Mưa sông
Gió bỗng thổi ào, mây thấp tối,
Buồm căng muốn rách, nước trôi nhanh,
Trên đường cát bụi vùng theo gió,
Nón mới cô kia lật nửa vành.
Ếch gọi nhau hoài tự mấy ao,
Trên bờ cây hoảng hốt lao xao.
Đò ngang vội vã chèo vô bến,
Lớp lớp tràn sông đợt sóng rào.
Buồm rơi, trơ lại cột tre gầy,
Loang loáng chân trời chớp xé mây.
Chim lẻ vội vàng bay nhớn nhác,
Mưa gieo nặng hột xuống sông đầy.
1942
*
Mưa Sông – Bức Tranh Thiên Nhiên Dữ Dội Và Lắng Đọng
Bàng Bá Lân, với hồn thơ tinh tế và nhạy cảm, đã khắc họa một bức tranh thiên nhiên sống động trong bài thơ Mưa sông. Chỉ bằng vài nét chấm phá, tác giả đã đưa người đọc vào một khoảnh khắc chuyển mình mạnh mẽ của đất trời, nơi cơn mưa ập đến bất ngờ, cuốn trôi tất cả sự yên bình vốn có.
Bài thơ không chỉ tả cảnh mà còn gửi gắm những tâm tư sâu lắng. Dưới màn mưa sông, ta không chỉ thấy được sức mạnh của thiên nhiên mà còn cảm nhận được sự mong manh, bất định của kiếp người giữa dòng đời cuộn chảy.
Khúc dạo đầu – Dấu hiệu của cơn giông
Bài thơ mở ra với cảnh vật đang yên bình bỗng nhiên bị xáo động bởi một cơn gió mạnh:
“Gió bỗng thổi ào, mây thấp tối,
Buồm căng muốn rách, nước trôi nhanh.”
Chỉ với hai câu thơ, Bàng Bá Lân đã tạo nên một không gian đầy biến động. Gió bất chợt nổi lên, kéo theo mây đen che phủ bầu trời. Những cánh buồm đang no gió cũng trở nên mong manh, có thể rách bất cứ lúc nào. Dòng nước vốn êm đềm nay cuồn cuộn trôi, mang theo sự hối hả, khẩn trương của thiên nhiên trước khi cơn mưa ập đến.
Không chỉ trên mặt sông, đất liền cũng không yên tĩnh:
“Trên đường cát bụi vùng theo gió,
Nón mới cô kia lật nửa vành.”
Cát bụi tung bay, cuốn theo cơn gió hỗn loạn. Cô gái đi đường, có lẽ không kịp phản ứng trước sự thay đổi đột ngột của thời tiết, để chiếc nón mới bị gió hất nghiêng. Chỉ một hình ảnh nhỏ nhưng lại tạo nên cảm giác hoang mang, bất lực trước sự bất thường của thiên nhiên.
Những sinh vật hoảng loạn trước cơn mưa
Không chỉ con người, vạn vật cũng cảm nhận rõ sự thay đổi. Những chú ếch trong ao dường như kêu gọi nhau một cách khẩn trương, báo hiệu cơn mưa lớn sắp kéo đến:
“Ếch gọi nhau hoài tự mấy ao,
Trên bờ cây hoảng hốt lao xao.”
Cây cối cũng không còn đứng yên, những tán lá xào xạc trong gió, như một sự phản ứng tự nhiên với cơn giông đang tới gần. Ở phía bến sông, con đò vội vã chèo vào bờ, không dám dấn thân vào dòng nước đang cuộn trào dữ dội:
“Đò ngang vội vã chèo vô bến,
Lớp lớp tràn sông đợt sóng rào.”
Những con sóng từ giữa dòng sông ùn ùn kéo vào bờ, như báo hiệu một trận mưa lớn sắp đổ xuống. Người lái đò, vốn đã quen với nhịp sống sông nước, cũng phải nhanh chóng đưa thuyền vào bến, tránh nguy hiểm.
Cơn mưa trút xuống – Hình ảnh thiên nhiên dữ dội
Khi giông tố đến, con người và vạn vật đều không thể cưỡng lại. Cánh buồm mạnh mẽ lúc đầu nay đã rơi xuống, để lại một cột buồm trơ trọi, gầy guộc giữa trời mưa gió:
“Buồm rơi, trơ lại cột tre gầy,
Loang loáng chân trời chớp xé mây.”
Hình ảnh này như một biểu tượng cho sự nhỏ bé, mong manh của con người trước thiên nhiên rộng lớn. Dù có mạnh mẽ đến đâu, con người cũng không thể chống chọi trước những cơn bão bất ngờ của cuộc đời.
Những tia chớp loang loáng trên bầu trời, xé tan màn mây đen. Trong khung cảnh hỗn loạn ấy, một cánh chim lẻ loi vội vàng bay đi, mang theo sự hoảng hốt, chới với trước cơn giông:
“Chim lẻ vội vàng bay nhớn nhác,
Mưa gieo nặng hột xuống sông đầy.”
Những hạt mưa bắt đầu rơi xuống, nặng nề và dày đặc, phủ kín mặt sông. Mưa không còn là những giọt nhỏ lất phất mà đã trở thành một cơn trút nước mạnh mẽ, cuốn theo mọi thứ.
Thông điệp sâu xa – Sự mong manh của kiếp người
Bàng Bá Lân không chỉ đơn thuần tả một cơn mưa sông, mà còn gửi gắm trong đó những triết lý về cuộc sống. Cơn mưa đến bất ngờ như những biến cố không báo trước trong đời. Trước thiên nhiên rộng lớn, con người dù có mạnh mẽ đến đâu cũng có lúc trở nên nhỏ bé, như cánh buồm rơi rụng, như chú chim lẻ loi bay đi trong hoảng hốt.
Cảnh vật trong bài thơ gợi lên sự đối lập giữa cái hùng vĩ của thiên nhiên và sự yếu đuối, hữu hạn của con người. Con đò vội vã vào bến, cánh buồm đổ gục, chim trời cuống cuồng bay đi – tất cả như một sự cam chịu, chấp nhận trước sức mạnh vô hình của đất trời.
Nhưng liệu cơn mưa có chỉ mang đến sự dữ dội? Hay sau cơn giông ấy, bầu trời sẽ lại trong xanh, dòng sông sẽ lại hiền hòa? Có lẽ, Bàng Bá Lân đã muốn nhắn nhủ rằng cuộc đời cũng như một dòng sông, có lúc yên ả, có lúc nổi sóng, nhưng sau tất cả, mọi thứ vẫn tiếp tục trôi đi. Con người, dù có bị thử thách bởi những cơn bão cuộc đời, vẫn phải kiên cường, như dòng sông không ngừng chảy, như cánh buồm rồi sẽ lại được căng lên khi mưa tạnh, gió lặng.
Kết luận – Một bài thơ vừa hiện thực vừa trữ tình
Mưa sông của Bàng Bá Lân không chỉ là một bài thơ tả cảnh, mà còn là một tác phẩm mang tính triết lý sâu sắc. Đó là sự phản ánh chân thực về thiên nhiên, về nhịp sống của con người gắn bó với sông nước. Đồng thời, bài thơ cũng gợi lên những suy ngẫm về sự mong manh của kiếp người trước những đổi thay bất ngờ của cuộc sống.
Thiên nhiên trong bài thơ không chỉ là một bức tranh đẹp mà còn mang hơi thở của cuộc đời – dữ dội nhưng cũng đầy quy luật. Mưa đến rồi mưa sẽ đi, con người dù nhỏ bé nhưng vẫn luôn tìm cách thích nghi và tiếp tục hành trình của mình. Đó chính là vẻ đẹp và triết lý mà Bàng Bá Lân đã khéo léo gửi gắm trong từng câu chữ của Mưa sông.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
