Đi bên mùa thu

Bởi vì em mặc áo vàng
Tôi muốn em hãy đọc bài thơ Nga ấy
Đã rung lên như lửa cháy,
Một mùa thu chết tận xa xôi
Cho tôi sống bồi hồi
Trên chân trời rung cảm khác.

Và chuyến xe
Chật chội, gian nan
Vẫn là cơn gió thổi tôi qua bờ bãi
Với nắng tinh khôi, óng ả, tươi vàng…

Có lẽ
Trên những con đường
Đời tôi sẽ trôi qua
Mãi mãi tôi không còn lung linh màu nắng ấy
Một chút mùa thu sách vở
Một chút mùa thu qua cửa sổ
Trên cái gập gềnh bánh xe lăn đi.

Và mọi nỗi xôn xao không còn lăn bánh nữa
Tôi ở lại trên chiếc lá đỏ
Khi nắng vàng trên áo em khuất xa

Bây giờ lật lại trang thơ
Tôi muốn đặt mình trên từng con chữ
Để được sưởi dưới mắt em xa vắng vô bờ…

4-12-1982

*

Đi Bên Mùa Thu – Khi Cảm Xúc Lưu Lại Trên Trang Thơ

Mùa thu – không chỉ là sắc vàng của lá, là sự chuyển mình của thiên nhiên, mà còn là một mùa của cảm xúc, của những hoài niệm và rung động khó gọi thành tên. Trong “Đi bên mùa thu”, Nguyễn Khoa Điềm đã mang đến một không gian rất riêng, nơi mùa thu không chỉ là khung cảnh mà còn là một miền tâm trạng, một thế giới đầy xao xuyến trong lòng người.

Mùa thu bắt đầu từ một màu áo

“Bởi vì em mặc áo vàng
Tôi muốn em hãy đọc bài thơ Nga ấy
Đã rung lên như lửa cháy,
Một mùa thu chết tận xa xôi…”

Mùa thu trong bài thơ không bắt đầu từ sắc lá, từ trời xanh hay cơn gió hanh hao, mà bắt đầu từ màu áo của một người. Chỉ một màu sắc thôi cũng đủ để khơi dậy trong lòng nhà thơ cả một không gian ký ức, kéo theo một bài thơ Nga đã từng cháy lên như ngọn lửa giữa mùa thu.

Hình ảnh “một mùa thu chết tận xa xôi” gợi đến những điều đã mất, những cảm xúc chỉ còn vang vọng từ quá khứ. Nhưng chính điều ấy lại làm “tôi sống bồi hồi / Trên chân trời rung cảm khác”. Mùa thu không đơn thuần là một khung cảnh, mà là một chất xúc tác để lòng người rung lên những nhịp riêng, để sống lại với những xúc cảm mà thời gian tưởng như đã phủ lấp.

Chuyến xe cuộc đời – Những tháng ngày đi qua

“Và chuyến xe
Chật chội, gian nan
Vẫn là cơn gió thổi tôi qua bờ bãi
Với nắng tinh khôi, óng ả, tươi vàng…”

Chuyến xe xuất hiện trong bài thơ không chỉ là một hình ảnh thực, mà còn là biểu tượng cho hành trình của mỗi con người trong cuộc đời. Đó là một chuyến xe chật chội, đầy những gian nan, nhưng vẫn có nắng vàng len lỏi, vẫn có những khoảnh khắc đẹp đẽ làm dịu đi những khó khăn phía trước.

Hình ảnh “cơn gió thổi tôi qua bờ bãi” không chỉ mang đến cảm giác phiêu du, mà còn thể hiện sự trôi chảy của thời gian, của tuổi trẻ, của những rung động mong manh mà ta chẳng thể giữ mãi trong tay.

Mùa thu – Những gì còn lại và những gì mất đi

“Có lẽ
Trên những con đường
Đời tôi sẽ trôi qua
Mãi mãi tôi không còn lung linh màu nắng ấy…”

Nhà thơ nhận ra rằng những khoảnh khắc đẹp đẽ ấy sẽ không thể kéo dài mãi mãi. Sắc vàng trên áo người, ánh nắng lung linh của một ngày thu, những xúc cảm tinh khôi – tất cả rồi sẽ chỉ còn là kỷ niệm.

“Một chút mùa thu sách vở
Một chút mùa thu qua cửa sổ
Trên cái gập gềnh bánh xe lăn đi.”

Mùa thu còn đọng lại trên trang sách, trong ánh mắt nhìn qua ô cửa nhỏ, nhưng bánh xe cuộc đời vẫn cứ lăn, vẫn cứ cuốn con người về phía trước. Không gì có thể níu giữ những xao xuyến ban đầu, không gì có thể làm chậm bước thời gian.

Chia ly trong lặng lẽ – Khi mùa thu khuất xa

“Và mọi nỗi xôn xao không còn lăn bánh nữa
Tôi ở lại trên chiếc lá đỏ
Khi nắng vàng trên áo em khuất xa.”

Cuối cùng, mọi cảm xúc rồi cũng lặng dần. Khi màu nắng vàng khuất xa theo bóng áo người, nhà thơ tự nhận ra mình vẫn ở lại – như một chiếc lá đỏ cuối mùa, như một nỗi buồn còn vương vấn trên con đường thu.

Hình ảnh “chiếc lá đỏ” là một ẩn dụ đầy sức gợi. Đó có thể là một chiếc lá đơn độc rơi rụng giữa mùa thu đang tàn, nhưng cũng có thể là một trái tim còn cháy âm ỉ giữa những gì đã trôi qua.

Lật lại trang thơ – Đi tìm chút ấm áp cuối cùng

“Bây giờ lật lại trang thơ
Tôi muốn đặt mình trên từng con chữ
Để được sưởi dưới mắt em xa vắng vô bờ…”

Khi thực tại đã khép lại, nhà thơ tìm về với trang thơ – nơi những ký ức vẫn còn vẹn nguyên. Những con chữ không chỉ là phương tiện để hồi tưởng mà còn là một nơi trú ẩn, một cách để níu giữ chút hơi ấm của những điều đã qua.

Câu thơ cuối cùng mang một nỗi buồn lặng lẽ nhưng không tuyệt vọng. Dù “mắt em” giờ đã xa, nhưng nhà thơ vẫn có thể tìm thấy một chút hơi ấm, một chút ánh sáng trong những ký ức mà trang thơ lưu giữ.

Lời kết – Một mùa thu còn mãi trong tâm hồn

“Đi bên mùa thu” không đơn thuần là một bài thơ về mùa thu, mà còn là một dòng chảy tâm trạng đầy cảm xúc. Đó là sự tiếc nuối những gì đẹp đẽ đã qua, là sự nhận thức về những điều không thể giữ lại, là khao khát được tìm lại chút hơi ấm trong trang thơ khi thực tại đã trôi xa.

Bài thơ như một lời nhắc nhở rằng, có những khoảnh khắc trong đời dù ngắn ngủi nhưng sẽ mãi in sâu trong ký ức. Và dẫu mùa thu có đi xa, những rung động ấy vẫn còn đó, lặng lẽ nhưng không hề phai nhạt…

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.