Con cháu về, con cháu lại ra đi

Con cháu về, con cháu lại ra đi
Vẫn mình em với ảnh anh hương khói
Căn nhà nhỏ mới hôm nào chật chội
Giờ này đây lại vắng mênh mông

Em hạnh phúc được mươi ngày lo cơm nước cho con
Tất tả bán, mua, nấu nướng
Con thích canh cua, tôm rang, rau muống
Nào đắt đỏ gì mà cũng nửa tháng lương

Nhưng tiền bạc sao mà đánh giá được yêu thương!
Con luôn kêu: má đừng làm gì, tốn kém!
Em thương con: trưa trưa phải ra chợ Hôm nắng xém
Mua cơm bụi về cho cả chồng, con ăn

Thang gác cheo leo khó nhọc bốn tầng
Tay bế con thơ xuống, lên vất vả
Thương con quá nếu không về thăm má
Ở Pa-ri dầu con phải nhọc nhằn?

Hôm nay con lại đưa các cháu về nửa vòng trái đất giá băng
Má không muốn, lệ vẫn tràn khoé mắt
Tính tháng, tính năm lại nhớ thương dằng dặc
Biết bao giờ con, cháu về thắp hương cho ba?

Ngày 7-8-1995

*

Nỗi Trống Vắng Sau Ngày Đoàn Tụ

Bài thơ Con cháu về, con cháu lại ra đi của nhà thơ Anh Thơ là một khúc nhạc buồn về nỗi cô đơn của người mẹ già sau những ngày sum vầy ngắn ngủi. Hạnh phúc khi con cháu trở về, nhưng niềm vui ấy cũng mong manh như cơn gió thoảng qua, để rồi sau đó là những tháng ngày dài đằng đẵng chờ đợi và nhớ thương.

Niềm vui ngắn ngủi, nỗi cô đơn dài lâu

“Con cháu về, con cháu lại ra đi
Vẫn mình em với ảnh anh hương khói
Căn nhà nhỏ mới hôm nào chật chội
Giờ này đây lại vắng mênh mông”

Có lẽ không gì hạnh phúc hơn đối với những bậc cha mẹ già là được thấy con cháu trở về sau bao ngày xa cách. Căn nhà nhỏ bỗng chốc rộn rã tiếng cười, chật chội bởi sự sum vầy. Thế nhưng, cũng như một vòng tuần hoàn quen thuộc, con cháu đến rồi lại đi, để lại phía sau là nỗi cô đơn của người ở lại. Hình ảnh “vắng mênh mông” ấy không chỉ là sự trống trải của không gian mà còn là sự trống trải trong lòng người mẹ khi những tiếng cười nói đã tan biến.

Tình yêu không thể đong đếm bằng tiền bạc

“Em hạnh phúc được mươi ngày lo cơm nước cho con
Tất tả bán, mua, nấu nướng
Con thích canh cua, tôm rang, rau muống
Nào đắt đỏ gì mà cũng nửa tháng lương”

Niềm vui của mẹ thật giản dị – chỉ cần được tự tay nấu những món ăn con thích, được tất bật với chợ búa, cơm nước, là đã đủ mãn nguyện. Dù có tốn kém bao nhiêu cũng không sánh được với niềm hạnh phúc được chăm lo cho con cháu. Nhưng phía bên kia, người con lại thương mẹ, không muốn mẹ vất vả, không muốn mẹ phải chi tiêu quá nhiều.

Câu hỏi đặt ra ở đây không phải là chuyện tiền bạc, mà là cách mỗi thế hệ thể hiện tình yêu thương. Cha mẹ không quản ngại hy sinh, còn con cái lại sợ cha mẹ khổ. Một bên cố gắng cho đi, một bên lại cố gắng đỡ đần. Nhưng liệu có thể nào cản được tấm lòng của người mẹ?

Sự xa cách của nửa vòng trái đất

“Hôm nay con lại đưa các cháu về nửa vòng trái đất giá băng
Má không muốn, lệ vẫn tràn khoé mắt
Tính tháng, tính năm lại nhớ thương dằng dặc
Biết bao giờ con, cháu về thắp hương cho ba?”

Khoảng cách địa lý không chỉ là nửa vòng trái đất mà còn là khoảng cách của thời gian, của những ngày dài đợi mong. Người mẹ chẳng thể giữ con cháu lại, dù lòng không muốn, dù nước mắt vẫn rơi. Rồi từ đó, bà lại tiếp tục đếm từng tháng, từng năm, chờ đợi một lần đoàn tụ tiếp theo – một lần không biết khi nào mới tới.

Câu hỏi cuối cùng vang lên đầy xót xa. Mẹ không chỉ nhớ con mà còn đau đáu nỗi lo – liệu con có còn nhớ về cha, liệu con có còn quay về để thắp nén hương cho người đã khuất? Đó không chỉ là một câu hỏi về trách nhiệm, mà còn là một câu hỏi về sự gắn kết – liệu khoảng cách có làm phai mờ tình cảm gia đình?

Thông điệp của bài thơ

Bài thơ Con cháu về, con cháu lại ra đi không chỉ là nỗi lòng riêng của nhà thơ Anh Thơ mà còn là tiếng nói chung của bao người mẹ trên đời. Sự xa cách, dù vì bất cứ lý do gì, cũng đều để lại những khoảng trống khó lấp đầy trong lòng cha mẹ.

Bài thơ nhắc ta nhớ rằng, dù có đi xa đến đâu, dù cuộc sống có bận rộn thế nào, hãy luôn dành thời gian để trở về, để chăm sóc và báo đáp những người đã dành cả cuộc đời để yêu thương ta. Vì tình cảm gia đình không phải là thứ có thể để sang một bên, mà là điều thiêng liêng nhất trong cuộc đời mỗi con người.

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.