Giai nhân
Giai nhân nan tái đắc
(Lý Diên Niên)
“Thư trung hữu nữ nhan như ngọc”,
Đọc sách mười năm chẳng gặp mình.
Chỉ thấy những tên xinh đẹp quá:
Tây Thi, Bao Tự, Thôi Oanh Oanh.
Ta thả hồn si lạc bốn trời,
Đi tìm người đẹp khắp nơi nơi.
Biết bao mong đợi, bao thương nhớ,
Mơ vẫn hoàn mơ, ôi lẻ loi!
Nhưng một chiều thu nắng trải vàng,
Trời xanh mây bạc lượn lang thang.
Ta đi tìm hứng trên hè phố
Rẽ một đường quanh, bỗng gặp… Nàng!
Từ đáy lòng ta thốt tiếng “Ôi!”,
Có chi đổ vỡ ở trong người.
Tay chân bủn rủn, hồn ngây ngất,
E lệ trào lên cả mắt môi!
Tóc biếc mây nhường, trán sáng cao,
Môi son he hé nụ anh đào.
Cổ thiên nga nõn, hàm răng ngọc,
Mũi thẳng, cằm thon, mắt ánh sao.
Nàng chỉ nhìn ta một thoáng nhanh
Mà như trao gửi biết bao tình.
Ngã ba sắp khuất, còn quay lại:
Một liếc xiêu xiêu cả vạn thành!
Ôi! Kiếp con tằm, kiếp nhả tơ,
Bao năm tìm kiếm, gặp tình cờ,
Để mà mơ ước, mà thương tiếc:
Em lấy chồng, anh mãi dệt thơ!
Muôn đời thi sĩ với giai nhân
Gặp gỡ dù cho chỉ một lần,
Thơ mộng ngàn năm vang bóng mãi,
Cho ngàn năm mãi mãi bâng khuâng!
*
Giai Nhân – Một Ánh Nhìn, Một Đời Thơ
Từ bao đời nay, nhan sắc và thi ca vẫn song hành như hai mảnh ghép của cái đẹp bất tử. Giai nhân – bài thơ của Bàng Bá Lân – không chỉ là một bài ca ngợi vẻ đẹp của người con gái, mà còn là một tiếng thở dài đầy tiếc nuối của thi nhân trước những điều đẹp đẽ nhưng mong manh của cuộc đời.
Giấc mộng về nhan sắc tuyệt trần
Mở đầu bài thơ, tác giả dẫn ta vào thế giới của sách vở, nơi những giai nhân tuyệt sắc chỉ tồn tại trong truyền thuyết và văn chương:
“Thư trung hữu nữ nhan như ngọc”,
Đọc sách mười năm chẳng gặp mình.
Câu thơ gợi nhớ đến những huyền thoại về Tây Thi, Bao Tự, Thôi Oanh Oanh – những tuyệt thế giai nhân của lịch sử. Người thi sĩ đã dành bao năm đắm chìm trong sách vở, ngưỡng vọng nhan sắc của những người đẹp chỉ tồn tại trên trang giấy. Nhưng tất cả chỉ là những cái tên, những bóng hình xa xôi mà chàng không thể chạm tới.
Khát khao đó trở thành một cuộc hành trình vô định:
“Ta thả hồn si lạc bốn trời,
Đi tìm người đẹp khắp nơi nơi.”
Người thi sĩ lang thang khắp chốn, ôm ấp giấc mộng tìm thấy một vẻ đẹp lý tưởng giữa cuộc đời thực. Nhưng tìm hoài, tìm mãi, giai nhân vẫn là giấc mộng xa vời.
Cuộc gặp gỡ định mệnh
Và rồi, vào một chiều thu – thời khắc của những điều lãng mạn và huyền diệu nhất – chàng bất chợt gặp nàng:
“Ta đi tìm hứng trên hè phố
Rẽ một đường quanh, bỗng gặp… Nàng!”
Một cuộc gặp gỡ tưởng như tình cờ, nhưng lại mang dáng dấp của một định mệnh. Giây phút ấy khiến cả thế giới của chàng như đảo lộn:
“Từ đáy lòng ta thốt tiếng ‘Ôi!’
Có chi đổ vỡ ở trong người.”
Chỉ một khoảnh khắc nhìn thấy nàng, chàng đã cảm nhận được sự rung động tận tâm can. Đây không chỉ đơn thuần là một cái nhìn say đắm, mà còn là một sự sụp đổ của những rào cản vô hình giữa thực tại và mộng tưởng.
Bàng Bá Lân đã vẽ lên một bức chân dung tuyệt mỹ của giai nhân bằng những câu thơ mềm mại, tinh tế:
“Tóc biếc mây nhường, trán sáng cao,
Môi son he hé nụ anh đào.
Cổ thiên nga nõn, hàm răng ngọc,
Mũi thẳng, cằm thon, mắt ánh sao.”
Những đường nét ấy không chỉ đơn thuần là vẻ đẹp ngoại hình, mà còn là một sự kết tinh của thần thái, của cái đẹp khiến lòng người ngây ngất.
Tiếc nuối muộn màng của thi nhân
Nhưng cũng như mọi cuộc gặp gỡ định mệnh trong thơ ca, người đẹp chỉ lướt qua đời chàng như một cơn gió thoảng. Khoảnh khắc ấy mong manh đến mức chỉ còn đọng lại trong một cái nhìn:
“Ngã ba sắp khuất, còn quay lại:
Một liếc xiêu xiêu cả vạn thành!”
Cái nhìn ấy, dù thoáng qua, lại mang sức mạnh làm chao đảo cả một tâm hồn thi nhân. Nó giống như ánh sáng chớp nhoáng của một vì sao băng – rực rỡ nhưng không thể nắm giữ.
Và rồi, sự thật trần trụi ập đến:
“Em lấy chồng, anh mãi dệt thơ!”
Giấc mộng đẹp trở thành niềm tiếc nuối vô tận. Nàng bước vào cuộc đời thực với những ràng buộc và bổn phận, còn chàng vẫn mãi ôm mộng trong những vần thơ. Hình ảnh này gợi nhớ đến nỗi đau muôn đời của những thi nhân: yêu một bóng hình lý tưởng, để rồi chỉ có thể gửi gắm tất cả vào câu chữ.
Giai nhân và thi nhân – cuộc gặp gỡ vĩnh hằng
Dẫu tình yêu ấy chỉ là một thoáng qua, nhưng nó đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca:
“Muôn đời thi sĩ với giai nhân
Gặp gỡ dù cho chỉ một lần,
Thơ mộng ngàn năm vang bóng mãi,
Cho ngàn năm mãi mãi bâng khuâng!”
Bàng Bá Lân đã khép lại bài thơ bằng một triết lý nhân sinh sâu sắc. Giai nhân có thể thuộc về cuộc đời thực, nhưng nàng cũng đồng thời thuộc về cõi vĩnh hằng của thơ ca. Còn thi nhân, dù lẻ loi, vẫn mãi là người lưu giữ vẻ đẹp ấy trong những vần thơ bất tử.
Lời kết
Giai nhân của Bàng Bá Lân không chỉ là một bài thơ tình, mà còn là một lời tự sự của những tâm hồn mộng mơ, luôn khao khát cái đẹp nhưng lại chẳng bao giờ có thể nắm giữ trọn vẹn. Vẻ đẹp của giai nhân trong bài thơ không chỉ là nhan sắc, mà còn là biểu tượng của những gì mong manh, thoáng qua nhưng ám ảnh suốt đời người.
Có lẽ, cuộc đời chính là như thế. Có những người ta chỉ có thể gặp một lần, nhưng lại mang theo hình bóng của họ suốt cuộc đời. Và cũng chính những cuộc gặp gỡ thoáng qua ấy đã làm nên những vần thơ bất hủ, khiến lòng người mãi mãi bâng khuâng.
*
Bàng Bá Lân – Nhà thơ của hồn quê Việt
Bàng Bá Lân (1912–1988) là một nhà thơ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, nổi bật với những vần thơ mộc mạc, giản dị nhưng thấm đẫm tình quê hương và nhân sinh. Ông là một trong những gương mặt chủ chốt của phong trào Thơ Mới, với phong cách trữ tình, nhẹ nhàng và giàu hình ảnh.
Thơ Bàng Bá Lân phản ánh vẻ đẹp của làng quê Việt Nam, từ những buổi trưa hè, xóm chợ chiều đông đến hình ảnh mái trường làng, vườn dừa xanh mướt. Bên cạnh đó, ông còn có những vần thơ sâu sắc về tình yêu, hoài niệm và triết lý nhân sinh. Các tác phẩm tiêu biểu của ông gồm Trưa hè, Xóm chợ chiều đông, Vườn dừa, Giai nhân…
Không chỉ là nhà thơ, Bàng Bá Lân còn là nhà giáo và nhiếp ảnh gia, để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Việt Nam. Thơ ông như một bức tranh làng quê yên bình, là tiếng lòng của những tâm hồn yêu thương vẻ đẹp dung dị mà vĩnh hằng của đất nước.
Viên Ngọc Quý.
