Con đường trước mặt mùa xuân
Như dòng tên xanh
Đoàn ta xuất phát
Hàng ta đã chắc
Xe ta đã đầy
Ta là máy bay!
Ta là nắng sáng
Xe ta theo bạn
Như chim theo bày
Hàng cây hàng cây
Trổ đều búp lửa
Nhịp cầu mới gỗ
Bụi hồng dấu son
Hố bom hố bom
Dọc đường chi chít
Cỏ xuân đã khép
Hoa xuân đã bừng
Hỡi em trên đồng
Tựa đùa lưng nghé
Có gì vui thế
Đang cầm trong tau
Đua cùng ta bay
Cánh buồm xé gió
Biển tung sóng vỗ
Trong ta dạt dào
Ta băng qua đèo
Ta băng qua dốc
Con sông trước mặt
Bến phà sau lưng
Hôm qua đang rừng
Hôm nay đã biển
Tên sông tên bến
Đều thành tên thương
Theo ta – mùa xuân
Trùng trùng mặt đất
Quân thù trong mắt
Đang còn lao bay
Cái chết đâu đây
Còn rình chưa nổ
Trong từng vạt cỏ
Trongh từng búi sim…
Con đường xuyên dọc
Con đường xuyên ngang
Mắt nhìn chưa quen
Nhưng lòng khắc nhớ
Nghe ran súng nổ
Lối xe bỗng tỏ
Niềm vui thoắt bừng…
1969
*
Con Đường Trước Mặt – Con Đường Mùa Xuân Và Lý Tưởng
Có những con đường không chỉ dẫn ta đến một miền đất mới, mà còn mở ra trong ta một niềm tin, một khát vọng. Con đường trước mặt mùa xuân của Tô Hà là một bài thơ như thế – con đường không chỉ mang ý nghĩa vật lý mà còn là biểu tượng của những cuộc hành trình vĩ đại, nơi mỗi bước chân, mỗi vòng bánh xe lăn đều chất chứa tinh thần của một thời đại.
Con đường – hành trình của đoàn quân và sức mạnh của tập thể
“Như dòng tên xanh
Đoàn ta xuất phát
Hàng ta đã chắc
Xe ta đã đầy…”
Những câu thơ đầu tiên vang lên như nhịp hành quân đầy khí thế. Không một chút do dự, không một phút ngập ngừng, đoàn quân ra đi với đội hình vững chãi, mang theo hàng hóa, vũ khí và cả niềm tin sắt đá.
Có một hình ảnh đầy thú vị trong bài thơ:
“Ta là máy bay!
Ta là nắng sáng
Xe ta theo bạn
Như chim theo bày…”
Người lính không còn chỉ là con người đơn thuần mà đã hóa thân thành biểu tượng của tự do, của tốc độ, của sức mạnh. Họ không đơn độc – họ là những cánh chim cùng nhau bay về phía trước, tạo nên một đoàn quân kiên cường và bất diệt.
Dấu ấn của chiến tranh và sức sống của mùa xuân
“Hố bom hố bom
Dọc đường chi chít
Cỏ xuân đã khép
Hoa xuân đã bừng…”
Trên con đường ấy, dấu vết chiến tranh vẫn còn in hằn, những hố bom dày đặc như những vết thương chưa lành. Nhưng điều kỳ diệu là ngay giữa sự khốc liệt đó, mùa xuân vẫn về. Cỏ vẫn xanh, hoa vẫn nở, thiên nhiên vẫn hồi sinh. Phải chăng, đó chính là hình ảnh ẩn dụ về tinh thần con người – dù có trải qua bao nhiêu đau thương, vẫn có thể hồi sinh, vẫn có thể tiếp tục hành trình phía trước?
Hình ảnh cô gái trên đồng lúa cùng đàn nghé cũng là một điểm sáng trong bài thơ:
“Hỡi em trên đồng
Tựa đùa lưng nghé
Có gì vui thế
Đang cầm trong tay…”
Câu thơ mang đến một khoảng lặng giữa những bước hành quân gấp gáp. Phải chăng đó là hình ảnh của quê hương, của sự bình yên mà người lính hướng đến? Phải chăng, niềm vui ấy chính là điều mà họ chiến đấu để bảo vệ?
Chiến tranh còn đó, nhưng niềm tin vẫn bừng sáng
“Quân thù trong mắt
Đang còn lao bay
Cái chết đâu đây
Còn rình chưa nổ…”
Những câu thơ này như một lời nhắc nhở: chiến tranh vẫn còn đó, cái chết vẫn rình rập. Nhưng điều đáng nói là cách nhà thơ đối diện với nó – không sợ hãi, không chùn bước.
“Nghe ran súng nổ
Lối xe bỗng tỏ
Niềm vui thoắt bừng…”
Đây có lẽ là những câu thơ đắt giá nhất trong bài. Tiếng súng nổ không chỉ báo hiệu chiến trận mà còn là ánh sáng soi đường. Trong bom đạn, trong khó khăn, người lính tìm thấy niềm vui – bởi vì họ biết rằng họ đang chiến đấu vì điều đúng đắn.
Lời kết – Con đường của mùa xuân, con đường của niềm tin
Con đường trước mặt mùa xuân không chỉ là con đường vật lý mà còn là con đường của cả một thế hệ – thế hệ những con người dám dấn thân, dám hy sinh vì lý tưởng. Trên con đường ấy, dù có bom rơi, dù có cái chết rình rập, thì vẫn có mùa xuân, vẫn có niềm tin, vẫn có những cánh chim bay về phía trước.
Bài thơ khép lại trong âm vang của tiếng súng, trong nhịp hành quân khẩn trương, nhưng cũng là trong ánh sáng rực rỡ của niềm tin vào tương lai. Con đường ấy, dù có gian lao đến đâu, rồi cũng sẽ dẫn đến ngày hòa bình, đến bến bờ của mùa xuân vĩnh cửu.
*
Nhà thơ Tô Hà – Người gửi hồn vào những vần thơ Hà Nội
Tô Hà (1939 – 1991), tên thật là Lê Duy Chiểu, sinh ra tại Thường Tín, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút gắn bó sâu sắc với mảnh đất nghìn năm văn hiến. Trong suốt cuộc đời sáng tác, Tô Hà đã để lại dấu ấn đặc biệt trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt với những tác phẩm mang hơi thở của Hà Nội và cuộc sống đô thị.
Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, ông từng đảm nhiệm vị trí Trưởng ban Biên tập Báo Người Hà Nội, góp phần đưa tờ báo trở thành một diễn đàn văn chương, nghệ thuật có giá trị. Sự nghiệp thơ ca của Tô Hà gắn liền với những tập thơ giàu hình ảnh và cảm xúc như Hương cỏ mặt trời (1978), Sóng nắng (1981), Hoa vừa đi vừa nở (1981), Thành phố có ngôi nhà của mình (1988), Sóng giữa lòng tay (1990), cùng tác phẩm văn xuôi Chuyện không có trong thư.
Thơ Tô Hà mang phong cách trữ tình, giàu nhạc điệu, thể hiện cái nhìn tinh tế trước những đổi thay của thời cuộc. Ông viết về Hà Nội không chỉ bằng những hoài niệm mà còn bằng tình yêu của một người đã chứng kiến sự trưởng thành và chuyển mình của thành phố. Những bài thơ của ông thường chất chứa sự giản dị nhưng sâu lắng, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm và rung động.
Cuộc đời Tô Hà tuy ngắn ngủi, ông qua đời năm 1991 do bệnh suy thận, nhưng những tác phẩm ông để lại vẫn còn vang vọng trong lòng độc giả yêu thơ. Với sự nghiệp gắn bó cùng Hà Nội và thơ ca, ông đã trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
Viên Ngọc Quý.
