Gái xưa
Nhớ em da trắng tóc dài
Khăn vuông mỏ quạ, dáng người thon thon
Lăn mình trong áo nâu non,
Môi hồng cắn chỉ trầu thơm miệng cười,
Răng đen nhánh, má đào tươi,
Mắt bâng khuâng nói những lời yêu đương.
Giọng êm đầm ấm dễ thương.
Lời ca tình tứ, vấn vương ngọt ngào.
Tiếng cười trong trẻo làm sao.
Ban mai trời đổ mưa rào giòn tan
Em là con gái Bắc Giang
Đôi dòng trong đục sông Thương… ỡm ờ.
Nói cười ra giọng lẳng lơ,
Niềm ăn nết ở xem thừa đoan trang.
Sớm chiều dưới ruộng trên nương,
Gặp em nghe dậy niềm thương dạt dào.
Nhớ cô em gái vùng Lim,
(Ô kìa nghe đập con tim thuở nào!)
Mưa bay, gió lạnh, hoa đào…
Giọng ca quan họ ngọt ngào ái ân.
Nhớ nàng con gái mười lăm,
Cười tươi như ánh trăng rằm đêm nao.
Nhớ em cô gái làng Bo,
Ven sông Bố Hạ quanh co đầy thuyền.
Gần em quên hết ưu phiền,
Tình em như trái cam hiền ngọt thơm…
(Vào thu – gái quê Kinh Bắc)
*
Dáng Xưa Trong Hương Quan Họ
Tình yêu với những nét đẹp truyền thống của người con gái xưa luôn là nguồn cảm hứng bất tận trong thi ca. Trong bài thơ Gái xưa, Bàng Bá Lân không chỉ tái hiện hình ảnh người con gái Kinh Bắc với vẻ đẹp đằm thắm, duyên dáng mà còn khơi gợi lên bao hoài niệm về một thời xưa cũ – nơi mà cái duyên thầm, cái nết na, cái e ấp dịu dàng tạo nên vẻ đẹp vĩnh hằng của người con gái Việt Nam.
Bóng hình người con gái trong ký ức
Ngay từ những dòng thơ đầu tiên, hình ảnh người con gái Bắc Giang hiện lên với vẻ đẹp đặc trưng của thôn quê:
“Nhớ em da trắng tóc dài
Khăn vuông mỏ quạ, dáng người thon thon.”
Chiếc khăn mỏ quạ, bộ áo nâu non, đôi môi đỏ thắm nhờ nhai trầu – tất cả tạo nên nét duyên dáng mộc mạc mà thanh thoát. Vẻ đẹp ấy không rực rỡ lộng lẫy, không khoa trương hào nhoáng, mà là nét đẹp bình dị, thuần khiết của người con gái Việt Nam xưa.
Từng chi tiết nhỏ như nụ cười, ánh mắt, giọng nói đều được nhà thơ khắc họa tinh tế:
“Môi hồng cắn chỉ trầu thơm miệng cười,
Răng đen nhánh, má đào tươi,
Mắt bâng khuâng nói những lời yêu đương.”
Đó là vẻ đẹp hài hòa giữa ngoại hình và tâm hồn, giữa sự dịu dàng và nét duyên thầm. Cô gái ấy không chỉ đẹp trong hình dáng mà còn quyến rũ bởi sự e ấp, tình tứ trong từng ánh mắt, lời nói.
Tình yêu và niềm thương nhớ
Bài thơ không chỉ đơn thuần là một bức tranh về nhan sắc, mà còn là những xúc cảm bồi hồi khi nhớ về người con gái xưa:
“Sớm chiều dưới ruộng trên nương,
Gặp em nghe dậy niềm thương dạt dào.”
Dù chỉ là những lần chạm mặt thoáng qua trên cánh đồng hay bên bờ sông, nhưng tình cảm vẫn âm thầm len lỏi vào tim, trở thành một nỗi nhớ dai dẳng không nguôi.
Nhà thơ nhắc đến những địa danh như vùng Lim – nơi nổi tiếng với hội hát quan họ, làng Bo, sông Bố Hạ… Mỗi địa danh đều gắn liền với hình ảnh những cô gái dịu dàng, duyên dáng và những câu hát giao duyên thấm đượm tình người:
“Nhớ cô em gái vùng Lim,
(Ô kìa nghe đập con tim thuở nào!)
Mưa bay, gió lạnh, hoa đào…
Giọng ca quan họ ngọt ngào ái ân.”
Giọng ca quan họ ngọt lịm giữa không gian mưa bay, hoa đào nở khiến lòng người không khỏi xao xuyến. Ở đó có cả sự e ấp, có cả lời thương thầm, có cả những kỷ niệm của một thời trai trẻ say đắm trong tình yêu đầu đời.
Giá trị truyền thống và niềm trân quý vẻ đẹp xưa
Bài thơ không chỉ là một hoài niệm về nhan sắc mà còn là sự trân trọng dành cho những phẩm chất cao quý của người con gái Việt. Dù có thể “nói cười ra giọng lẳng lơ”, nhưng cái nền tảng vẫn là “niềm ăn nết ở xem thừa đoan trang”. Đó là sự đối lập giữa cái duyên hóm hỉnh bên ngoài và sự đằm thắm, nết na bên trong.
Cuối bài thơ, nhà thơ ví tình cảm dành cho cô gái như một trái cam chín mọng:
“Gần em quên hết ưu phiền,
Tình em như trái cam hiền ngọt thơm…”
Một hình ảnh dung dị mà sâu sắc. Cô gái ấy không chỉ là vẻ đẹp để chiêm ngưỡng, mà còn là chốn bình yên, là điểm tựa cho tâm hồn.
Lời kết – Một bức tranh thơ về người con gái Việt Nam
Bàng Bá Lân đã khắc họa thành công hình ảnh người con gái quê Kinh Bắc với vẻ đẹp vừa giản dị, vừa sâu lắng. Gái xưa không chỉ là hoài niệm cá nhân, mà còn là tiếng nói trân quý những giá trị truyền thống – nơi mà vẻ đẹp không chỉ nằm ở nhan sắc mà còn ở tâm hồn, nết na và sự duyên dáng tinh tế.
Bài thơ khiến ta bồi hồi nhớ về những cô gái thôn quê với chiếc áo nâu, nụ cười duyên và giọng hát quan họ thánh thót bên dòng sông. Đó là một vẻ đẹp đã đi vào ký ức, vào hồn dân tộc – đẹp dịu dàng, đẹp mãi mãi.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
