở một mình một nhà. Bên láng giềng có người đàn bà góa cũng ở một mình một nhà.
Một đêm, mưa to, gió lớn, nhà người đàn bà đổ, người đàn bà sang xin ngủ nhờ nhà người láng giếng. Người láng giềng đóng cửa, không cho vào. Người đàn bà đứng trước cửa sổ, nói rằng:
– Ngươi sao bất nhân thế! Không cho ta vào ư? Người láng giềng đáp:
– Ta nghe đàn ông, đàn bà sáu mươi tuổi trở lên mới ở chung được. Nay ngươi còn trẻ, mà ta cũng còn trẻ, cho nên ta không cho ngươi vào ngủ nhờ được.
Người đàn bà nói:
– Ngươi sao không làm như ông Liễu Hạ Huệ ủ người con gái ngồi vào lòng mà không tai tiếng gì?
– Ông Liễu Hạ Huệ thì thế được, ta đây thật chưa thế được. Ví ta cho ngươi vào mà ta không được như ông Liễu Hạ Huệ thì thà rằng, ta không cho ngươi vào, mà ta cũng giữ không tai tiếng gì được như ông Liễu Hạ Huệ. Thế chẳng là ta không làm theo như Liễu Hạ Huệ mà cũng được như Liễu Hạ Huệ ư?
Khổng Tử nghe chuyện, nói:
– Phải lắm! Kẻ muốn học ông Liễu Hạ Huệ chưa ai giống được như người nước Lỗ này: Mong làm điều rất phải không bắt chước cách làm, rồi mà làm được, thế mới thật là khôn”.
(Theo “Cổ học tinh hoa” – Nguyễn Văn Ngọc và Trần Lê Nhân)
*
Lời bình:
Câu chuyện đề cao sự tỉnh táo, biết mình, biết người. Làm điều phải không chỉ là bắt chước hành động của người khác, mà quan trọng hơn là hiểu rõ bản thân và hoàn cảnh để đưa ra quyết định đúng đắn. Người thực sự khôn ngoan không cố gắng gượng ép mình theo khuôn mẫu của người khác, mà tìm cách phù hợp nhất để giữ vững đạo đức và danh dự.
Viên Ngọc Quý.
