Chén rượu hoàng hoa
Sen hạ tàn khô hồ bán nguyệt,
Ngạt ngào dăm chậu cúc hoàng hoa.
Cụ Nghè hôm sớm lê cây trúc,
Lững thững ven hồ đón ý thơ.
Đây đó chan hoà trăng – những trăng –
Hoàng hoa bừng nở đón đêm rằm.
Thư đồng hầu rượu bên hồ sáng,
Dăm cụ rung đùi chén chén nâng.
Bình sứ nghiêng nghiêng rót chén vơi,
Ý thơ, men rượu dễ say người.
Giọng vàng cao đọc hoàng hoa khúc,
Cá nổi hồ trăng lặng lẽ bơi.
Chén rượu mừng hoa say chếnh choáng,
Lời thơ lắp lại ý ban đầu.
Vài ba giọt rượu hoen tà áo,
Một chút trăng ngà vướng tóc râu.
*
Chén Rượu Hoàng Hoa – Thơ, Rượu Và Một Thời Xưa Cũ
Giữa những ngày thu vàng óng ánh, khi hoa cúc hoàng hoa nở rộ, lòng người bỗng chạnh nhớ đến những tao nhân mặc khách thuở xưa, những tâm hồn say đắm men rượu và thi ca. Bài thơ Chén Rượu Hoàng Hoa của Bàng Bá Lân khắc họa một khung cảnh đậm chất cổ phong, nơi có ánh trăng, có chén rượu, có những bậc nho sĩ ung dung giữa thiên nhiên, hòa mình vào vẻ đẹp của mùa thu và những vần thơ bất hủ.
Một thoáng mùa thu xưa
Bức tranh mở ra trong cái thanh tĩnh của một buổi thu vàng, nơi hoa sen đã tàn úa nhường chỗ cho những đóa cúc vàng rực rỡ. Hồ nước như một nửa vầng trăng soi bóng, tỏa ra vẻ tịch mịch nhưng cũng đầy thi vị:
Sen hạ tàn khô hồ bán nguyệt,
Ngạt ngào dăm chậu cúc hoàng hoa.
Trong không gian ấy, hiện lên hình ảnh một bậc nho sĩ – Cụ Nghè, người mang dáng vẻ nhàn nhã của một bậc trí thức ẩn dật. Ông cầm cây trúc, lững thững dạo bước ven hồ, dường như đang tìm kiếm những dòng thơ giữa thiên nhiên thanh khiết:
Cụ Nghè hôm sớm lê cây trúc,
Lững thững ven hồ đón ý thơ.
Đọc những câu thơ này, ta có thể cảm nhận được một nét đẹp xưa cũ – nét đẹp của sự an nhiên, tự tại, của một phong thái ung dung mà người xưa thường ca ngợi. Không vội vàng, không bon chen, cụ Nghè tìm niềm vui trong cảnh sắc thiên nhiên, trong những vần thơ chậm rãi mà sâu sắc.
Thi nhân, rượu và trăng
Bàng Bá Lân không chỉ vẽ lên cảnh vật mà còn dựng lên một không khí tao nhã và đầy thi vị. Đêm rằm, trăng tỏa sáng chan hòa, cúc vàng nở rộ như muốn cùng con người chung vui. Bên hồ, một nhóm nho sĩ quây quần bên bàn rượu, nhấp từng chén rượu thơm trong ánh trăng vằng vặc:
Đây đó chan hòa trăng – những trăng –
Hoàng hoa bừng nở đón đêm rằm.
Giữa khung cảnh ấy, không thể thiếu hình ảnh thư đồng rót rượu, những cụ già rung đùi, nâng chén. Từng chén rượu đầy vơi, từng câu thơ vang vọng, hòa quyện vào nhau trong một bầu không khí nghệ sĩ đến lạ thường:
Bình sứ nghiêng nghiêng rót chén vơi,
Ý thơ, men rượu dễ say người.
Những câu thơ như một thước phim quay chậm, tái hiện lại một thú vui thanh tao của người xưa. Họ uống không phải để say, mà để thả hồn vào thơ, để hòa mình với thiên nhiên và thưởng thức những tinh túy của tạo hóa.
Khoảnh khắc vĩnh hằng của thi nhân
Bài thơ không chỉ ca ngợi rượu, trăng và thi ca, mà còn gợi lên một nỗi hoài niệm về những thú vui tao nhã của một thời đã qua. Ở đoạn cuối, hình ảnh rượu rơi trên tà áo, trăng vướng vào tóc râu gợi lên nét đắm say của những người sống trọn với thơ và nghệ thuật:
Vài ba giọt rượu hoen tà áo,
Một chút trăng ngà vướng tóc râu.
Những câu thơ kết đầy chất thiền, vừa thực vừa mộng, như một khoảnh khắc được lưu giữ mãi trong tâm hồn người đọc. Đó không chỉ là hình ảnh của một buổi tao nhã, mà còn là biểu tượng của một lối sống, một tâm thế ung dung, thoát tục.
Lời kết
Bài thơ Chén Rượu Hoàng Hoa của Bàng Bá Lân không chỉ vẽ lên một khung cảnh thơ mộng của mùa thu, mà còn tái hiện lại một nét đẹp truyền thống: thú vui uống rượu thưởng thơ của các nho sĩ xưa. Nó là biểu tượng của một tâm hồn nhàn tản, ung dung, một thái độ sống không vướng bận lợi danh, mà chỉ hướng đến cái đẹp và sự thanh thản của tâm hồn.
Giữa nhịp sống hiện đại đầy xô bồ, đọc lại bài thơ này, ta như được lắng lại, được đắm chìm trong ánh trăng, trong men rượu dịu dàng của quá khứ, để rồi chợt nhận ra rằng, đôi khi, sống chậm lại, thả mình vào thiên nhiên và cái đẹp, mới là điều đáng quý nhất trên đời.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
