À ơi!
À ơi! Hai tiếng làm người
Héo xuân chói hạ, nảy chồi thu đông.
Từ hữu hạn đến vô cùng
Nhổ neo từ ấy, buồm dong biển trời.
Xưa sao mưa nắng rã rời
Giờ sao mưa nắng mắt người long lanh!
*
“À ơi!” – Tiếng ru của kiếp người
Trong dòng chảy của thi ca, có những bài thơ nhỏ bé nhưng lại chất chứa những triết lý sâu xa về cuộc đời. “À ơi!” của Lưu Trọng Lư là một bài thơ như thế. Chỉ vỏn vẹn sáu câu, nhưng mỗi câu thơ lại mang sức nặng của thời gian, của thân phận con người, của những chuyển động không ngừng giữa hữu hạn và vô cùng.
Ngay từ câu mở đầu, hai tiếng “À ơi!” vang lên như lời ru quen thuộc của mẹ, của bà, của muôn kiếp người đã cất lên từ thuở ấu thơ. Nhưng đó không chỉ là lời ru đơn thuần, mà còn là tiếng gọi cuộc đời, tiếng nhắc nhở về hành trình của mỗi con người:
“Hai tiếng làm người
Héo xuân chói hạ, nảy chồi thu đông.”
Đời người là một vòng tuần hoàn của bốn mùa: xuân đến, hạ tàn, thu chuyển, đông qua. Từng chặng đường của kiếp người cũng như vậy: tuổi trẻ héo hon vì những khát vọng, tuổi xuân rực rỡ nhưng cũng đầy thử thách, tuổi già lặng lẽ nảy nở những triết lý sau bao biến thiên. Một kiếp nhân sinh tưởng như dài mà hóa ra chỉ là bốn mùa vội vã, thoắt đến, thoắt đi.
Rồi con người lại bước từ hữu hạn đến vô cùng, từ thực tại bé nhỏ đến đại dương mênh mông của số phận:
“Từ hữu hạn đến vô cùng
Nhổ neo từ ấy, buồm dong biển trời.”
Như một con thuyền rời bến, mỗi người rồi cũng phải nhổ neo, giương buồm mà đi, đối mặt với những cơn sóng dữ, những chân trời xa lạ. Cuộc đời là một cuộc hành trình bất tận, và con người buộc phải bước tiếp, dù muốn dù không.
Nhưng bài thơ không chỉ dừng lại ở sự hữu hạn, mà còn nhấn mạnh đến sự chuyển biến kỳ diệu của tâm hồn:
“Xưa sao mưa nắng rã rời
Giờ sao mưa nắng mắt người long lanh!”
Câu thơ cuối vang lên như một sự thức tỉnh. Nếu ngày xưa, mưa nắng là những vất vả, gian truân khiến lòng người mệt mỏi, thì nay, cũng mưa nắng ấy nhưng lại được đón nhận bằng ánh mắt long lanh, bằng một tâm thế khác. Đó là sự đổi thay trong cách nhìn, là sự thấu hiểu và an nhiên khi con người đi qua bao giông bão.
Có lẽ, thông điệp của Lưu Trọng Lư trong bài thơ này thật đơn giản nhưng cũng đầy sâu sắc: cuộc đời là hữu hạn, nhưng chính cách ta cảm nhận sẽ khiến nó trở nên vô cùng. Nếu ta chỉ nhìn cuộc sống như một chuỗi thử thách, nó sẽ mãi là gánh nặng. Nhưng nếu ta biết đón nhận với một tâm thế rộng mở, thì dẫu nắng hay mưa, tất cả đều có thể trở thành vẻ đẹp, thành ánh sáng trong đôi mắt ta.
“À ơi!” – một bài thơ ngắn, nhưng lại là cả một triết lý sống. Một tiếng ru, nhưng không chỉ dành cho trẻ thơ, mà còn dành cho những ai đang đi trên hành trình làm người, để biết trân quý từng khoảnh khắc, để thấy cuộc đời dù hữu hạn nhưng vẫn đẹp đẽ và đáng sống đến vô cùng.
*
Lưu Trọng Lư – Người tiên phong của Phong trào Thơ mới
Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, sinh ra tại làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Ông xuất thân trong một gia đình nho học và sớm bộc lộ tài năng văn chương.
Là một trong những người khởi xướng và tích cực cổ vũ Phong trào Thơ mới, Lưu Trọng Lư đã để lại dấu ấn sâu đậm với những vần thơ trữ tình giàu cảm xúc, nổi bật là bài Tiếng thu với hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác” đã trở thành biểu tượng của thi ca Việt Nam. Ngoài thơ, ông còn sáng tác văn xuôi, kịch nói, cải lương, góp phần phong phú cho nền văn học nghệ thuật nước nhà.
Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia Văn hóa cứu quốc, hoạt động tuyên truyền văn nghệ trong kháng chiến. Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến trong lĩnh vực sân khấu và văn học, từng giữ chức Tổng Thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.
Với những đóng góp lớn lao, năm 2000, Lưu Trọng Lư được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Lưu Trọng Lư không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là người đã góp phần làm thay đổi diện mạo thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
