Trên đường

Rồi bạn đi với tôi qua những bờ tường trắng
Sau chiến tranh,
Những ngôi nhà như tinh thể kết bất ngờ trong hạnh phúc
Định hình tất cả niềm vui và sự thật
Bằng gỗ, bằng vôi và giấc mơ ngày lên đường
Những ngôi nhà thành phố tuổi thơ tôi.

Bạn cùng đi với tôi trên vỉa hè rạn vỡ:
– Đây là những gì chúng ta đã sống và chết
Người con gái áo trắng đi về tương lai nào đó:
– Đây là những gì chúng ta đã đổ máu và hát ca.
Những hàng phượng mang nắng từ trên vai thành phố:
– Đây là những gì giúp ta cao hơn một tầm nhìn
Một bà mẹ gánh nặng trở về:
– Đây là những gì chúng ta mang mẻ và hy vọng.

Bạn ơi
Bạn nghe tiếng trở mình của thành phố thân yêu
Mây trắng chất ngất và lòng ta đầy dự tưởng
Những em bé nhặt lá khô bên đường
Anh bộ đội vụng về sau ngày đánh giặc
Đằng sau chia ly, đằng sau lần gặp mặt
Tâm hồn ta như cánh rừng xa khuất
Lại xanh màu và mãi âm vang…

1975

*

Trên Đường – Hành Trình Của Ký Ức Và Hy Vọng

Khi chiến tranh lùi xa, thành phố lại thức dậy sau những năm tháng đau thương, đổ vỡ. Bài thơ Trên đường của Nguyễn Khoa Điềm là một khúc ca vừa trầm lắng vừa rạo rực, vừa nhắc nhớ về những mất mát, vừa mở ra một tương lai đầy hy vọng. Nhà thơ đi giữa lòng thành phố, nơi từng viên gạch, từng vỉa hè rạn vỡ đều là dấu tích của những tháng năm đã sống và chiến đấu.

Những ngôi nhà – biểu tượng của hạnh phúc và niềm tin

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, hình ảnh những ngôi nhà xuất hiện như một minh chứng của hòa bình, của sự hồi sinh:

“Rồi bạn đi với tôi qua những bờ tường trắng
Sau chiến tranh,
Những ngôi nhà như tinh thể kết bất ngờ trong hạnh phúc”

Những ngôi nhà ấy không chỉ là chỗ trú ngụ, mà còn là giấc mơ được định hình sau bao đau thương. Nó được dựng lên từ gỗ, từ vôi vữa, nhưng quan trọng nhất, nó được dựng lên từ chính những giấc mơ, từ niềm tin son sắt của những con người đã đi qua chiến tranh. Thành phố tuổi thơ của tác giả đang dần tái sinh.

Những dấu tích còn mãi – chứng nhân của lịch sử

Đi qua những vỉa hè rạn vỡ, nhà thơ và người bạn đồng hành cùng lắng nghe tiếng vọng của quá khứ:

“Đây là những gì chúng ta đã sống và chết
Người con gái áo trắng đi về tương lai nào đó:

– Đây là những gì chúng ta đã đổ máu và hát ca.”

Mỗi góc phố, mỗi con đường, mỗi bước chân đều mang theo một câu chuyện. Đó không chỉ là câu chuyện của những người đã ngã xuống, mà còn là câu chuyện của những người ở lại, tiếp tục hành trình. Cô gái áo trắng bước về phía trước, đại diện cho thế hệ mới, mang theo những hy sinh của quá khứ như một hành trang quý giá.

Những hàng phượng, ánh nắng, những bà mẹ gánh nặng trên vai – tất cả đều lên tiếng, như nhắc nhở rằng những mất mát không chỉ mang đến đau thương mà còn gieo mầm cho hy vọng.

Thành phố trở mình, lòng người dâng trào cảm xúc

Sau chiến tranh, mọi thứ không chỉ là hồi ức, mà còn là những dự cảm về tương lai:

“Bạn ơi
Bạn nghe tiếng trở mình của thành phố thân yêu
Mây trắng chất ngất và lòng ta đầy dự tưởng.”

Thành phố không còn là một bãi chiến trường, mà đang trở mình để hướng về phía trước. Những em bé nhặt lá khô bên đường, người lính vụng về sau ngày đánh giặc – tất cả đều là những hình ảnh vừa gần gũi, vừa thiêng liêng.

Tâm hồn con người cũng giống như cánh rừng sau giông bão. Đằng sau những mất mát, những lần gặp gỡ hay chia ly, nó vẫn xanh màu hy vọng, vẫn âm vang những lời ca của thời đại.

Lời kết

Bài thơ Trên đường của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một lời tri ân quá khứ, mà còn là một bản giao hưởng của niềm tin và sự tái sinh. Thành phố sau chiến tranh không chỉ mang những vết thương, mà còn mang trong mình cả một sức sống mạnh mẽ, một tầm nhìn mới, một hy vọng tràn đầy. Con người đi trên đường hôm nay, không chỉ để nhớ về những ngày tháng đã qua, mà còn để hướng về một ngày mai tươi sáng hơn.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.