Lối cỏ
Trước kia là chỗ bồn hoa
Xanh tươi lối cỏ em ta nô đùa
Ngay sau ghế đá, bên hồ
Nóc hầm cỏ đã xanh tơ mắt nhìn…
Tay cầm viên gạch. Thời gian
Qua rêu phong vẫn rỡ ràng đỏ au
Đáy hầm nạy bật, xôn xao
Đất hiện ra – quá mỡ màu, đất ơi!
Các em xúm xít lại coi
Trắng ngần ngọn cỏ mọc chồi dưới khe…
Hồ Gươm, 1975
*
Lối Cỏ – Dấu Vết Của Một Thời Và Niềm Tin Vào Tương Lai
Có những lối đi tưởng như nhỏ bé nhưng lại gợi lên cả một ký ức lớn lao. Lối cỏ của Tô Hà là một bài thơ như vậy – một bài thơ giản dị nhưng thấm đượm cảm xúc, kể về những đổi thay sau chiến tranh, về sự hồi sinh của thiên nhiên và con người, về niềm tin vào những điều tốt đẹp sẽ tiếp nối sau những đau thương.
Lối cỏ và dấu vết của thời gian
Bài thơ mở đầu bằng một hình ảnh đẹp và yên bình:
“Trước kia là chỗ bồn hoa
Xanh tươi lối cỏ em ta nô đùa”
Những câu thơ gợi lại một quãng thời gian tươi sáng trước chiến tranh, khi nơi đây chỉ là một góc nhỏ của sự bình yên, nơi trẻ em chơi đùa, nơi thiên nhiên tươi tốt. Nhưng rồi, chiến tranh đã đến, xóa nhòa khung cảnh ấy, để lại những dấu tích đau thương:
“Ngay sau ghế đá, bên hồ
Nóc hầm cỏ đã xanh tơ mắt nhìn…”
Lối cỏ ngày nào giờ đã phủ lên nóc hầm – một biểu tượng của chiến tranh. Nhưng đáng chú ý là cỏ vẫn xanh, vẫn mọc lên, như một minh chứng rằng dù bom đạn có đi qua, sự sống vẫn sẽ hồi sinh.
Viên gạch, lớp đất, và điều kỳ diệu của sự sống
Một hình ảnh rất đặc biệt trong bài thơ là viên gạch cầm trên tay – viên gạch mang dấu vết của thời gian nhưng vẫn rực lên màu đỏ:
“Tay cầm viên gạch. Thời gian
Qua rêu phong vẫn rỡ ràng đỏ au”
Viên gạch ấy có thể từng là một phần của công trình cũ, có thể đã trải qua bao nhiêu năm tháng khốc liệt. Nhưng dù có bị bao phủ bởi rêu phong, nó vẫn giữ nguyên sắc đỏ – như một biểu tượng của ký ức, của những gì còn vẹn nguyên sau bao biến động.
Và rồi, điều kỳ diệu nhất xuất hiện:
“Đáy hầm nạy bật, xôn xao
Đất hiện ra – quá mỡ màu, đất ơi!”
Đất dưới hầm không hoang hóa, không cằn cỗi mà lại quá đỗi màu mỡ. Đó không chỉ là đất – mà là biểu tượng của sự sống, của khả năng hồi sinh. Mảnh đất ấy đã chịu đựng chiến tranh, đã bị đè nặng bởi bom đạn, nhưng giờ đây, nó lại tràn trề sức sống, sẵn sàng nuôi dưỡng những mầm xanh.
Những mầm cỏ trắng và thế hệ tương lai
Hình ảnh cuối bài thơ thật đẹp và đầy hy vọng:
“Các em xúm xít lại coi
Trắng ngần ngọn cỏ mọc chồi dưới khe…”
Những đứa trẻ – đại diện cho thế hệ mới – đang háo hức nhìn những ngọn cỏ trắng ngần vươn lên từ đất. Hình ảnh này mang đến một thông điệp giản dị nhưng sâu sắc: sự sống vẫn tiếp tục, tương lai vẫn đang nảy mầm.
Lối cỏ ấy, nơi từng là dấu tích của chiến tranh, giờ đây lại trở thành nơi gieo mầm cho một thế hệ mới. Những đứa trẻ ngày hôm nay sẽ lớn lên trên chính mảnh đất đã từng chịu nhiều đau thương, nhưng chúng sẽ mang trong mình niềm tin, sức sống và khát vọng về một tương lai hòa bình.
Lời kết – Lối cỏ và niềm tin vào ngày mai
Lối cỏ không phải là một bài thơ bi lụy về chiến tranh, mà là một bài thơ về sự hồi sinh. Nó khắc họa một thời đã qua, nhưng cũng mở ra một tương lai mới.
Chiến tranh có thể đã để lại những vết thương, nhưng nó không thể ngăn cản cỏ mọc lên từ lòng đất, không thể dập tắt ánh mắt háo hức của những đứa trẻ đang nhìn về ngày mai.
Bởi vì, dù có chuyện gì xảy ra, lối cỏ vẫn xanh…
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
