Cổng làng
Chiều hôm đón mát cổng làng,
Gió hiu hiu đẩy mây vàng êm trôi
Đồng quê vờn lượn chân trời,
Đường quê quanh quất bao người về thôn.
Sáng hồng lơ lửng mây son,
Mặt trời thức giấc véo von chim chào.
Cổng làng rộng mở. Ồn ào,
Nông phu lững thững đi vào nắng mai.
Trưa hè bóng lặng nắng oi,
Mái gà cục cục tìm mồi dắt con.
Cổng làng vài chị gái non
Dừng chân uể oải chờ cơn gió nồm.
Những khi gió lạnh mưa buồn,
Cổng làng im ỉm bên đường lội trơn.
Nhưng khi trăng sáng chập chờn,
Kìa bao nhiêu bóng trên đường thướt tha.
Ngày mùa lúa chín thơm đưa…,
Rồi Đông gầy chết, Xuân chưa vội vàng.
Mừng xuân ngày hội cổng làng,
Là nơi chen chúc bao nàng ngây thơ.
*
Ngày nay dù ở nơi xa,
Nhưng khi về đến cây đa đầu làng;
Thì bao nhiêu cảnh mơ màng,
Hiện ra khi thoáng cổng làng trong tre.
*
Cổng Làng – Cánh Cửa Ký Ức Mở Ra Một Thời Quê
Có những hình ảnh thật bình dị nhưng lại chứa đựng cả một miền ký ức, một góc quê hương đi theo ta suốt cuộc đời. Bài thơ Cổng Làng của Bàng Bá Lân là một bức tranh đầy xúc cảm về một biểu tượng thân thuộc của làng quê Việt Nam – nơi không chỉ đánh dấu không gian làng mạc mà còn là chứng nhân cho bao mùa đổi thay, bao kỷ niệm khắc sâu trong tâm trí những người con xa quê.
Cổng làng – nơi chứng kiến những nhịp sống quê hương
Bài thơ mở ra với hình ảnh cổng làng trong buổi chiều yên ả:
Chiều hôm đón mát cổng làng,
Gió hiu hiu đẩy mây vàng êm trôi.
Buổi chiều quê, với cơn gió nhẹ mang theo mùi lúa, mùi đồng nội, như một vòng tay dịu dàng đón bước chân những người con xa trở về. Con đường làng quanh co dẫn lối những người nông dân tảo tần, những đứa trẻ tung tăng chạy nhảy, những cụ già thong dong trở về nhà sau một ngày dài.
Vào buổi sáng, cổng làng lại mang một dáng vẻ rộn ràng khác:
Cổng làng rộng mở. Ồn ào,
Nông phu lững thững đi vào nắng mai.
Buổi sáng, khi mặt trời vừa thức giấc, cánh cổng làng mở ra như cánh cửa của một ngày mới, chào đón những người nông dân ra đồng làm việc. Những bước chân vững chãi, những câu chuyện râm ran, tất cả tạo nên một không khí nhộn nhịp của làng quê.
Cổng làng – nơi chở che và lưu giữ những khoảnh khắc thân thương
Nhưng không chỉ là nơi tấp nập người qua lại, cổng làng còn chứng kiến những giây phút tĩnh lặng của trưa hè oi ả:
Mái gà cục cục tìm mồi dắt con.
Cổng làng vài chị gái non
Dừng chân uể oải chờ cơn gió nồm.
Cổng làng trở thành nơi dừng chân, là bóng mát cho những cô gái quê e ấp nép mình tránh cái nắng gay gắt của buổi trưa hè. Dưới mái cổng làng, những câu chuyện thầm thì, những tiếng cười khúc khích vang lên, để rồi ký ức về một thời thanh xuân hồn nhiên ấy mãi theo ta về sau.
Rồi khi mùa đông kéo về, cổng làng im lặng trong cơn mưa rét mướt, trở thành một nhân chứng cho những ngày buốt giá:
Những khi gió lạnh mưa buồn,
Cổng làng im ỉm bên đường lội trơn.
Nhưng ngay cả trong những ngày trầm lắng nhất, cổng làng vẫn không mất đi vẻ đẹp của nó. Đêm trăng lên, bóng người qua lại thướt tha, tạo nên một khung cảnh mơ màng, lãng mạn như trong tranh:
Nhưng khi trăng sáng chập chờn,
Kìa bao nhiêu bóng trên đường thướt tha.
Cổng làng – biểu tượng của quê hương trong tim những người xa xứ
Dù mùa màng có thay đổi, dù thời gian có trôi đi, cổng làng vẫn là nơi lưu giữ bao hình ảnh đẹp của quê hương:
Ngày mùa lúa chín thơm đưa…,
Rồi Đông gầy chết, Xuân chưa vội vàng.
Và khi xuân về, cổng làng trở thành nơi hội tụ, nơi những cô gái quê trong những tà áo tươi thắm chen chúc nhau trong ngày hội làng, nơi những bước chân vui tươi nô nức trẩy hội, mang theo không khí tưng bừng của ngày xuân mới.
Nhưng có lẽ, những câu thơ cuối cùng mới chính là nốt lặng đầy cảm xúc nhất trong bài thơ:
Ngày nay dù ở nơi xa,
Nhưng khi về đến cây đa đầu làng;
Thì bao nhiêu cảnh mơ màng,
Hiện ra khi thoáng cổng làng trong tre.
Dù đi đâu, dù cách xa quê hương bao lâu, chỉ cần nhìn thấy cổng làng, tất cả những ký ức tuổi thơ, những ngày tháng bình yên lại ùa về. Cổng làng không chỉ là một địa điểm, mà còn là một phần linh hồn của quê hương, là nơi mà mỗi người con xa xứ luôn mong được trở về.
Lời kết
Bài thơ Cổng Làng của Bàng Bá Lân không chỉ là một bức tranh đẹp về làng quê Việt Nam mà còn là một bản nhạc trầm lắng về tình yêu quê hương. Cổng làng không đơn thuần chỉ là một kiến trúc, mà còn là biểu tượng của bao thế hệ, là nơi chứng kiến những bước chân đi xa, những ngày trở về, là nơi mà mỗi người con đất Việt đều mang trong tim, dù đi bất cứ nơi đâu.
Và có lẽ, ai trong chúng ta cũng có một “cổng làng” của riêng mình – một miền ký ức để mỗi lần nghĩ đến, lòng lại bồi hồi thương nhớ…
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
