Uống rượu với bác Dương Văn Vượng

Gửi nhà thơ Dương Thuấn

Ngày đó chúng tôi được bác cho uống rượu ngô
Đêm nghe mưa rơi trên bản Hon
Ngắm bếp lửa đung đưa sàn nứa

Ngày đó, sau chiến tranh
Bọn trẻ vừa mới lớn
Sông Năng quanh quất chân Phia Boóc
Tóc ai cũng còn xanh.

Ấy thế mà Vi Hồng đã ra đi
Bên kia hồ Ba Bể.
Bây giờ con cái nhà bác đi khắp đất nước
Họ Dương lắm con, lắm vợ, lắm chồng,
Ô tô, xe máy…

Thật kỳ lạ, giấc mơ của người sáng nghiệp
Con đường nhựa trước nhà vút qua suối xưa
Ngược dốc Đồn Đèn
Phóng một cái nhìn vào Việt Bắc

Ái chà, xem ra bác còn khoẻ hơn tôi
Bác gái cứ vào ra con cón
May thay chúng ta không phải lo con cái nữa rồi
Cũng chưa phải sống nhờ con cháu
Mừng bác một chén!

Ngày 25-12-2006

*

Chén Rượu Giữa Bạn Bè – Một Cõi Nhớ, Một Nỗi Niềm

Bài thơ Uống rượu với bác Dương Văn Vượng của Nguyễn Khoa Điềm không đơn thuần chỉ là một cuộc hàn huyên giữa những người bạn già, mà còn chất chứa trong đó những suy tư về thời gian, về những đổi thay của đời người và những giá trị bền bỉ trong cuộc sống. Qua từng câu thơ, người đọc có thể cảm nhận được hơi ấm của tình bằng hữu, của những ký ức xa xưa và cả những nỗi niềm về sự biến chuyển của đời người, của quê hương.

Chén rượu của một thời đã qua

“Ngày đó chúng tôi được bác cho uống rượu ngô
Đêm nghe mưa rơi trên bản Hon
Ngắm bếp lửa đung đưa sàn nứa”

Chỉ với vài câu thơ ngắn ngủi, Nguyễn Khoa Điềm đã gợi lên một không gian đầy ấm áp, một ký ức xa xăm về những ngày tháng cũ. Rượu ngô – thứ rượu đậm đà hương vị núi rừng – không chỉ là một thức uống, mà còn là sợi dây kết nối những con người với nhau, là biểu tượng của tình thân, của sự gắn kết giữa bạn bè.

Bên bếp lửa bập bùng trong đêm mưa, những câu chuyện của quá khứ như hiện về, những gương mặt của bạn bè, của những người từng kề vai sát cánh nay có kẻ còn người mất. Bếp lửa ấy không chỉ sưởi ấm không gian, mà còn sưởi ấm lòng người, nhắc nhớ về một thời đã xa nhưng chưa bao giờ lụi tàn trong tâm tưởng.

Thời gian trôi, đời người đổi thay

“Ngày đó, sau chiến tranh
Bọn trẻ vừa mới lớn
Sông Năng quanh quất chân Phia Boóc
Tóc ai cũng còn xanh.”

Sau chiến tranh, những chàng trai trẻ tuổi bước vào đời với bao hoài bão. Sông Năng vẫn chảy quanh chân núi Phia Boóc, nhưng con người thì đã khác. Ngày ấy, tóc còn xanh, lòng còn đầy nhiệt huyết. Ngày ấy, họ bước ra từ cuộc chiến, mang theo hy vọng và sức trẻ để dựng xây cuộc sống mới.

Nhưng thời gian không dừng lại. Những mái tóc xanh ấy rồi cũng sẽ phai màu theo năm tháng. Những con người từng đồng hành bên nhau, nay kẻ còn người mất.

“Ấy thế mà Vi Hồng đã ra đi
Bên kia hồ Ba Bể.”

Câu thơ ngắn nhưng đầy nỗi niềm. Một người bạn đã không còn, để lại khoảng trống trong lòng những người ở lại. Hồ Ba Bể vẫn xanh trong, nhưng người xưa đã đi xa. Đó là một sự mất mát, một nỗi buồn âm thầm mà ai rồi cũng phải đối diện trong cuộc đời.

Những đổi thay của quê hương và cuộc sống

“Bây giờ con cái nhà bác đi khắp đất nước
Họ Dương lắm con, lắm vợ, lắm chồng,
Ô tô, xe máy…”

Thời gian không chỉ thay đổi con người, mà còn thay đổi cả quê hương. Những đứa trẻ ngày xưa giờ đã trưởng thành, đi khắp nơi lập nghiệp. Cuộc sống hiện đại ùa về, mang theo những chiếc ô tô, xe máy, những con đường nhựa phẳng lì thay thế những lối mòn xưa cũ.

“Thật kỳ lạ, giấc mơ của người sáng nghiệp
Con đường nhựa trước nhà vút qua suối xưa
Ngược dốc Đồn Đèn
Phóng một cái nhìn vào Việt Bắc.”

Một thời nghèo khó, gian truân, nay đã được thay bằng những điều kiện sống tốt hơn. Nhưng có lẽ, giữa tất cả những đổi thay ấy, lòng người vẫn còn chút gì luyến tiếc về một thời hoang sơ, một thời gắn bó với thiên nhiên và những giá trị mộc mạc.

Chén rượu của những người ở lại

“Ái chà, xem ra bác còn khoẻ hơn tôi
Bác gái cứ vào ra con cón
May thay chúng ta không phải lo con cái nữa rồi
Cũng chưa phải sống nhờ con cháu
Mừng bác một chén!”

Đời người đi qua bao thăng trầm, cuối cùng chỉ mong có một chút bình yên. Giờ đây, họ đã đi qua những năm tháng vất vả, con cái đã trưởng thành, và có thể tựa vào nhau để sống nốt những ngày còn lại mà không còn lo toan.

Chén rượu nâng lên, không chỉ để chúc mừng sức khỏe, mà còn để tri ân những ngày đã qua, để cảm ơn cuộc đời vì dù có mất mát, đổi thay, nhưng vẫn còn những khoảnh khắc bình dị bên bạn bè, bên những người đồng hành năm xưa.

Lời kết

Bài thơ Uống rượu với bác Dương Văn Vượng của Nguyễn Khoa Điềm mang đậm chất trữ tình và triết lý. Đó không chỉ là một cuộc gặp gỡ giữa những người bạn cũ, mà còn là một cuộc đối thoại với thời gian, với những ký ức và những đổi thay không thể tránh khỏi.

Qua từng câu thơ, người đọc cảm nhận được niềm hoài niệm về một thời tuổi trẻ, nỗi tiếc thương cho những người đã khuất, và cả sự chấp nhận trước những đổi thay của cuộc sống. Nhưng trên hết, vẫn là niềm vui, là sự trân trọng những gì còn lại – tình bạn, sức khỏe, và những giây phút bình yên bên nhau.

Chén rượu được nâng lên, không chỉ để chúc mừng, mà còn để tưởng nhớ, để cảm nhận sâu sắc hơn ý nghĩa của cuộc đời. Và trong hơi men cay nồng ấy, ta nhận ra rằng, dù thời gian có trôi, dù cuộc đời có thay đổi, nhưng những giá trị chân thật của tình bạn, của quê hương, của ký ức vẫn mãi vẹn nguyên.

*

Nguyễn Khoa Điềm – Nhà thơ và Nhà chính trị Việt Nam

Nguyễn Khoa Điềm (sinh ngày 15/4/1943), tên thật là Nguyễn Hải Dương, là một nhà thơ, nhà chính trị nổi bật của Việt Nam. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng khóa IX, Trưởng ban Tư tưởng – Văn hóa Trung ương, Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin và Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa X.

Sinh ra tại Thừa Thiên Huế, Nguyễn Khoa Điềm xuất thân trong một gia đình có truyền thống văn hóa, là con trai của nhà báo Hải Triều. Ông học tập tại miền Bắc và tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964. Sau đó, ông vào miền Nam tham gia phong trào học sinh, sinh viên, hoạt động trong Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, vừa chiến đấu vừa sáng tác thơ ca.

Nguyễn Khoa Điềm được biết đến với những tác phẩm mang đậm chất sử thi và tinh thần yêu nước. Tiêu biểu nhất là trường ca Mặt đường khát vọng (1974), tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần dân tộc và tư tưởng về đất nước, con người Việt Nam. Ngoài ra, ông còn có nhiều tập thơ giá trị như Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986), Cõi lặng (2007), và được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Sau khi nghỉ hưu, ông sống tại Huế, tiếp tục đóng góp cho văn học nước nhà bằng những tác phẩm giàu ý nghĩa. Nguyễn Khoa Điềm là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca kháng chiến và văn học Việt Nam hiện đại.

Viên Ngọc Quý.