Cây long não
Giữa hàng cây xanh thắm
Nghiêng soi xuống mặt hồ
Bóng lá cành long não
Đan một vùng non tơ…
Đừng tưởng là trẻ đâu
Cây đã già lắm đấy!
Cứ nhìn lớp hoa rêu
Phủ khắp cành sẽ thấy
Bởi cây rất yêu đời
Nên mãi xanh bóng mát
Chắt chiu từ lòng đất
Tinh chất quý trao người…
Coi, mùa qua bão lớn
Cây cao dẫu sạt cành
Củi cây cho rất đượm
Gỗ cháy rồi vẫn thơm
Yêu cây lắm, cây ơi!
Cây già mà rất trẻ
Sống ở đâu cũng khoẻ
Cũng bốn mùa xanh tươi!…
1971
*
Cây long não – Dáng đứng của thời gian
Trong muôn vàn loài cây của đất trời, có những cây không chỉ xanh mát một đời mà còn mang trong mình cả những bài học về cuộc sống, về sự bền bỉ và lòng bao dung. Bài thơ Cây long não của Tô Hà là một khúc ca dịu dàng nhưng sâu sắc, ca ngợi vẻ đẹp vừa trẻ trung vừa trường tồn của một loài cây giản dị mà phi thường.
Một dáng hình giữa thiên nhiên
Tô Hà mở đầu bài thơ bằng một hình ảnh rất thơ:
“Giữa hàng cây xanh thắm
Nghiêng soi xuống mặt hồ
Bóng lá cành long não
Đan một vùng non tơ…”
Cây long não đứng đó, giữa một hàng cây xanh, soi bóng xuống mặt hồ, tạo nên một bức tranh bình yên và tươi đẹp. Nhưng long não không chỉ là một phần của cảnh sắc thiên nhiên mà còn là một biểu tượng của sự sống, của sức mạnh bền bỉ, vững chãi qua thời gian.
Tác giả khéo léo đặt ra một câu hỏi ngầm cho người đọc: cây long não trông xanh tươi như vậy, liệu có phải là một cây non trẻ? Và rồi câu trả lời hiện ra:
“Đừng tưởng là trẻ đâu
Cây đã già lắm đấy!
Cứ nhìn lớp hoa rêu
Phủ khắp cành sẽ thấy…”
Cây có thể trẻ trung trong dáng vẻ, nhưng thực ra, nó đã trải qua biết bao mùa mưa nắng, bao cơn bão lớn nhỏ. Những lớp rêu phong phủ trên cành chính là dấu vết của thời gian, minh chứng cho bao tháng năm lặng lẽ nhưng bền gan.
Bài học từ cây long não
Không chỉ đơn thuần là một loài cây, long não còn mang đến một triết lý sống đẹp đẽ:
“Bởi cây rất yêu đời
Nên mãi xanh bóng mát
Chắt chiu từ lòng đất
Tinh chất quý trao người…”
Dù già nua theo năm tháng, cây vẫn không héo úa, không tàn phai. Ngược lại, nó giữ trọn sự sống trong từng tán lá, từng thớ gỗ. Chính vì yêu đời mà cây luôn xanh tốt, luôn vững chãi, luôn tỏa bóng mát cho con người.
Và có lẽ, đây cũng chính là lời nhắn nhủ của nhà thơ dành cho con người: nếu ta biết yêu đời, biết chắt chiu những gì tinh túy nhất từ cuộc sống, ta cũng sẽ như cây long não – mãi tươi trẻ, mãi mạnh mẽ trước sóng gió cuộc đời.
Dù bão giông vẫn hiên ngang
Cây long não không tránh khỏi những thử thách của thiên nhiên:
“Coi, mùa qua bão lớn
Cây cao dẫu sạt cành
Củi cây cho rất đượm
Gỗ cháy rồi vẫn thơm”
Ngay cả khi bão tố quật ngã cành lá, cây vẫn không mất đi giá trị của mình. Cành gãy rồi vẫn làm củi đượm, gỗ cháy rồi vẫn tỏa ra mùi hương thơm ngát. Đây không chỉ là phẩm chất của cây long não mà còn là hình ảnh ẩn dụ về những con người kiên trung, dù có chịu bao thử thách vẫn luôn giữ được bản chất tốt đẹp, vẫn tỏa sáng ngay cả trong những mất mát, hy sinh.
Tình yêu dành cho một loài cây
Tình cảm của tác giả dành cho cây long não được thể hiện trọn vẹn trong những câu thơ cuối:
“Yêu cây lắm, cây ơi!
Cây già mà rất trẻ
Sống ở đâu cũng khoẻ
Cũng bốn mùa xanh tươi!…”
Tình yêu này không chỉ là tình yêu dành cho một loài cây mà còn là sự ngưỡng mộ trước những giá trị mà cây tượng trưng: sự kiên trì, sự bền bỉ, sự dâng hiến thầm lặng cho cuộc đời.
Lời kết – Học từ cây, sống như cây
Bài thơ Cây long não không chỉ là một bài thơ miêu tả thiên nhiên mà còn là một bài học về cuộc sống. Cây long não vững chãi trước bao đổi thay, lặng lẽ cống hiến mà không đòi hỏi. Con người cũng vậy, nếu biết sống bao dung, biết chắt chiu những gì tốt đẹp nhất từ cuộc sống, biết vươn lên mạnh mẽ sau bão giông, thì dù có trải qua bao năm tháng, tâm hồn ta vẫn luôn xanh tươi như cây long não giữa trời đất rộng lớn.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
