Khi thu rụng lá
Em có bao giờ nói với anh
Những câu tình tứ thuở ngày xanh,
Khi thu rụng lá bên hè vắng
Tiếng sáo ngân xa vẳng trước mành
Em có bao giờ nghĩ tới anh
Khi tay vin rũ lá trên cành?
Cười chim cợt gió nào đâu biết:
Chua chát lòng anh biết mấy tình?
Lòng anh như nước hồ thu lạnh,
Quạnh quẽ đêm soi bóng nguyệt tà…
Ngày tháng anh mong chầm chậm lại,
Hững hờ em mặc tháng ngày qua…
Mùa đông đến đón ở bên sông,
Vội vã cô em đi lấy chồng;
Em có nhớ chăng ngày hạ thắm:
Tình anh lưu luyến một bên lòng?
*
Khi Thu Rụng Lá – Lời Tình Trong Gió Thoảng
Có những tình yêu sinh ra để trở thành một hồi ức đẹp, nhưng cũng có những tình yêu chỉ để lại một nỗi buồn lặng lẽ, một tiếc nuối khôn nguôi giữa dòng đời vô tận. Khi thu rụng lá của Lưu Trọng Lư là lời tự tình của một trái tim yêu nhưng không được hồi đáp, là tiếng thở dài của một người đứng lại giữa mùa thu, lặng lẽ nhìn bóng dáng người thương rời xa.
Lá rụng bên thềm – Lời yêu chưa kịp nói
Bài thơ mở đầu bằng một câu hỏi đầy khắc khoải:
“Em có bao giờ nói với anh
Những câu tình tứ thuở ngày xanh,
Khi thu rụng lá bên hè vắng
Tiếng sáo ngân xa vẳng trước mành?”
Hỏi mà như đã biết trước câu trả lời, bởi từ thuở ấy, người con gái chưa từng một lần thổ lộ yêu thương. Mùa thu với những chiếc lá rụng không chỉ là bức tranh thiên nhiên buồn man mác, mà còn là biểu tượng cho sự chia xa, cho một mối tình chưa kịp đơm hoa đã vội tàn úa. Tiếng sáo ngân vang từ xa, len vào lòng người, làm nỗi buồn càng thêm sâu.
Nhân vật trữ tình tiếp tục với một câu hỏi khác:
“Em có bao giờ nghĩ tới anh
Khi tay vin rũ lá trên cành?”
Câu thơ vẽ nên hình ảnh người con gái vô tư, hồn nhiên chạm vào chiếc lá úa mà chẳng hay biết rằng, trong một trái tim đang thổn thức, những chiếc lá kia chính là tượng trưng cho những hy vọng đang dần phai nhòa.
Chàng trai yêu tha thiết, nhưng tình yêu ấy chẳng thể đến được với người mình thương. Trước sự hờ hững ấy, nỗi đau càng thêm chua xót:
“Cười chim cợt gió nào đâu biết:
Chua chát lòng anh biết mấy tình?”
Tiếng cười của người con gái hòa trong tiếng chim vui đùa cùng gió, nhẹ tênh như chẳng hề vướng bận. Nhưng bên kia, có một người vẫn âm thầm dõi theo, vẫn đợi chờ một ánh mắt ngoái lại, một chút lưu luyến, dù là mong manh nhất.
Tình yêu đơn phương – Nỗi cô đơn kéo dài theo năm tháng
Nếu tình yêu được đáp lại là một vườn hoa rực rỡ, thì tình yêu đơn phương lại như một mặt hồ mùa thu, chỉ có bóng nguyệt soi trong đêm vắng:
“Lòng anh như nước hồ thu lạnh,
Quạnh quẽ đêm soi bóng nguyệt tà…”
Hồ thu lạnh lẽo, tĩnh lặng như chính trái tim chàng trai – một trái tim yêu mà chẳng thể tỏ bày, chỉ biết lặng nhìn bóng dáng người thương mà ôm lấy nỗi buồn riêng. Để rồi, ngày tháng cứ thế trôi đi, chàng trai mong nó chậm lại để có thêm chút thời gian giữ lấy hình bóng người con gái, nhưng tất cả chỉ là ảo vọng:
“Ngày tháng anh mong chầm chậm lại,
Hững hờ em mặc tháng ngày qua…”
Một người muốn níu kéo thời gian, một người lại thờ ơ để tháng năm cứ lặng lẽ trôi. Sự đối lập ấy càng làm nỗi đau thêm day dứt.
Hạnh phúc người – Lệ rơi mình
Rồi mùa đông đến, mang theo tin tức khiến trái tim chàng trai quặn thắt:
“Mùa đông đến đón ở bên sông,
Vội vã cô em đi lấy chồng;”
Mùa đông – mùa của giá lạnh, của chia xa. Và cũng như bao cuộc tình đơn phương khác, kết cục chỉ có một: người con gái theo chồng, bỏ lại phía sau một trái tim vẫn còn chưa nguôi nỗi nhớ.
Câu hỏi cuối cùng vang lên, nhưng lần này không còn là câu hỏi của hy vọng, mà là của tiếc nuối, của đau đớn:
“Em có nhớ chăng ngày hạ thắm:
Tình anh lưu luyến một bên lòng?”
Liệu cô gái có nhớ đến một người đã từng yêu mình, một người từng âm thầm dõi theo từng bước chân, từng nụ cười, từng cánh lá rơi? Liệu cô có nhớ đến một mùa hạ rực rỡ, khi có một trái tim lặng lẽ dành trọn yêu thương cho mình?
Lời kết – Nỗi buồn của những cuộc tình không thành
Lưu Trọng Lư đã vẽ nên một bức tranh tình yêu đầy xót xa qua những câu thơ giản dị nhưng thấm đẫm cảm xúc. Khi thu rụng lá không chỉ là câu chuyện về một mối tình đơn phương, mà còn là nỗi lòng của biết bao người đã từng yêu mà không thể nói, đã từng chờ đợi mà chẳng được hồi đáp.
Tình yêu trong bài thơ ấy không có oán trách, không có hận thù, chỉ có một nỗi buồn lặng lẽ, một sự tiếc nuối khôn nguôi. Chàng trai ấy không trách người con gái, chỉ trách duyên phận đã không cho họ một cơ hội.
Đọc bài thơ, ta như thấy lại hình ảnh chính mình ở một khoảnh khắc nào đó trong đời – khoảnh khắc đứng giữa mùa thu, nhìn những chiếc lá rơi mà lòng ngổn ngang bao nỗi niềm. Và có lẽ, ai trong chúng ta cũng từng có một người để hỏi rằng:
“Em có bao giờ nghĩ tới anh?”
*
Lưu Trọng Lư – Người tiên phong của Phong trào Thơ mới
Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, sinh ra tại làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Ông xuất thân trong một gia đình nho học và sớm bộc lộ tài năng văn chương.
Là một trong những người khởi xướng và tích cực cổ vũ Phong trào Thơ mới, Lưu Trọng Lư đã để lại dấu ấn sâu đậm với những vần thơ trữ tình giàu cảm xúc, nổi bật là bài Tiếng thu với hình ảnh “con nai vàng ngơ ngác” đã trở thành biểu tượng của thi ca Việt Nam. Ngoài thơ, ông còn sáng tác văn xuôi, kịch nói, cải lương, góp phần phong phú cho nền văn học nghệ thuật nước nhà.
Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia Văn hóa cứu quốc, hoạt động tuyên truyền văn nghệ trong kháng chiến. Sau năm 1954, ông tiếp tục cống hiến trong lĩnh vực sân khấu và văn học, từng giữ chức Tổng Thư ký Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam.
Với những đóng góp lớn lao, năm 2000, Lưu Trọng Lư được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Lưu Trọng Lư không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là người đã góp phần làm thay đổi diện mạo thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
