Anh Nga

Niềm ái ân chưa được biết bao giờ,
Ta vừa biết phút giây trong giấc mộng.
Mà mộng nọ, than ôi! Còn đâu bóng!
Ta gục đầu thổn thức nhớ điệu đàn
Và âm thầm tưởng tiếc bóng đêm tan.
Huy Thông

Các vai:
Anh Nga
Ngân Sinh
Tiếng ca nơi xa xa
Nhịp tiếng tỳ bà đưa

(Tỳ bà văng vẳng)

Các vai: Anh Nga, Ngân Sinh
Một tiếng ca nơi xa xa
Nhịp tiếng tỳ bà đưa

Tiếng ca
Hương muôn hoa êm đềm quyến luyến
Vừng cây khuya nghênh gió dưới trăng ngà.
Nhưng đêm biếc rồi tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa.

Ngân Sinh
Vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa…

Nhưng, bây giờ, trên không tím,
Lướt sao êm, mây lả thướt tha qua;
Lặng ngắm giăng mơ màng, hoa chúm chím,
Và, bên tường, len lén, gió lay hoa.

Trên đôn xứ nghiêng đờn, ta đứng dậy,
Rồi, nhịp hài, lững thững bước thư sinh…
Ta thấy lòng say sưa… Và lại thấy
Hương ái ân nhẹ quện tim đa tình.

Đêm bâng khuâng… giời ơi! Sao đẹp đẽ!
Nhưng mà… sao tẻ ngắt, sao buồn tênh?

Là vì, Anh Nga ơi! Vườn vắng vẻ,
Thiếu xiêm đào tha thướt dưới trăng chênh.

Hứa cùng ta sẽ trăm năm ân ái,
Nỡ đi đâu để bạn đắng cay lòng?

Để bạn lòng, trơ vơ phòng trống trải,
Ấp tim sầu lạnh ngắt như băng đông!

Tiếng ca
Bóng đêm như chan hoà niềm quyến luyến,
Như vuốt ve du khách dưới giăng ngà…
Nhưng đêm biếc rồi tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa!

Ngân Sinh
Thì tắm nắng chân mây đi! Vừng ô hỡi!
Vì hơi đêm phơi phới
Vì giăng cao rắc ánh
Trên vườn yên,
Vì sao khuya lóng lánh
Xứ muôn tiên…
Vì cảnh đẹp dưới giăng xanh tuy êm ái,
Nhưng lòng ta còn mãi
Nhớ thương người đẹp cũ chốn dạ đài.

Anh Nga
Dạ đài trống trải,
Ôm lòng đau, ta cũng mãi nhớ thương ai.

Ngân Sinh
Bên khóm phù dung giăng mạ biếc,
Ai bâng khuâng, nhớ tiếc,
Hay chờ mong?

Anh Nga
Hỡi thư sinh thổn thức dưới giăng trong!
Nơi thiếp mơ mau lẹ gót mơ mòng!
Chàng có thấy, bên phù dung lả lướt,
Bóng ai đi tha thướt
Như tiên nga thấp thoáng suối Thiên thai?

Ngân Sinh
Bóng ai đi tha thướt…?
Hay hồn êm kẻ khuất chốn dạ đài?

Tiếng ca
Hãy cùng ai, nơi hương hoa quyến luyến,
Ngắm vườn lam ngây ngất dưới trăng ngà!
Vì đêm biếc rồi tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng tắm nắng chân mây xa!

Anh Nga
Chàng… Chàng tới gần nơi hương hoa quyến luyến!
Kẻo nắng hồng đẫm tắm chân mây xa…

Ngân Sinh
Hỡi giai nhân!
Nàng là au mà diễm lệ, thanh tân?
Nàng là ai mà âm thầm, huyền ảo,
Để, xuyên qua liên tiền thảo,
Ánh giăng xuân
Nhẹ nhàng vờn trên dung nhan kín đáo?
Nàng là người trong Quảng điệu hay Chiêu quân?
Hay tiên nga lạc cánh xuống phàm trần?

Anh Nga
Thiếp là người chàng mơ tưởng, nhớ thương.

Ngân Sinh
Nàng?

Anh Nga
Chàng làm chi mà bỗng dáng bàng hoàng?

Ngân Sinh
Nàng?
Nàng là người ta mơ tưởng, nhớ thương?
Là người tiên ta tiếc bóng bao đêm trường?

Anh Nga
Ngân lang, chàng hỡi! Bao đêm trường!

Ngâ Sinh
Nhưng không! Không, nàng quyết chẳng phải ai!
Vì Anh Nga còn đâu nữa trên trần ai!

Anh Nga
Ngân lang! Ngân lang! Chàng còn nhớ,
Chiều xuân xưa, trên ngựa, đỡ kim cầu,
Chàng thảo mấy dòng thơ như nhạn múa
Trên tờ mây thiếp vẫn giữ bên tim sầu?

Ngân Sinh
Hỡi kẻ ta chờ mong…! Nhưng chẳng phải!
Vì mỹ nhân xiêm thoáng trên lầu xưa
Đã lẩn bóng như làn mây êm ái
Và ngàn năm đã lịm giấc say sưa!

Tiếng ca
Hãy cùng ai, nơi hơi đêm quyến luyến,
Đứng đê mê tình tự dưới giăng ngà!
Vì đêm biếc rồi tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa,

Anh Nga
Chàng ơi! Chàng ở lại,
Chờ vừng hồng tắm nắng chân mây xa…
Và, biệt chàng, thiếp xin đi, đi mãi mãi!
Vì, than ôi! Chàng quên lãng bóng Anh Nga,

Ngân Sinh
Anh Nga! Anh Nga!
Nàng dừng hài hãy đứng dưới vòm hoa!

Anh Nga
Ngân lang, chàng hỡi!
Giờ ái ân mơ hồ như gió thổi,
Mà đành lòng chẳng để hững hờ qua!
Bên phòng sách, thướt tha,
Ai uốn liễu?
Và tỳ bà đâu đưa văng vẳng điệu?

Ngân Sinh
Ôi!
Người đâu mà yểu điệu như nàng Thôi?
Người đâu mà tươi thắm, dịu dàng,
Mà đoá môi phảng phất sự mơ màng,
Mà tóc huyền bay óng như mây qua,
Mà mắt đưa như ngọc ánh dưới giăng ngà?

Anh Nga
Phù dung tươi, nép tường, như kiễng gót
Ngắm tre đằng rũ tóc dịu dàng ngân.

Bên vành giăng, lóng lánh áng mây vần,
Và cỏ mềm bâng khuâng bên cát bạc.

Vườn ướp trong hương thơm, như man mác
Biết bao lời mây nước đắm say lòng…

Tình làng! Chàng hãy để tim mơ mòng,
Lặng tắm dưới lưu ly hồ mộng tưởng!

Cho tim mê tưởng nhầm: giờ vui sướng
Sẽ kéo dài mãi mãi với thời gian.

Tiếng ca
Nhịp lời lòng… ai ơi! Lời quyến luyến
Với lời tơ ẩn hiện dưới giăng ngà!
Kẻo đêm biếc rồi tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng sẽ tắm nắng chân mây xa,

Ngân Sinh
Đêm giăng! Hãy dừng lại trong vườn hoa!
Và, vừng ô khe khắt!
Chớ vội vàng tắm nắng chân mây xa!

Ta muốn không bao giờ sao kia tắt,
Không bao giờ phơ phất ánh đông hồng!

Muốn đêm dài nặng phủ khối sương bông
Và ôm ấp vườn say cho tối mãi!

Ta ước nghe, ngàn đời, lời ân ái
Trong đêm mờ, hoà nhịp… giấc mơ điên.

Cho hồn mơ lướt tới cõi u uyên,
Nơi Suối Đào nao nao trong vắt chảy…

Rồi, tay ôm đờn tình man mác gảy,
Ta uốn lời luyến sắc Anh Nga nương!

Anh Nga
Giăng nghiêng ánh. Bóng tường se sẽ ngã.
Và giời đông, lát nữa, sẽ dần tươi…
Nhưng, trước lúc ven giời thoa son thắm,
Hãy để lòng say đắm một đêm nay!

Ngân Sinh
Đêm nay và mãi mãi…! Tình nương ơi!

Anh Nga
Gió im lìm chơi vơi trong vườn vắng
Và tiếng tỳ văng vẳng đưa từng hơi…
Nhưng, đến buổi, than ôi! đèn giăng tắt,
Bóng Anh Nga vơ vất cõi mông lung.

Ngân Sinh
Vơ vất cõi mông lung?
Nhưng…
Nhưng Anh Nga, nàng hỡi!… hình như nàng…
Hình như nàng…
Ai, năm xưa… bảo khuất dưới Suối Vàng?

Anh Nga
Suối vàng…
Nơi muôn năm… u uất nỗi mơ màng…

Tiếng ca
Khách đa tình còn bâng khuâng quyến luyến
Giấc mơ xuân đằm thắm dưới giăng ngà,
Mà đêm biếc sắp tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng gằn tắm nắng chân mây xa.

Anh Nga
Chàng ơi! Chàng!
Anh Nga là một bóng dưới Suối Vàng,
Nơi muôn năm u uất nỗi mơ màng…
Nên, chàng ơi! Khi giời đêm ửng sáng,
Vong hồn thiếp sẽ không còn lảng vảng
Trong vườn hoa, để ngắm áo chàng bay…

Ngân Sinh
Bao nhiêu nỗi đau lòng dù quên lãng,
Trăm năm còn ôm mãi khối hận này…

Anh Nga
Và, góc vườn, nghẹn lệ lúc chia tay,
Thiếp ra đi ngàn thu không giở lại…

Ngân Sinh
Để những đêm âm thầm giăng suông dãi,
Bình lòng càng trĩu chất nỗi buồn thương…

Anh Nga
Bình minh tươi phơn phớt sau rèm sương
Và tinh tú mờ phai trên giời lặng…

Ngân Sinh
Nàng bâng khuâng dần lùi trên cát trắng,
Êm như hơi và chậm tựa mây chiều…

Anh Nga
Tay run run cố níu dải the điều,
Chàng thổn thức nhẹ lần theo bước thiếp…

Ngân Sinh
Vườn đìu hiu vẫn mơ màng thiêm thiếp:
Hãy dừng chân, nàng hỡi…! phút giây thôi!

Anh Nga
Xin từ đây vĩnh quyết, hỡi chàng ôi!

Tiếng ca
Vườn vắng vẻ, thư sinh còn quyến luyến
Cảnh thần tiên huyền ảo dưới giăng ngà.
Nhưng đêm biếc đã tàn, giăng xuân biến,
Và vừng hồng đã tắm nắng chân mây xa

Ngân Sinh
Vừng hồng đã tắm nắng chân mây xa.

Và…
Dưới ánh giăng tà…
Đâu mất…?

Nàng Anh Nga đi đâu mất dưới giăng tà?

Đêm 16-17/7/1935

Đăng trên Hà Nội báo.

*

Nỗi Đau Trăm Năm Dưới Ánh Trăng Tàn

Trong thế giới của “Anh Nga”, Huy Thông đã dệt nên một câu chuyện tình yêu đau thương và huyễn hoặc, nơi ranh giới giữa thực và mộng, giữa nhân gian và cõi u linh trở nên mong manh đến lạ. Bài thơ như một khúc nhạc bi thương, văng vẳng tiếng tỳ bà trong đêm trăng huyền ảo, để rồi khi bình minh ló rạng, tất cả chỉ còn là ảo ảnh thoáng qua.

Tình Yêu Trong Mộng Ảo

Tác phẩm mở ra trong không gian huyền hoặc, nơi tiếng đàn và tiếng ca vang vọng, quyện vào màn đêm. Ngân Sinh, nhân vật chính, đứng trong khu vườn vắng, ôm nỗi nhớ thương về một bóng hình xa xưa – Anh Nga. Giấc mơ đưa chàng về với tình yêu ngày cũ, nơi lời hẹn thề còn vang vọng, nhưng người thương nay đã hóa thành hư vô.

“Hứa cùng ta sẽ trăm năm ân ái,
Nỡ đi đâu để bạn đắng cay lòng?”

Khi màn đêm phủ xuống, những ảo ảnh bắt đầu hiện hình. Anh Nga trở về, mong manh như ánh trăng lung linh trên mặt nước, như một nỗi tiếc nuối không thể níu giữ. Trong khoảnh khắc ngắn ngủi ấy, họ lại được gần nhau, nhưng sự thật nghiệt ngã vẫn ở đó: Anh Nga đã không còn trên trần thế.

Nỗi Đau Của Kẻ Ở Lại

Cuộc hội ngộ trong giấc mộng ngập tràn cảm xúc, nhưng cũng chính giấc mộng ấy lại gieo vào lòng người nỗi day dứt khôn nguôi. Khi bình minh ló dạng, bóng Anh Nga dần tan biến, để lại Ngân Sinh với một nỗi trống trải vô tận.

“Anh Nga là một bóng dưới Suối Vàng,
Nơi muôn năm u uất nỗi mơ màng…”

Tình yêu giữa họ, dù nồng nàn và tha thiết, nhưng lại bị ngăn cách bởi cái chết, bởi bức màn vô hình giữa hai thế giới. Ngân Sinh có thể chạm tay vào ảo ảnh, nhưng không thể níu giữ thực tại. Chàng chỉ có thể ôm lấy những hồi ức mịt mù, để rồi suốt trăm năm về sau, trái tim vẫn mang nặng một nỗi hận tình không thể xóa nhòa.

Thông Điệp: Yêu Là Một Giấc Mộng Đẹp Nhưng Dễ Tan Biến

Qua “Anh Nga”, Huy Thông không chỉ kể một câu chuyện tình buồn mà còn gửi gắm một triết lý sâu sắc về tình yêu. Tình yêu, dù mãnh liệt và cháy bỏng, nhưng đôi khi cũng chỉ là một giấc mơ thoáng qua, đẹp đẽ nhưng cũng mong manh như ánh trăng sắp tàn. Cuối cùng, điều còn lại không phải là niềm hạnh phúc mà là sự tiếc nuối và đau thương kéo dài suốt kiếp người.

Bài thơ kết thúc trong sự bàng hoàng của Ngân Sinh, khi chàng nhận ra người thương đã mãi rời xa, để lại chàng lặng lẽ dưới ánh trăng tàn. Một kết thúc đẹp nhưng đầy ám ảnh, khiến lòng người đọc không khỏi xót xa và trầm mặc.

“Và…
Dưới ánh giăng tà…
Đâu mất…?
Nàng Anh Nga đi đâu mất dưới giăng tà?”

Một tình yêu đẹp nhưng đau, một nỗi sầu trăm năm không thể nguôi ngoai, tất cả đã làm nên “Anh Nga” – một kiệt tác đầy bi thương và huyền ảo trong nền thi ca Việt Nam.

*

Phạm Huy Thông (1916–1988) – Nhà thơ, nhà giáo, nhà khoa học xã hội Việt Nam

Phạm Huy Thông sinh ngày 22 tháng 11 năm 1916 tại Hà Nội, trong một gia đình kinh doanh lớn, giàu tinh thần dân tộc. Ông là hậu duệ của danh tướng Phạm Ngũ Lão, quê gốc ở Hưng Yên.

Ngay từ nhỏ, Phạm Huy Thông đã bộc lộ tài năng xuất sắc. Ông nổi tiếng trong phong trào Thơ Mới với bài Tiếng địch sông Ô khi mới 16 tuổi. Năm 21 tuổi, ông tốt nghiệp cử nhân Luật tại Viện Đại học Đông Dương, sau đó sang Pháp tiếp tục học tập và trở thành Tiến sĩ Luật, Thạc sĩ Sử – Địa khi mới 26 tuổi. Ông từng là Giáo sư, Ủy viên Hội đồng Giáo dục tối cao của Pháp và có thời gian giúp việc Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hội nghị Fontainebleau năm 1946.

Sau khi trở về Việt Nam, ông giữ nhiều trọng trách như Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội (1956–1966), Viện trưởng Viện Khảo cổ học (1967–1988), Đại biểu Quốc hội khóa II, III. Ông có nhiều đóng góp trong nghiên cứu lịch sử, khảo cổ học với các công trình tiêu biểu như Thời đại các Vua Hùng dựng nước, Khảo cổ học 10 thế kỷ sau Công nguyên, Khảo cổ học với văn minh thời Trần.

Bên cạnh sự nghiệp khoa học, ông còn là nhà thơ, có thơ được nhắc đến trong Thi nhân Việt Nam của Hoài Thanh – Hoài Chân. Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh. Tên ông được đặt cho nhiều con đường tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.

Ông qua đời ngày 21 tháng 6 năm 1988 tại Hà Nội.

Viên Ngọc Quý.