Đồng dao mùa xuân

Có một người lính
Đi vào núi xanh
Những năm máu lửa.

Một ngày hoà bình
Anh không về nữa.

Có một người lính
Chưa một lần yêu
Cà phê chưa uống
Còn mê thả diều

Một lần bom nổ
Khói đen rừng chiều
Anh thành ngọn lửa
Bạn bè mang theo

Mười, hai mươi năm
Anh không về nữa
Anh vẫn một mình
Trường Sơn núi cũ

Ba lô con cóc
Tấm áo màu xanh
Làn da sốt rét
Cái cười hiền lành

Anh ngồi lặng lẽ
Dưới cội mai vàng
Dài bao thương nhớ
Mùa xuân nhân gian

Anh ngồi rực rỡ
Màu hoa đại ngàn
Mắt như suối biếc
Vai đầy núi non…

Tuổi xuân đang độ
Ngày xuân ngọt lành
Theo chân người lính
Về từ núi xanh…

Tháng 12-1994

*

Người Lính Ở Lại Với Núi Xanh

Mùa xuân – mùa của sự sống, của những khởi đầu tươi mới – nhưng trong “Đồng dao mùa xuân”, Nguyễn Khoa Điềm đã gợi lên một mùa xuân khác: mùa xuân của những người lính đã nằm lại giữa núi rừng, mùa xuân của những ký ức không bao giờ trở về. Giữa sắc vàng rực rỡ của hoa mai, giữa màu xanh bất tận của đại ngàn, có một người lính trẻ chưa kịp sống trọn vẹn tuổi xuân của mình nhưng đã hóa thành mùa xuân cho đất nước.

Người lính và tuổi xuân dang dở

*”Có một người lính
Đi vào núi xanh
Những năm máu lửa.

Một ngày hòa bình
Anh không về nữa.”*

Những câu thơ mở đầu thật bình dị, nhưng lại đau đớn đến lặng người. Người lính ấy đã lên đường khi đất nước còn chìm trong khói lửa chiến tranh. Và khi hòa bình trở lại, anh đã không còn nữa. Không một hình ảnh bi thương, không một lời than vãn, chỉ có sự lặng lẽ đến nhói lòng: “Anh không về nữa”. Một sự thật giản dị mà xót xa.

Những điều còn dang dở

“Có một người lính
Chưa một lần yêu
Cà phê chưa uống
Còn mê thả diều.”

Anh ra đi khi còn quá trẻ, khi chưa kịp yêu, chưa kịp tận hưởng những điều nhỏ bé mà giản dị nhất của cuộc sống. Một tách cà phê buổi sớm, một cánh diều bay giữa bầu trời tự do – những điều tưởng chừng rất đỗi bình thường ấy lại trở thành ước mơ không bao giờ thực hiện được.

Và rồi, chiến tranh cướp đi tất cả.

“Một lần bom nổ
Khói đen rừng chiều
Anh thành ngọn lửa
Bạn bè mang theo.”

Anh ngã xuống giữa rừng chiều, hóa thành ngọn lửa trong ký ức của đồng đội, hóa thành ánh sáng dẫn lối cho những người còn sống.

Người lính vẫn ở đó – giữa mùa xuân vĩnh cửu

Mười năm, hai mươi năm trôi qua, đất nước đổi thay, những người lính còn sống đã trở về, nhưng người lính ấy vẫn ở lại với Trường Sơn, với màu xanh của núi cũ:

“Anh vẫn một mình
Trường Sơn núi cũ.

Ba lô con cóc
Tấm áo màu xanh
Làn da sốt rét
Cái cười hiền lành.”

Anh không già đi, không thay đổi, vẫn mãi là chàng trai với “cái cười hiền lành”, vẫn ngồi lặng lẽ dưới gốc mai vàng, như thể anh và mùa xuân đã hòa làm một. Anh không còn nữa, nhưng anh cũng chưa bao giờ rời đi.

Người lính – mùa xuân của đất nước

“Anh ngồi rực rỡ
Màu hoa đại ngàn
Mắt như suối biếc
Vai đầy núi non…”

Hình ảnh người lính hòa vào thiên nhiên, trở thành một phần của đất nước. “Mắt như suối biếc”, “vai đầy núi non” – anh không còn là một con người hữu hạn, mà đã trở thành hình tượng bất tử.

Tuổi xuân của anh đã dừng lại mãi mãi giữa Trường Sơn, nhưng cũng chính tuổi xuân ấy đã làm nên mùa xuân của ngày hôm nay. Anh đã đi “vào núi xanh”, để rồi hôm nay, mùa xuân “ngọt lành” theo bước chân anh trở về.

Lời kết – Khi những mùa xuân nối tiếp nhau

Người lính ấy đã không kịp sống một cuộc đời bình thường, nhưng anh đã sống một cuộc đời vĩ đại. Anh đã trở thành mùa xuân bất diệt của đất nước, của những thế hệ tiếp theo.

Và khi những cánh mai vàng nở rộ mỗi độ xuân về, chúng ta biết rằng anh vẫn ở đó – giữa màu xanh của đại ngàn, trong những mùa xuân chưa bao giờ tắt…

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.