Ngũ ngôn ở An Hiên

Kính tặng bà Nguyễn Đình Chi

Sông lặng màu mưa cũ
Nắng chiều xanh núi xa
Đinh ninh lời non nước
Vườn xưa, một khóm hoa

1986

*

Vườn Xưa, Một Khóm Hoa – Lời Non Nước Còn Lưu

Bài thơ Ngũ ngôn ở An Hiên của Nguyễn Khoa Điềm ngắn gọn mà hàm súc, tựa như một bức tranh thủy mặc chấm phá vài nét nhưng gợi lên cả một không gian sâu thẳm, vừa hoài niệm, vừa lắng đọng. Giữa dòng thời gian trôi chảy, giữa mưa nắng và non nước vĩnh hằng, vẫn còn đó một khóm hoa trong vườn xưa – nhỏ bé nhưng không hề lạc lõng, mà như một chứng nhân lặng lẽ của lịch sử, của những thăng trầm đã đi qua.

“Sông lặng màu mưa cũ
Nắng chiều xanh núi xa”

Chỉ với hai câu thơ đầu, tác giả đã mở ra một khung cảnh bình yên mà thấm đẫm thời gian. Con sông như đã nhuốm màu của quá khứ, nơi mưa cũ vẫn còn in bóng, gợi nhớ những ngày tháng đã đi qua. Còn nắng chiều, thứ ánh sáng cuối ngày vừa ấm áp vừa man mác, nhuộm xanh màu xa xăm của núi. Không gian ấy không chỉ đơn thuần là cảnh sắc thiên nhiên, mà còn là ký ức, là những dấu vết lặng lẽ của thời gian hằn in lên vạn vật.

“Đinh ninh lời non nước
Vườn xưa, một khóm hoa”

Nhưng giữa sự trôi chảy vô tình của thời gian, vẫn có những điều còn mãi – đó là “lời non nước”, là tinh thần của quê hương, của những giá trị không bị lãng quên. Cụm từ “đinh ninh” như một sự nhắc nhở, một niềm tin vững chắc vào những gì đã gắn bó với đất trời, với con người. Và vườn xưa, dù có đổi thay theo năm tháng, vẫn còn một khóm hoa.

Khóm hoa ấy có thể là biểu tượng cho những gì tinh túy nhất của quá khứ, của những con người đã sống và cống hiến cho quê hương. Nó nhỏ bé, mong manh, nhưng lại mang trong mình cả một dòng chảy ký ức, một dấu vết của tình yêu và sự gắn bó. Khóm hoa trong vườn xưa không chỉ là một chi tiết thiên nhiên, mà còn là hiện thân của những con người như bà Nguyễn Đình Chi – người đã gắn bó với đất Huế, với An Hiên, với những giá trị văn hóa truyền thống.

Bài thơ ngắn nhưng để lại dư âm dài lâu. Nó gợi lên một cảm giác vừa hoài niệm, vừa trân trọng, vừa lặng lẽ mà cũng đầy tha thiết. Trong sự tĩnh lặng của dòng sông, trong sắc xanh của núi chiều, trong khu vườn xưa, khóm hoa vẫn nở như một minh chứng cho sự tiếp nối của thời gian, cho những giá trị đẹp đẽ không bao giờ mất đi. Và chính những điều nhỏ bé như thế lại là sợi dây kết nối con người với quá khứ, với quê hương, với những gì thiêng liêng nhất của một đời người.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.