Đêm thu

Mưa tầm tã dưới trời đen tựa mực,
Những chòm tre trĩu nước đứng im buồn
Bỗng xa xa vẳng đưa hồi ốc rúc
Lũ chó lười uể oải sủa mưa suông.

Trong nhà tối bà già co kín chiếu
Ôm cháu thơ mỏi mệt ngủ quên trời.
Ngoài điếm sáng anh tuần ngừng hút điếu
Nghe nơi nào tiếng trống hộ đê sôi.

Trong lúc ấy đồng mênh mông trắng nước
Có một vài đốm lửa rỡn ma trơi.
Đó là những ánh lòe trong bó đuốc
Của các người bắt ếch dưới mưa rơi.

*

Đêm Thu – Sự Lặng Lẽ Của Làng Quê Trong Cơn Mưa Dai Dẳng

Nếu buổi chiều thu mang đến cảm giác se lạnh và man mác buồn, thì Đêm thu của Anh Thơ lại vẽ nên một bức tranh làng quê thấm đẫm sự tịch mịch và cô quạnh trong cơn mưa dầm dề không dứt. Đó không chỉ là bức tranh thiên nhiên mà còn là hình ảnh cuộc sống con người bình dị, những phận đời nhỏ bé ẩn mình trong bóng tối, trong tiếng mưa rơi rả rích không ngừng.

Mưa Thu – Những Thanh Âm Của Sự Lặng Lẽ

Mở đầu bài thơ, Anh Thơ đưa người đọc vào một không gian mưa rả rích, tối tăm và u buồn:

“Mưa tầm tã dưới trời đen tựa mực,
Những chòm tre trĩu nước đứng im buồn
Bỗng xa xa vẳng đưa hồi ốc rúc
Lũ chó lười uể oải sủa mưa suông.”

Bầu trời như một tấm màn đen đặc quánh, không chút ánh sáng, bao trùm lấy cảnh vật. Cơn mưa nặng hạt cứ thế rơi xuống, nhấn chìm cả không gian trong sự lạnh lẽo và thê lương. Những chòm tre ngoài kia trĩu xuống vì nước, đứng lặng lẽ như những bóng người đang cúi đầu chịu đựng.

Trong không gian ấy, tất cả dường như chìm vào sự im lặng tuyệt đối. Chỉ có đâu đó xa xa vọng lại tiếng ốc rúc báo hiệu một điều gì đó không rõ ràng, mơ hồ. Ngay cả những con chó thường ngày vẫn sủa vang đầu ngõ cũng trở nên uể oải, cất lên vài tiếng cầm chừng như để lấp đi khoảng trống của màn đêm đơn điệu.

Sự Cô Đơn Của Con Người Trong Đêm Mưa

Không gian lặng lẽ ấy không chỉ bao trùm cảnh vật mà còn len lỏi vào cuộc sống con người:

“Trong nhà tối bà già co kín chiếu
Ôm cháu thơ mỏi mệt ngủ quên trời.
Ngoài điếm sáng anh tuần ngừng hút điếu
Nghe nơi nào tiếng trống hộ đê sôi.”

Hình ảnh bà lão trong căn nhà tối om, co mình trong chiếc chiếu rách, ôm lấy đứa cháu thơ đang say ngủ như một biểu tượng cho sự bình yên nhỏ bé giữa cơn mưa dai dẳng. Giấc ngủ của bà và cháu không hẳn là an nhiên, mà là một sự chấp nhận, một sự buông xuôi trước thiên nhiên.

Ngoài điếm canh, người tuần đinh tạm dừng hơi thuốc, lắng nghe tiếng trống hộ đê dội lại từ nơi xa. Âm thanh ấy là dấu hiệu của nguy cơ, của những trận lũ có thể ập đến bất cứ lúc nào. Trong đêm tối, có những con người vẫn đang lặng lẽ lo lắng, vẫn gồng mình lên để bảo vệ mùa màng, bảo vệ xóm làng khỏi cơn nước dữ.

Những Phận Đời Âm Thầm Dưới Mưa

Khép lại bài thơ, Anh Thơ nhắc đến một hình ảnh vừa thực vừa hư ảo, vừa mang màu sắc đời thường, lại vừa có chút ma mị:

“Trong lúc ấy đồng mênh mông trắng nước
Có một vài đốm lửa rỡn ma trơi.
Đó là những ánh lòe trong bó đuốc
Của các người bắt ếch dưới mưa rơi.”

Cánh đồng giờ đây đã chìm trong biển nước. Giữa cái mênh mông ấy, những đốm sáng lập lòe như những bóng ma trơi khiến không gian vốn đã u buồn lại càng thêm phần hoang vu, bí ẩn. Nhưng đó không phải là những ánh ma quái, mà là những bó đuốc của những con người đang vất vả mưu sinh trong đêm mưa.

Họ là những người đi bắt ếch, lặn lội giữa ruộng nước trắng xóa, mặc cho mưa rơi gió lạnh, chỉ mong kiếm được chút ít cho cuộc sống mưu sinh. Hình ảnh ấy vừa gợi lên sự vất vả, nhọc nhằn, vừa thể hiện một vẻ đẹp dung dị của con người lao động.

Thông Điệp Của Bài Thơ – Sự Nhẫn Nại Và Chịu Đựng Của Con Người

Qua bài thơ Đêm thu, Anh Thơ không chỉ khắc họa một bức tranh thiên nhiên tĩnh mịch, lạnh lẽo mà còn gửi gắm vào đó những suy tư về cuộc sống con người.

Bài thơ không có những chi tiết bi thương, không có những nỗi buồn oán trách, nhưng qua từng câu chữ, ta vẫn cảm nhận được sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên, sự nhẫn nại và cam chịu của những kiếp đời lặng lẽ. Từ bà lão ôm cháu trong căn nhà tối, người tuần đinh ngưng hút thuốc ngoài điếm canh, đến những người bắt ếch lặn lội trong đêm – tất cả đều là những mảnh ghép của cuộc sống nơi làng quê, giản dị nhưng đầy xúc động.

Những hình ảnh ấy khiến ta chợt nhận ra rằng, trong mỗi cơn mưa đêm, dù là ở đâu, vẫn có những con người âm thầm chịu đựng, vẫn có những cuộc sống tiếp diễn trong sự nhẫn nại và lặng lẽ.

Lời Kết

Đêm thu của Anh Thơ không chỉ là một bức tranh thiên nhiên mà còn là một bài ca về những con người lao động, về cuộc sống lặng lẽ nhưng đầy nghị lực. Đọc bài thơ, ta như cảm nhận được cái se lạnh của đêm mưa, cái mênh mông của đồng trắng nước, và cả cái nhọc nhằn của những phận người trong bóng tối.

Bài thơ khẽ khàng gợi lên trong lòng người đọc những suy ngẫm về sự tĩnh lặng của thiên nhiên và con người trong những đêm mưa dầm dề, nơi đó có cả nỗi buồn, sự cam chịu, nhưng cũng có cả sự kiên trì và sức sống mãnh liệt của những con người gắn bó với làng quê.

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.