Nhớ Lưu Quang Vũ

“Tôi đi vắng
Bạn có thể ghi lại tên
Trên mảnh giấy trắng này”…
Anh để lời nhắn cho bạn bè
Rằng đừng thất vọng
Về sự vắng mặt của anh
Khi chúng ta còn hy vọng.

Rồi anh vội vã đi xa
Chị cũng lập tức đi xa
Cả con trai anh…
Thảng thốt
Như một vở bi kịch cổ điển
Đen tối, kinh dị…

Sau nhiều năm
Không biết ai đã gỡ xấp giấy đó đi
Hay còn để lại?

Đôi khi nhớ anh
Tôi tìm lại vở diễn ngày nào
Để nhìn thấy vinh quang của anh
Đạp tung cả khung cửa hẹp
Đón chúng ta về đoàn tụ

Mồng 2 Bính Thân 2016

*
Nhớ Lưu Quang Vũ – Một Vở Kịch Dở Dang

Có những con người rời xa cõi đời nhưng tên tuổi và tiếng nói của họ vẫn mãi vọng lại trong tâm trí bao thế hệ. Lưu Quang Vũ – nhà thơ, nhà viết kịch tài hoa của văn học Việt Nam – là một trong những người như thế. Bài thơ Nhớ Lưu Quang Vũ của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một lời tri ân dành cho người bạn quá cố mà còn là nỗi tiếc thương, sự bàng hoàng trước một mất mát đột ngột – một “vở bi kịch cổ điển” không ai muốn tin là có thật.

Lời nhắn gửi còn đó, người đi mãi không về

Mở đầu bài thơ là một hình ảnh đầy ám ảnh:

“Tôi đi vắng
Bạn có thể ghi lại tên
Trên mảnh giấy trắng này”…

Lưu Quang Vũ, bằng một câu nói giản dị, như thể muốn xoa dịu nỗi trống vắng của những người tìm đến anh. Nhưng sự thật trớ trêu, người ra đi không chỉ là một chuyến đi tạm thời mà là mãi mãi. Câu chữ vốn mang ý nghĩa hẹn gặp lại, giờ đây trở thành một lời vĩnh biệt. Nguyễn Khoa Điềm không trực tiếp than khóc, không dùng những mỹ từ bi lụy, nhưng chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ làm ta thấy nhói lòng.

Cái chết – một vở bi kịch không ai ngờ tới

Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh và con trai bé nhỏ của họ ra đi trong một vụ tai nạn thảm khốc năm 1988. Nguyễn Khoa Điềm tái hiện nỗi bàng hoàng ấy bằng những câu thơ ngắn, dồn dập:

“Rồi anh vội vã đi xa
Chị cũng lập tức đi xa
Cả con trai anh…”

Sự ra đi của họ chẳng khác nào một tấn bi kịch đầy ám ảnh. Nhà thơ ví điều đó như một “vở bi kịch cổ điển, đen tối, kinh dị”. Phải chăng đó là một ẩn dụ cho số phận? Một kẻ viết nên những vở kịch về thân phận con người, về những u uất và bức bối của thời đại, cuối cùng lại bị cuốn vào một bi kịch của chính cuộc đời mình.

Vinh quang của anh vẫn còn mãi

Lưu Quang Vũ không còn, nhưng tác phẩm của anh vẫn ở lại. Nguyễn Khoa Điềm nhắc đến một hình ảnh đầy biểu tượng:

“Đôi khi nhớ anh
Tôi tìm lại vở diễn ngày nào
Để nhìn thấy vinh quang của anh
Đạp tung cả khung cửa hẹp
Đón chúng ta về đoàn tụ.”

Lưu Quang Vũ là người đã dùng ngòi bút để mở ra cánh cửa cho những khao khát về tự do, công bằng và sự đổi thay. Những vở kịch của anh không chỉ đơn thuần là những câu chuyện sân khấu, mà còn là tiếng nói của thời đại, là tấm gương phản chiếu xã hội. Dù anh không còn, nhưng tư tưởng và tinh thần của anh vẫn sống, vẫn chờ đợi một ngày “đón chúng ta về đoàn tụ” – đoàn tụ với những giá trị chân chính mà anh từng theo đuổi.

Lời kết

Bài thơ Nhớ Lưu Quang Vũ không đơn thuần là một bài thơ tưởng niệm mà còn là một suy tư về sự mất mát, về những con người tài hoa đã ra đi khi còn quá trẻ, để lại bao giấc mơ và khát vọng còn dang dở. Đọc bài thơ, ta không chỉ nhớ đến Lưu Quang Vũ mà còn thấy vang vọng trong đó những nỗi trăn trở của thời đại – những khung cửa còn chờ được mở, những giấc mơ còn chưa kịp gọi tên.

Và dù anh đã “đi vắng”, nhưng tên anh vẫn mãi còn trên “mảnh giấy trắng” của đời này, như một ký ức không bao giờ phai nhạt.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.