Chiếc lá bàng
Chiếc lá bàng
Trông đỏ thắm
Lá không rụng
Suốt mùa đông
Đêm gió buốt
Ngày mưa giăng
Cây khắp hàng
Đều trơ trụi
Riêng rực rỡ
Chiếc lá hồng
Ấm mắt nhìn
Người qua lại…
Bỗng sớm dậy
Chim hót vang
Búp trên cành
Đang tách vỏ
Trên bờ cỏ
Bạn thấy không?
Chiếc lá bừng
Như lửa sáng!…
1973
*
Chiếc lá bàng – Ngọn lửa ấm giữa mùa đông
Giữa cái lạnh giá của mùa đông, khi những tán cây trơ trụi, trầm lặng trong gió rét, vẫn có một chiếc lá bàng đỏ thắm còn bám trụ trên cành, như một đốm lửa nhỏ rực rỡ giữa màn sương u ám. Hình ảnh ấy không chỉ là một khoảnh khắc thiên nhiên đẹp đẽ mà còn hàm chứa một ý nghĩa sâu xa về sức sống, về niềm tin và sự kiên cường trước thử thách.
Bài thơ Chiếc lá bàng của Tô Hà, với những câu chữ mộc mạc mà giàu hình ảnh, đã vẽ nên một bức tranh vừa bình dị vừa đầy sức gợi, khiến ta không khỏi xúc động trước vẻ đẹp kiên trì của một chiếc lá giữa mùa đông.
Chiếc lá bàng – ngọn lửa nhỏ giữa giá lạnh
Ngay từ những dòng thơ đầu tiên, tác giả đã khắc họa sự đối lập giữa chiếc lá bàng và cảnh sắc xung quanh:
“Chiếc lá bàng
Trông đỏ thắm
Lá không rụng
Suốt mùa đông”
Khi những chiếc lá khác đã lìa cành, để lại những cành cây khẳng khiu trơ trọi giữa gió đông, thì chiếc lá bàng này vẫn đỏ thắm, vẫn kiên cường bám trụ. Đó không chỉ là một hình ảnh thiên nhiên mà còn là một biểu tượng của sự mạnh mẽ, bền bỉ trước khó khăn.
Mùa đông trong thơ Tô Hà không chỉ là mùa đông của thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của những thử thách, của những ngày tháng gian nan. Nhưng dù “đêm gió buốt”, “ngày mưa giăng”, chiếc lá ấy vẫn không rơi, vẫn “ấm mắt nhìn người qua lại” – như một niềm an ủi, một ánh sáng nhỏ giữa màn sương lạnh.
Sự chuyển giao – từ kiên cường đến tái sinh
Nhưng mùa đông nào rồi cũng sẽ qua, và khi hơi thở của mùa xuân trở lại, thiên nhiên lại bừng lên sức sống mới:
“Bỗng sớm dậy
Chim hót vang
Búp trên cành
Đang tách vỏ”
Những mầm non bắt đầu vươn lên từ cành cây, đánh dấu sự khởi đầu của một vòng tuần hoàn mới. Và rồi, chiếc lá bàng cuối cùng cũng rơi xuống:
“Trên bờ cỏ
Bạn thấy không?
Chiếc lá bừng
Như lửa sáng!”
Hình ảnh “chiếc lá bừng như lửa sáng” không phải là sự lụi tàn mà là một sự tiếp nối. Nó không rơi trong lặng lẽ mà như đang dâng hiến, như đang cháy lên lần cuối cùng trước khi hòa vào lòng đất, nhường chỗ cho những chồi non đang tách vỏ.
Thông điệp của bài thơ – Sống đẹp và cống hiến đến phút cuối cùng
Bài thơ Chiếc lá bàng của Tô Hà không chỉ đơn thuần miêu tả một hình ảnh thiên nhiên mà còn gửi gắm một triết lý sâu sắc về cuộc sống. Chiếc lá ấy không vội rụng trong mùa đông, không để giá lạnh quật ngã mà kiên trì bám trụ, để rồi khi mùa xuân đến, nó rực cháy lên lần cuối cùng như một lời chào, như một sự dâng hiến trọn vẹn.
Phải chăng đó cũng chính là cách mà con người nên sống? Dù cuộc đời có những ngày đông lạnh lẽo, có những khó khăn, thử thách, nhưng chỉ cần ta giữ vững niềm tin, giữ vững lý tưởng, ta vẫn có thể tỏa sáng, mang lại hơi ấm cho những người xung quanh. Và đến một lúc nào đó, khi nhường chỗ cho thế hệ mới, ta vẫn có thể tự hào vì mình đã sống một cuộc đời đẹp, đã cháy hết mình như chiếc lá bàng ấy.
Bài thơ khép lại trong hình ảnh chiếc lá bừng sáng trên bờ cỏ, nhưng dư âm của nó vẫn còn vang vọng mãi, như một lời nhắc nhở dịu dàng nhưng đầy mạnh mẽ về ý nghĩa của sự kiên trì và cống hiến.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
