Trở lại A Lưới

Những bước trùng điệp
Những bước núi rừng
A Co ngửa mặt mờ mây gió
Cô Ca Va lừng lững lưng voi
Dốc mèo gân guốc bàn tay nắm
An Hồ nghìn năm dầm mưa bay
A Lưới trập trùng chiều trở lại
Mưa nối mưa, nắng thay nắng từng giờ
Vẫy tay lau trắng lên sườn dốc
A Ling, A Sáp xuôi đất khách
Năm tháng trôi đi, năm tháng về

Em hát cái ngày đau xót đó
Bây giờ dịu ngọt cứ như không
Tóc không xanh tóc ngày xưa nữa
Máu nóng trong tim máu vẫn hồng

Em dẫn ta lên ngàn thước núi
Ngó về chất ngất bóng Ka Lưi
Nhớ Em lắt lẻo trên vai mẹ
Em có còn không, em Cu Tai?

Ta cõng em đi trọn một đời
Thơ ta, ta gửi đến bao người
Những lời ru ấy rơi trong núi
Biết có khi nào em đã nghe?

19-12-2006

*

Trở Lại A Lưới – Những Âm Vang Của Núi Rừng Và Ký Ức

Bài thơ Trở lại A Lưới của Nguyễn Khoa Điềm là một chuyến hành trình trở về với miền đất thân thương, nơi ghi dấu biết bao đau thương và ký ức. Những bước chân của tác giả không chỉ đặt lên vùng đất A Lưới mà còn đặt lên quá khứ, lên những năm tháng chiến tranh, lên những con người từng gắn bó với mảnh đất ấy. Đó là nỗi nhớ, là lòng tri ân, và cũng là niềm trăn trở của một tâm hồn chưa bao giờ nguôi ngoai trước những gì đã qua.

A Lưới – Vùng đất của những bước chân trùng điệp

“Những bước trùng điệp
Những bước núi rừng”

Mở đầu bài thơ là hình ảnh những bước chân nối nhau qua những dãy núi rừng trập trùng. Không chỉ đơn thuần là bước đi của tác giả, đó còn là bước chân của những người đã từng chiến đấu, đã từng ngã xuống, đã từng sinh tồn nơi đây. A Lưới hiện lên qua những địa danh gắn bó:

“A Co ngửa mặt mờ mây gió
Cô Ca Va lừng lững lưng voi
Dốc mèo gân guốc bàn tay nắm
An Hồ nghìn năm dầm mưa bay”

Những cái tên vang lên như tiếng gọi của quá khứ, như những dấu ấn thiêng liêng khắc sâu vào lòng người. Mỗi nơi mang một hình ảnh riêng, một đặc trưng riêng, nhưng tất cả đều cùng chung một màu sắc: màu của núi rừng, của thiên nhiên hùng vĩ, và của những năm tháng gian khó đã qua.

Thời gian trôi, nhưng ký ức vẫn còn đó

“A Lưới trập trùng chiều trở lại
Mưa nối mưa, nắng thay nắng từng giờ
Vẫy tay lau trắng lên sườn dốc
A Ling, A Sáp xuôi đất khách
Năm tháng trôi đi, năm tháng về”

A Lưới của ngày trở lại vẫn vậy – mưa rồi lại nắng, vẫn những con dốc trắng lau. Nhưng thời gian không chỉ làm thay đổi cảnh vật, mà còn làm thay đổi con người. Những bước chân đã đi xa, những người từng gắn bó giờ có kẻ xuôi về miền đất khách.

Tác giả ý thức rất rõ về sự trôi chảy của thời gian. Năm tháng trôi đi, nhưng cũng chính năm tháng lại đưa ông trở về, để nhìn lại, để nhớ thương, để lắng nghe những âm vang cũ.

Những nỗi đau năm xưa – Đã dịu ngọt hay vẫn xót xa?

“Em hát cái ngày đau xót đó
Bây giờ dịu ngọt cứ như không
Tóc không xanh tóc ngày xưa nữa
Máu nóng trong tim máu vẫn hồng”

Ký ức về những ngày đau thương vẫn còn, nhưng có lẽ thời gian đã phủ lên nó một lớp trầm lắng, một sự dịu ngọt đến kỳ lạ. Ngày xưa tóc còn xanh, bây giờ đã điểm bạc, nhưng trái tim vẫn nóng hổi, vẫn mang trong mình dòng máu của những ngày đã qua.

Tác giả không quên những mất mát, nhưng cũng không để mình bị nhấn chìm trong đó. Ông chấp nhận thời gian, nhưng vẫn giữ vững tình yêu và lòng trung thành với những gì đã qua.

Nỗi nhớ về đứa trẻ năm nào – Một câu hỏi không lời đáp

“Nhớ Em lắt lẻo trên vai mẹ
Em có còn không, em Cu Tai?”

Hình ảnh đứa trẻ Cu Tai năm nào bỗng hiện lên trong tâm trí tác giả. Cu Tai là ai? Là đứa trẻ đã từng lớn lên trong bom đạn? Là biểu tượng của thế hệ mới, của những mầm non trên mảnh đất này? Giờ đây em còn không, hay đã trở thành một người xa lạ nào đó giữa dòng đời?

Câu hỏi ấy không có câu trả lời, chỉ để lại một nỗi bâng khuâng sâu thẳm.

Lời ru rơi trong núi – Có khi nào em đã nghe?

“Ta cõng em đi trọn một đời
Thơ ta, ta gửi đến bao người
Những lời ru ấy rơi trong núi
Biết có khi nào em đã nghe?”

Câu thơ khép lại bài thơ bằng một hình ảnh day dứt. Nhà thơ không chỉ cõng Cu Tai trên vai, mà còn cõng theo cả những ký ức, những lời ru, những tâm tư của mình suốt cả cuộc đời. Thơ của ông, những lời ông gửi gắm, liệu có ai còn lắng nghe?

Có lẽ Cu Tai chưa từng nghe được những lời ru ấy, có lẽ thế hệ sau này không còn thấu hiểu hết những gì đã qua. Nhưng chính tác giả, bằng trái tim yêu thương và trăn trở, vẫn tiếp tục viết, vẫn tiếp tục gìn giữ những ký ức ấy cho đời.

Lời kết

Trở lại A Lưới không chỉ là một chuyến đi, mà còn là một hành trình trong tâm thức. Nguyễn Khoa Điềm đã viết về A Lưới không chỉ như một vùng đất, mà như một phần của lịch sử, của tâm hồn, của ký ức không bao giờ phai.

Đó là nỗi nhớ về những năm tháng đã qua, là lòng tri ân đối với những con người đã ngã xuống, là sự băn khoăn trước sự đổi thay của thời gian, và là một nỗi trăn trở về những thế hệ tiếp nối.

Bài thơ khép lại bằng một câu hỏi, nhưng có lẽ chính điều đó lại làm cho nó mở ra một không gian vô tận – không gian của ký ức, của sự hoài niệm, của những điều thiêng liêng mà thời gian không thể nào xóa nhòa.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.