Tiếng hạt nảy mầm
Mắt sáng, nhìn lên bảng
Lớp mươi nụ môi hồng
Đôi tay cô cụp mở
Báo tưng bừng thanh âm…
Cánh sẻ vụt qua song
Hót nắng vàng ánh ỏi
Các bé vẫn lặng chăm
Nhìn theo cô mấp máy…
Sau ngón tay cô đấy
Là tiếng hạt nảy mầm…
Tiếng lá động trong vườn…
Tiếng sớm mai mẹ gọi…
Tiếng cuộc đời sâu vợi
Con tàu biển buông neo…
Ngôi sao mọc rừng chiều
Vó ngựa ran vách đá…
Bao nghĩ suy vất vả
Trong mắt người lo toan
Để từng âm có nghĩa
Bật lên từ môi em…
Nghe cánh vỗ chim non
Trước diệu kỳ tiếng hót
Giữa hồn nhiên lớp học
Ai nụ cười rưng rưng…
6.1974
Bài thơ mô tả một lớp học cho trẻ em khiếm thính, cô giáo dùng cử chỉ và ngôn ngữ qua bàn tay để truyền đạt với học sinh về các âm thanh trong cuộc sống.
Bài thơ được sử dụng trong SGK Tiếng Việt 5, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống.
*
Tiếng hạt nảy mầm – Khi âm thanh được lắng nghe bằng cả trái tim
Trong thế giới của những đứa trẻ khiếm thính, nơi mà âm thanh tưởng chừng như lặng câm, vẫn có những nốt nhạc vang lên, không phải từ đôi tai, mà từ trái tim, từ ánh mắt, từ đôi bàn tay dịu dàng của cô giáo. Tiếng hạt nảy mầm của Tô Hà không chỉ là một bài thơ về lớp học đặc biệt ấy, mà còn là một khúc ca tràn đầy yêu thương, một bức tranh về sự kiên trì, tận tụy của người gieo chữ, và hơn hết, là niềm tin vào những mầm xanh đang lớn lên từng ngày.
Lớp học của những thanh âm vô hình
Bài thơ mở ra bằng một khung cảnh giản dị mà chan chứa tình cảm:
“Mắt sáng, nhìn lên bảng
Lớp mươi nụ môi hồng
Đôi tay cô cụp mở
Báo tưng bừng thanh âm…”
Những đứa trẻ chăm chú dõi theo cô giáo không phải để lắng nghe từng con chữ, mà để nhìn, để cảm nhận ngôn ngữ qua đôi bàn tay. Ở đây, không có những âm thanh rộn rã của tiếng giảng bài, nhưng vẫn có một sự sôi động đặc biệt – sự sôi động của ánh mắt háo hức, của những ngón tay khẽ lay động, của sự kết nối không lời nhưng sâu sắc đến lạ kỳ.
Không gian lớp học ấy không hề lặng lẽ. Tiếng chim sẻ ngoài khung cửa, ánh nắng vàng xuyên qua song cửa, tất cả đều là những điều kỳ diệu mà cô giáo đang mang đến cho học trò của mình:
“Cánh sẻ vụt qua song
Hót nắng vàng ánh ỏi
Các bé vẫn lặng chăm
Nhìn theo cô mấp máy…”
Những đứa trẻ ấy không nghe thấy tiếng chim hót, nhưng qua đôi tay của cô, chúng thấy được âm thanh ấy, cảm nhận được nhịp điệu của cuộc sống.
Hành trình gieo mầm của cô giáo
Không chỉ là tiếng chim hót hay tiếng nắng vàng, mà từ đôi tay cô, những điều rộng lớn hơn cũng dần hiện ra:
“Sau ngón tay cô đấy
Là tiếng hạt nảy mầm…
Tiếng lá động trong vườn…
Tiếng sớm mai mẹ gọi…”
Mỗi cử chỉ, mỗi cái cụp mở của bàn tay là một âm thanh được truyền tải, là một nhịp sống được trao gửi. Đó không chỉ là những âm thanh của thiên nhiên, mà còn là những âm thanh bình dị, gần gũi nhất – tiếng mẹ gọi vào buổi sớm, tiếng lá xào xạc trong gió. Với những đứa trẻ khiếm thính, mỗi bài học không chỉ là con chữ, mà còn là một cánh cửa mở ra thế giới diệu kỳ của âm thanh.
Và không chỉ dừng lại ở đó, những âm thanh ấy còn mang theo cả hơi thở của cuộc sống, của những giấc mơ và những chân trời xa rộng:
“Tiếng cuộc đời sâu vợi
Con tàu biển buông neo…
Ngôi sao mọc rừng chiều
Vó ngựa ran vách đá…”
Chẳng phải thật kỳ diệu sao, khi trong một lớp học nhỏ bé, những điều lớn lao ấy lại đang hiện hữu?
Những nốt nhạc cất lên từ đôi môi trẻ thơ
Nhưng để có được những thanh âm ấy, đâu chỉ là một hành trình giản đơn. Đằng sau mỗi tiếng nói bật lên từ môi em là cả một hành trình của sự kiên nhẫn, của những giấc mơ ươm mầm qua từng ngày tháng:
“Bao nghĩ suy vất vả
Trong mắt người lo toan
Để từng âm có nghĩa
Bật lên từ môi em…”
Những đứa trẻ ấy đã vượt qua bao khó khăn để có thể cất lên một tiếng gọi, một lời nói. Cô giáo – người tận tụy với từng cử động bàn tay – cũng đã dành biết bao nỗ lực để trao cho các em cơ hội chạm đến thế giới âm thanh theo cách của riêng mình.
Và rồi, trong khoảnh khắc diệu kỳ, khi tiếng nói đầu tiên được cất lên, khi những thanh âm lần đầu tiên được hình thành từ đôi môi bé nhỏ, niềm vui như vỡ òa:
“Nghe cánh vỗ chim non
Trước diệu kỳ tiếng hót
Giữa hồn nhiên lớp học
Ai nụ cười rưng rưng…”
Cô giáo mỉm cười, nhưng có lẽ khóe mắt đã cay. Đó không chỉ là tiếng nói, mà là một phép màu, là kết quả của những ngày tháng miệt mài, là niềm hy vọng được nhen nhóm và nuôi dưỡng.
Lời kết – Khi âm thanh không chỉ đến từ đôi tai, mà từ trái tim
Tô Hà đã viết nên một bài thơ đẹp đến nao lòng, không chỉ ca ngợi tình yêu thương của người cô giáo, mà còn tôn vinh nghị lực của những đứa trẻ khiếm thính – những mầm non đang từng ngày học cách nghe cuộc sống bằng đôi mắt, bằng trái tim.
Những “tiếng hạt nảy mầm” ấy chính là biểu tượng cho sự kiên trì, cho niềm tin vào tương lai, cho ánh sáng của tri thức. Âm thanh không chỉ là thứ được nghe thấy bằng tai, mà còn là những gì ta cảm nhận bằng cả tâm hồn. Và chính từ lớp học nhỏ bé ấy, những giấc mơ đã được chắp cánh, những tiếng nói đã được cất lên – không chỉ là âm thanh, mà còn là tiếng của cuộc đời, của hy vọng và yêu thương.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
