Mưa thu

Đêm sâu, đường quạnh vắng
Người đi chưa thấy về
Hạt mưa thì quá nặng
Nghẹn ngào trong giếng xưa

Sách dày khó đọc hết
Mưa dài sông nước lên
Ngoài vườn mấy cây chuối
Vẫy hoài trong bóng đêm

Ta ngồi như cội trúc
Gội mưa thu bốn bề
Nghĩ mình không lỗi hẹn
Với người đang xa quê

Chỉ mong em trở lại
Kịp hái chùm tóc tiên
Cắm lên bình lam ngọc
Tím một ngày lãng quên…

20-09-2006

*

Mưa Thu Và Nỗi Niềm Người Ở Lại

Mưa thu rơi, nhẹ nhàng mà thấm sâu, như những giọt ký ức đọng lại trong lòng người. Trong bài thơ Mưa thu của Nguyễn Khoa Điềm, mưa không chỉ là hiện tượng thiên nhiên, mà còn là nhịp cầu nối giữa con người với những điều đã qua, những chờ đợi, những mong mỏi vẫn còn lặng thầm đâu đó.

“Đêm sâu, đường quạnh vắng
Người đi chưa thấy về
Hạt mưa thì quá nặng
Nghẹn ngào trong giếng xưa”

Mở đầu bài thơ là hình ảnh đêm vắng, con đường quạnh hiu, mưa rơi nặng hạt. Không gian ấy gợi lên sự cô đơn, sự chờ đợi mòn mỏi của người ở lại. Hạt mưa không chỉ rơi xuống mặt đất, mà còn rơi vào lòng giếng xưa – nơi từng chứng kiến bao kỷ niệm, giờ đây nghẹn ngào, như mang theo bao tâm sự của người đi xa.

“Sách dày khó đọc hết
Mưa dài sông nước lên
Ngoài vườn mấy cây chuối
Vẫy hoài trong bóng đêm”

Câu thơ “Sách dày khó đọc hết” như một phép ẩn dụ về cuộc đời – những trang sách dày chẳng thể lật giở hết cũng như những điều chưa kịp hiểu, chưa kịp nói cùng nhau. Mưa thu vẫn rơi, dòng sông vẫn dâng nước, cây chuối ngoài vườn vẫn đong đưa trong đêm tối. Cảnh vật xung quanh cũng nhuốm màu chờ mong, vẫy gọi, như lòng người cứ mãi hoài mong một điều gì đó chưa thành.

“Ta ngồi như cội trúc
Gội mưa thu bốn bề
Nghĩ mình không lỗi hẹn
Với người đang xa quê”

Người ở lại tự ví mình như cội trúc – vững vàng, bền bỉ trước những cơn mưa thu. Đó là sự kiên định, là lời nhắn nhủ rằng dù người có đi xa, dù thời gian có trôi qua, lòng ta vẫn không đổi thay, vẫn chờ đợi, vẫn giữ trọn lời hẹn ước.

“Chỉ mong em trở lại
Kịp hái chùm tóc tiên
Cắm lên bình lam ngọc
Tím một ngày lãng quên…”

Khép lại bài thơ là một ước mong dịu dàng – mong người trở lại, mong bàn tay ấy lại hái chùm hoa tóc tiên cắm lên bình lam ngọc. Hoa tóc tiên, sắc tím mơ màng, tượng trưng cho những ký ức xa xôi, cho những ngày xưa cũ mà ta từng trân trọng. Và có lẽ, chỉ khi người trở về, ngày xưa ấy mới thực sự sống lại, mới thôi lãng quên.

Bài thơ Mưa thu không chỉ nói về cảnh vật mà còn là một bài ca về sự chờ đợi, về lòng thủy chung và niềm hy vọng. Giữa những đổi thay của thời gian, giữa những cơn mưa thu dai dẳng, người ở lại vẫn giữ vững lời hẹn, vẫn mong một ngày được gặp lại người thương, để quá khứ và hiện tại giao hòa trong một sắc tím vĩnh hằng.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.