Nhớ Nguyễn Đ.

Rồi có một ngày
Một người can đảm sẽ nói lên
Số phận một người tốt
Vinh quang một thời vàng son
Lẽ phải một cái chết
Rồi có một ngày
Có một người tốt
Bước ra từ lịch sử
Nói về cái tốt bị bỏ quên…

Chúng ta, kẻ không may mắn
Rồi cũng nhập vào dòng chảy của điều tốt đẹp
Dòng nước sẽ rửa sạch sự đớn hèn
Dẫu có khi đã nhường lời cho bọn khoác lác

Cuộc đời độ lượng
Có chỗ cho mọi vóc hình sự sống
Để sự sống phải mở đường đi
Qua bóng tối cái chết

Ngày 31-7-2005

*

Nhớ Nguyễn Đ. – Khi Lẽ Phải Được Lên Tiếng

Lịch sử vốn dĩ không phải lúc nào cũng công bằng. Có những con người đã sống một đời ngay thẳng, mang trong mình lý tưởng cao đẹp, nhưng lại bị lãng quên hoặc chìm khuất dưới lớp bụi thời gian. Nhớ Nguyễn Đ. của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một bài thơ tưởng niệm một con người, mà còn là tiếng nói về công lý, về sự hồi sinh của điều tốt đẹp, và về niềm tin vào ngày mai khi lẽ phải được cất lên.

Một ngày nào đó, sự thật sẽ được nói ra

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm nhắc đến một ngày mà ai cũng mong đợi – ngày công lý lên tiếng, ngày một người can đảm sẽ đứng ra kể lại sự thật:

“Rồi có một ngày
Một người can đảm sẽ nói lên
Số phận một người tốt
Vinh quang một thời vàng son
Lẽ phải một cái chết.”

Có những con người, dù đã từng có một thời vinh quang, vẫn bị số phận khắc nghiệt quật ngã. Nhưng lẽ phải không thể mãi mãi bị che lấp. Một ngày nào đó, ai đó sẽ kể lại tất cả, sẽ trả lại sự công bằng cho một con người đáng được tôn vinh.

Người tốt bị bỏ quên, nhưng không mãi mãi

Bài thơ không chỉ nói về một số phận cụ thể, mà còn chạm đến nỗi đau chung của những con người tốt nhưng bị lãng quên, bị phủ mờ trong những biến động của thời đại:

“Rồi có một ngày
Có một người tốt
Bước ra từ lịch sử
Nói về cái tốt bị bỏ quên…”

Lịch sử đôi khi ưu ái kẻ mạnh, kẻ khoác lác, kẻ biết cách tô vẽ hình ảnh cho mình. Nhưng rồi cũng đến lúc sự thật phải được trả về đúng vị trí. Người tốt có thể bị bỏ quên, nhưng không thể bị xoá bỏ hoàn toàn, vì lịch sử không chỉ thuộc về những kẻ thắng thế, mà còn thuộc về những con người âm thầm gieo mầm điều thiện.

Chúng ta – những kẻ lặng lẽ, nhưng không cam chịu

Giữa dòng đời đầy rẫy những kẻ khoác lác, những con người chính trực đôi khi đành phải im lặng. Nhưng sự im lặng đó không phải là sự đầu hàng, mà chỉ là một sự nhẫn nại chờ ngày lên tiếng:

“Chúng ta, kẻ không may mắn
Rồi cũng nhập vào dòng chảy của điều tốt đẹp
Dòng nước sẽ rửa sạch sự đớn hèn
Dẫu có khi đã nhường lời cho bọn khoác lác.”

Cuộc đời có thể tạm thời nghiêng về phía những kẻ ồn ào, nhưng cuối cùng, dòng chảy của điều tốt đẹp vẫn sẽ cuốn trôi đi những gì giả dối. Lịch sử có thể chậm trễ trong việc minh oan, nhưng điều quan trọng là nó sẽ không quên.

Sự sống phải mở đường qua bóng tối cái chết

Bài thơ khép lại bằng một hình ảnh mạnh mẽ về cuộc đời như một dòng chảy không ngừng, nơi mà mọi số phận, dù bi thương hay vinh quang, đều tìm thấy ý nghĩa của mình:

“Cuộc đời độ lượng
Có chỗ cho mọi vóc hình sự sống
Để sự sống phải mở đường đi
Qua bóng tối cái chết.”

Cuộc đời có thể khắc nghiệt, nhưng cũng đầy bao dung. Những con người đã sống ngay thẳng, dù có phải chịu oan khuất, rồi cũng sẽ được trả lại vị trí xứng đáng trong dòng chảy của lịch sử. Không ai có thể mãi mãi bị chôn vùi trong bóng tối. Cái chết có thể mang đến sự chia lìa, nhưng không thể dập tắt được giá trị mà một con người để lại.

Lời kết

Nhớ Nguyễn Đ. không chỉ là một bài thơ tưởng nhớ một cá nhân cụ thể, mà còn là một triết lý sâu sắc về lịch sử, về công lý và niềm tin vào sự hồi sinh của điều tốt đẹp. Nguyễn Khoa Điềm không chỉ đang khóc thương một người, mà còn đang nhắc nhở chúng ta rằng, dù sự thật có thể bị chôn vùi trong bóng tối, nó vẫn sẽ tìm được đường để trở lại với ánh sáng.

Sự sống phải mở đường đi, và lẽ phải cũng vậy.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.