Ngõ cũ em về

Thành phố quê anh trời vẩn mây thu
Ngõ nhỏ em về lại lối xưa
Rào hoa rơi mái, cây nghiêng đổ
Cửa đóng, nhà im quạnh quạnh tờ…

Nỗi nhớ dẫm đau đường sỏi cũ
Xóm phường còn lại một, hai người
Mới bốn năm qua, chiều rộn rã
Xe anh về ngõ, tiếng còi vui

Mà nay im vắng căn nhà lạnh
Lầu cũ đâu còn những khóm hoa
Rêu phủ lan can dài lặng lặng…
Đêm nào ta đón nở quỳnh hoa?

– Ơi hỡi anh yêu hồn có về?
Cùng em đưa bước trở thăm quê!
Quê ơi đâu nữa ngày xum họp?
Lủi thủi em về, lủi thủi đi!

TP. Hồ Chí Minh 10-9-1995

*

Ngõ Cũ, Người Xưa Đâu Còn?

Bài thơ Ngõ cũ em về của nhà thơ Anh Thơ là một bức tranh buồn về sự đổi thay và mất mát. Nó không chỉ nói về sự vắng lặng của một ngôi nhà, một con ngõ nhỏ, mà còn khắc họa nỗi trống trải trong lòng người khi trở về chốn cũ nhưng người thương đã không còn.

Bước chân trên ngõ xưa – những kỷ niệm đau đáu

“Thành phố quê anh trời vẩn mây thu
Ngõ nhỏ em về lại lối xưa
Rào hoa rơi mái, cây nghiêng đổ
Cửa đóng, nhà im quạnh quạnh tờ…”

Mùa thu phủ lên thành phố một màu u ám, mây giăng đầy trời, tựa như lòng người mang nặng một nỗi buồn khó nói. Tác giả trở về nơi từng là chốn thân quen, nhưng tất cả đều đổi thay. Ngôi nhà xưa giờ cửa đóng then cài, hàng rào hoa đã tàn úa, những tán cây cũng không còn nguyên vẹn. Mỗi bước chân trên lối xưa lại như giẫm lên chính những kỷ niệm ngày nào, khiến lòng đau đến xót xa.

Quá khứ rộn rã nay còn đâu

“Nỗi nhớ dẫm đau đường sỏi cũ
Xóm phường còn lại một, hai người
Mới bốn năm qua, chiều rộn rã
Xe anh về ngõ, tiếng còi vui”

Chỉ mới vài năm trước, con ngõ nhỏ vẫn còn rộn ràng tiếng cười, tiếng xe về trong những buổi chiều sum vầy. Nhưng nay, tất cả chỉ còn là những hồi ức. Những người quen biết cũng thưa dần, cảnh vật thì đổi thay, còn người yêu dấu thì đã mãi mãi rời xa. Nỗi nhớ cứ lớn dần trong lòng, nhưng dù có quay về bao nhiêu lần đi nữa, cũng không thể tìm lại được những tháng ngày xưa cũ.

Những ký ức giờ hóa thành cô đơn

“Mà nay im vắng căn nhà lạnh
Lầu cũ đâu còn những khóm hoa
Rêu phủ lan can dài lặng lặng…
Đêm nào ta đón nở quỳnh hoa?”

Ngôi nhà ngày xưa từng tràn đầy sức sống, nơi có những khóm hoa tươi thắm, có lan can vươn ra đón nắng gió, có những đêm rực rỡ vì hoa quỳnh nở muộn màng. Nhưng tất cả giờ đây chỉ còn lại sự trống trải, hoang vắng. Lớp rêu phủ đầy lan can như một dấu tích của thời gian, của những kỷ niệm đã hóa thành dĩ vãng xa xôi.

Gọi người xưa giữa khoảng trống vô hình

“Ơi hỡi anh yêu hồn có về?
Cùng em đưa bước trở thăm quê!
Quê ơi đâu nữa ngày xum họp?
Lủi thủi em về, lủi thủi đi!”

Nỗi đau đớn nhất không phải là sự đổi thay của cảnh vật, mà là sự vắng bóng của người thương. Giữa không gian hoang vắng ấy, tác giả như muốn gọi tên người đã khuất, mong rằng hồn anh vẫn còn đâu đây, cùng mình bước đi trên lối nhỏ thân quen. Nhưng tất cả chỉ là tiếng vọng trong hư vô. Không còn những ngày sum họp, không còn những khoảnh khắc rộn rã. Chỉ có một người lặng lẽ đến, rồi lại lặng lẽ rời đi, mang theo nỗi cô đơn không gì khỏa lấp.

Thông điệp của bài thơ

Bài thơ Ngõ cũ em về không chỉ là nỗi buồn của riêng một người phụ nữ mất đi người thương yêu nhất, mà còn là sự tiếc nuối của tất cả những ai từng trải qua mất mát. Nó nhắc nhở ta rằng: Dù cuộc sống có tiếp diễn, dù thời gian có trôi qua bao lâu đi nữa, những ký ức vẫn mãi còn đó, in sâu vào từng góc nhỏ thân quen, và mỗi lần quay lại, lòng ta lại đau đáu với một câu hỏi: “Người xưa đâu rồi?”

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.