Chớp mắt
Có những ngày buồn chả ước mơ
Bỏ ăn, quên ngủ, biếng làm thơ.
Cứ ngồi ngơ ngẩn bên song cửa
Nhìn liễu rơi vàng lá báo thu.
Thương thay cây liễu sống cùng ta
Đã sáu năm rồi bóng thướt tha.
Chiều mát, vợ chồng ngồi dưới gốc,
Nhìn liễu mền đưa tơ lướt la…
Thấy cả mùa hè biếc, mát tươi
Bóng anh đăm đắm dõi chân trời
“Sương như búa bổ mòn gốc liễu
Anh sợ thu về lá lại rơi…”
– Lá rơi rồi lá lại xanh!
– Nhưng thương thân liễu dứt tơ mành!
Ai hay tiền định lời tiên đoán
Mùa lá rơi vàng em mất anh!
Giờ một mình em ngắm liễu đây!
Thu chưa se sắt đã thân gầy.
Anh đi buổi mới mù mây nước
Chớp mắt hai mùa sương trắng bay!
(Thu 1996)
*
Chớp mắt hai mùa sương trắng bay
Có những bài thơ không chỉ là những con chữ sắp đặt, mà còn là nỗi lòng vắt ngang thời gian, là tiếng gọi từ quá khứ vọng về hiện tại, để rồi khi đọc lên, ta cảm nhận được sự nghẹn ngào thẳm sâu. Chớp mắt của Anh Thơ là một bài thơ như thế một bản nhạc trầm u uẩn, ngân lên những cung bậc của mất mát và tiếc thương.
Bài thơ mở đầu bằng một nỗi buồn chán chường, không mơ ước, không thơ ca, không cả những nhu cầu giản dị của cuộc sống:
“Có những ngày buồn chả ước mơ
Bỏ ăn, quên ngủ, biếng làm thơ.”
Một tâm hồn vốn nhạy cảm với thơ ca, với cái đẹp, mà giờ đây lại chẳng còn chút rung động nào trước thế gian. Đó không chỉ là nỗi buồn thoáng qua, mà là sự trống rỗng đến tận cùng, một mất mát quá lớn khiến mọi cảm xúc trở nên hư không.
Cây liễu – một chứng nhân của quá khứ, của những ngày hạnh phúc bên người chồng thương yêu – trở thành hình ảnh trung tâm của bài thơ. Sáu năm gắn bó, cây liễu không chỉ là bóng mát che chở, mà còn là sợi dây nối kết những kỷ niệm:
“Chiều mát, vợ chồng ngồi dưới gốc,
Nhìn liễu mềm đưa tơ lướt la…”
Trong khung cảnh ấy, lời anh từng nói vẫn còn vang vọng:
“Sương như búa bổ mòn gốc liễu
Anh sợ thu về lá lại rơi…”
Lời tiên đoán ấy như một điềm báo lặng lẽ, một nỗi lo mơ hồ về sự tàn úa của thời gian. Và rồi, lời tiên đoán ấy trở thành hiện thực đau đớn:
“Mùa lá rơi vàng em mất anh!”
Sự ra đi của anh đã biến mùa thu năm đó thành một vết cắt sâu trong trái tim người ở lại. Cây liễu vẫn còn đó, vẫn gầy guộc theo thời gian, nhưng người ngồi dưới bóng liễu năm nào giờ chỉ còn lại một mình.
“Anh đi buổi mới mù mây nước
Chớp mắt hai mùa sương trắng bay!”
Câu thơ cuối như một tiếng thở dài bất lực trước thời gian. Chỉ mới đó thôi, mà hai mùa sương đã phủ trắng cuộc đời. Nỗi đau dường như mới ngày hôm qua, nhưng thời gian đã lặng lẽ cuốn trôi biết bao ngày tháng, để lại một mình người phụ nữ đơn độc trước khoảng trời xưa.
Với Chớp mắt, Anh Thơ không chỉ viết về nỗi mất mát cá nhân, mà còn khắc họa một quy luật nghiệt ngã của đời người: sự mong manh của hạnh phúc, sự vô thường của kiếp nhân sinh. Để rồi, dù lá có rơi rồi xanh, thì những sợi tơ lòng đã đứt, những kỷ niệm đã thành một miền ký ức xa xăm, chỉ còn lại bóng người đơn độc bên song cửa, lặng lẽ ngắm liễu rơi vàng…
*
Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ
Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.
Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.
Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.
Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:
“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)
Viên Ngọc Quý.
