Tiếng mưa đêm
O le chant de la pluie!
Paul Verlaine!
Đêm sâu tịch mịch,
Ta rơi rả rích
Gieo buồn lang thang
Trên muôn đường làng
Gặp anh lữ khách vội vàng,
Ta nương vai áo xem chàng về đâu?
Sa đồng sâu.
Rụng mái lầu,
Vại sành đợi nước chân cau,
Chị nào xấu hổ thì mau lăn vào!
Trên hàng rào,
Gió lay gào.
Chị em ríu ríu lánh vào bên song.
Cô kia ủ dột cô phòng,
Nghe ta thổn thức trong lòng rầu tiêu.
Gió ngừng reo,
Cây buồn thiu.
Hàng tre lướt thướt tiêu điều,
Kìa đôi cò nọ ra chiều băn khoăn.
Lăn tăn
Qua sân,
Ta hỏi rêu rằng:
– Nơi rêu ở có lạnh lùng không rêu?
Buồn như khêu
Cho cô gái đẹp ngừng thêu,
Bâng khuâng nghe nhóm tình yêu trong lòng.
Trong ao ta gợn muôn vòng
Cho con cá lượn mơ mòng đớp suông.
Mái lầu ta buông
Mành bạc.
Ta khua xào xạc
Lá rơi bên rèm.
Nhà khuya le lói ánh đèn,
Có ai nằm thức trong mền nghe mưa?
*
Tiếng Mưa Đêm – Nỗi Niềm Trong Cõi Lặng
Mưa đêm – âm thanh quen thuộc nhưng cũng đầy ám ảnh, không chỉ gợi lên cảnh vật mà còn len lỏi vào lòng người, khơi gợi những xúc cảm sâu xa. Tiếng mưa đêm của Bàng Bá Lân không chỉ đơn thuần là một bài thơ miêu tả mưa mà còn là một bức tranh tâm trạng, nơi nỗi buồn hòa vào thiên nhiên, nơi tiếng mưa trở thành một nhân vật đang kể chuyện, đang hỏi han, đang chạm vào từng ngõ ngách của nỗi cô đơn.
Tiếng mưa – tiếng lòng của đêm sâu
Bài thơ mở đầu bằng lời nhắc đến Paul Verlaine – nhà thơ Pháp nổi tiếng với những vần thơ trữ tình về mưa. Nhưng nếu mưa trong thơ Verlaine mang vẻ u hoài của nỗi nhớ, của một nỗi buồn bảng lảng thì mưa trong thơ Bàng Bá Lân lại gần gũi và đầy sinh động, như một linh hồn lang thang giữa màn đêm:
“Ta rơi rả rích
Gieo buồn lang thang
Trên muôn đường làng”
Cơn mưa không chỉ đơn thuần là những hạt nước, mà nó như một kẻ du hành trong đêm, lang thang khắp nơi, từ đường làng vắng đến mái nhà khuya, từ cánh đồng sâu đến hàng rào lay động trong gió. Mưa không chỉ rơi, mà còn biết nương vai áo lữ khách, biết hỏi rêu rằng: nơi rêu ở có lạnh lùng không? – như thể mưa đang mang trong mình một tâm sự chưa thể giãi bày.
Mưa len lỏi vào mọi cảnh vật, gợi lên nỗi cô đơn
Mưa đi qua đâu, nơi đó lại càng quạnh vắng, càng tịch mịch:
“Gió ngừng reo,
Cây buồn thiu.
Hàng tre lướt thướt tiêu điều,
Kìa đôi cò nọ ra chiều băn khoăn.”
Không gian trở nên trầm lặng, những sự vật vốn vô tri cũng dường như mang một nỗi niềm riêng. Ngay cả con cò cũng ra chiều băn khoăn, hàng tre thì lướt thướt tiêu điều. Mưa không chỉ là cảnh, mà còn là tâm trạng, là sự đồng điệu giữa thiên nhiên và lòng người.
Tiếng mưa chạm vào tâm hồn con người
Không chỉ làm rũ buồn cảnh vật, mưa còn gõ cửa những cõi lòng:
“Buồn như khêu
Cho cô gái đẹp ngừng thêu,
Bâng khuâng nghe nhóm tình yêu trong lòng.”
Mưa đêm khơi gợi những suy tư lặng lẽ, khiến một cô gái đang thêu cũng ngừng tay, thả hồn vào những rung động mơ hồ. Có lẽ, trong tiếng mưa rả rích ấy, cô chợt nhận ra một nỗi cô đơn hay một niềm thương nhớ nào đó còn chưa gọi tên.
Và rồi, trong căn nhà khuya, có ai đó nằm thao thức, lắng nghe tiếng mưa rơi bên ngoài cửa sổ:
“Nhà khuya le lói ánh đèn,
Có ai nằm thức trong mền nghe mưa?”
Một hình ảnh thật đẹp và đầy ám ảnh! Người ấy có lẽ không hẳn là buồn, cũng không hẳn là vui, mà chỉ đang để lòng mình trôi theo những giọt mưa, để mặc cho nỗi niềm tự tìm đến trong một đêm sâu lặng lẽ.
Thông điệp của bài thơ – Khi mưa trở thành tri kỷ
Tất cả những gì thuộc về thiên nhiên đều có linh hồn. Và trong bài thơ này, mưa chính là một tri kỷ của cảnh vật và con người. Mưa không chỉ làm ướt áo người lữ khách, không chỉ len qua khe liếp nhà ai, mà còn thấm vào tâm hồn, gợi nhớ, gợi buồn, gợi những cảm xúc khó gọi thành tên.
Có những nỗi cô đơn chỉ có thể nghe thấy trong tiếng mưa. Có những suy tư chỉ có thể tìm đến trong một đêm tịch mịch. Và có những con người, dù không nói ra, nhưng vẫn ngầm thấu hiểu: mưa đêm không chỉ là một hiện tượng tự nhiên, mà còn là một tiếng lòng, một bản nhạc buồn của những trái tim đa cảm.
Lời kết – Đọc mưa, nghe lòng
Bàng Bá Lân không cần những triết lý cầu kỳ, không cần những ngôn từ quá phức tạp. Ông chỉ cần tiếng mưa, một đêm sâu, một vài hình ảnh đơn sơ của làng quê – thế là đủ để vẽ nên một bức tranh đầy cảm xúc.
Và có lẽ, mỗi chúng ta cũng đã từng một lần nằm nghe tiếng mưa đêm, để thấy lòng mình trống trải mà cũng đầy ắp những điều chưa nói.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
