Sang thu

Gió may nổi bờ tre buồn xao xác!
Trên ao bèo tàn lụi nước trong mây;
Hoa mướp rụng từng đoá vàng rải rác
Lũ chuồn chuồn nhớ nắng ngẩn ngơ bay.

Trên đê cỏ rựt diều sa đứt sợi,
Gã mục đồng chán nản lắng tai nghe
Trong thôn xóm hoá vàng nghi ngút khói
Gió vang âm tiếng trống cúng ra hè.

Bên bến nước đò ngang chưa ghé tới,
Khói lam chiều đã thoảng tiếng chuông vương.
Bọn chờ thuyền nhìn nhau đang sợ tối
Bỗng rùng mình như cảm thấy hơi sương.

*

Sang Thu – Nỗi Niềm Chuyển Mùa Trong Hồn Quê

Khi những cơn gió may đầu tiên khẽ lay bờ tre xao xác, khi mặt nước ao trong vắt phản chiếu những tầng mây bảng lảng, ta biết rằng mùa thu đã len lỏi về trên từng con đường làng, trên từng góc sân, bến nước. Dưới ngòi bút tinh tế của Anh Thơ, khoảnh khắc chuyển giao từ hè sang thu không chỉ là sự biến đổi của thiên nhiên, mà còn mang theo những nỗi niềm man mác, gợi lên bao xúc cảm về thời gian, về những điều xưa cũ đang dần lùi xa.

Dấu Hiệu Của Mùa Thu Đang Về

Mở đầu bài thơ, tác giả đã phác họa những tín hiệu đầu tiên của mùa thu bằng hình ảnh quen thuộc nhưng đầy cảm xúc:

“Gió may nổi bờ tre buồn xao xác!
Trên ao bèo tàn lụi nước trong mây;
Hoa mướp rụng từng đoá vàng rải rác
Lũ chuồn chuồn nhớ nắng ngẩn ngơ bay.”

Cơn gió may chợt đến, không ồn ào, không dữ dội, mà chỉ đủ để làm bờ tre lay động, tạo nên âm thanh xao xác gợi chút buồn dịu nhẹ. Ao bèo vốn xanh tốt nay đã bắt đầu tàn úa, nhường chỗ cho làn nước trong vắt như phản chiếu cả vòm trời. Những bông hoa mướp vàng rơi lác đác, như những dấu vết còn sót lại của mùa hè vừa qua.

Hình ảnh lũ chuồn chuồn bay ngẩn ngơ càng làm tăng thêm cảm giác bâng khuâng của thời khắc chuyển mùa. Chuồn chuồn vốn quen với cái nắng oi ả, giờ đây giữa khoảng trời se lạnh, chúng dường như cũng bối rối, luyến tiếc chút hơi ấm còn sót lại của mùa hạ.

Nỗi Buồn Chuyển Mùa Trên Cánh Đồng, Thôn Xóm

Không chỉ thiên nhiên đổi thay, cuộc sống con người cũng mang theo những chuyển động đặc trưng của buổi sang thu:

“Trên đê cỏ rựt diều sa đứt sợi,
Gã mục đồng chán nản lắng tai nghe
Trong thôn xóm hoá vàng nghi ngút khói
Gió vang âm tiếng trống cúng ra hè.”

Cánh diều vốn tung bay tự do giữa bầu trời xanh thẳm của những ngày hè giờ đây đứt sợi, rơi xuống giữa đồng cỏ. Hình ảnh ấy không chỉ đơn thuần là sự chuyển mùa, mà còn như một ẩn dụ cho sự kết thúc của những ngày hè rong chơi vô tư lự. Gã mục đồng – đứa trẻ chăn trâu trên cánh đồng bao la – giờ đây cũng không còn háo hức, chỉ ngồi lắng nghe những âm thanh quen thuộc của làng quê, để rồi bỗng chốc cảm thấy chán nản, hụt hẫng trước sự thay đổi của đất trời.

Trong thôn xóm, nghi ngút khói hóa vàng tiễn biệt tháng ngày cũ, báo hiệu mùa Vu Lan, mùa của sự tưởng nhớ. Tiếng trống cúng cuối hè vang lên, hòa vào trong gió, như một lời nhắc nhở rằng thời gian đang âm thầm trôi qua, mang theo những kỷ niệm của ngày đã cũ.

Nỗi Bâng Khuâng Bên Bến Nước Chiều Thu

Nếu ở những khổ thơ trước, người đọc cảm nhận được sự đổi thay qua thiên nhiên và cuộc sống làng quê, thì khổ cuối bài thơ lại chạm đến một cung bậc cảm xúc khác – sự mong manh, cô đơn trước thời khắc hoàng hôn mùa thu:

“Bên bến nước đò ngang chưa ghé tới,
Khói lam chiều đã thoảng tiếng chuông vương.
Bọn chờ thuyền nhìn nhau đang sợ tối
Bỗng rùng mình như cảm thấy hơi sương.”

Bến nước chiều thu hiện lên trong vẻ trầm mặc, không còn những chuyến đò ngang tấp nập, chỉ còn lại những con người chờ thuyền với ánh mắt lo âu. Họ sợ màn đêm buông xuống quá nhanh, sợ cảm giác lạc lõng giữa không gian rộng lớn và vắng vẻ này.

Làn khói lam bảng lảng giữa không gian, tiếng chuông chùa xa xa vẳng lại, tất cả gợi lên một nét buồn sâu lắng. Và khi làn hơi sương đầu thu khẽ chạm vào da thịt, họ bỗng giật mình nhận ra cái lạnh đã len lỏi vào trong không khí, như một dấu hiệu rõ ràng rằng mùa hè thực sự đã qua.

Thông Điệp Của Bài Thơ – Sự Chuyển Mình Của Thiên Nhiên Và Lòng Người

“Sang thu” không chỉ đơn thuần là một bức tranh thiên nhiên lúc giao mùa, mà còn là những cảm xúc tinh tế về thời gian, về sự đổi thay không thể tránh khỏi. Mùa thu đến không vội vã, nhưng đủ để ta cảm nhận rõ nét sự thay đổi trong từng chi tiết nhỏ bé: từ gió may, hoa mướp rụng, đến khói chiều bảng lảng và cả cái rùng mình của con người khi chạm phải hơi sương.

Bài thơ cũng gợi lên một nỗi niềm sâu xa về sự vô thường của cuộc sống. Tất cả rồi cũng sẽ đổi thay, mùa hè rực rỡ đã lùi xa, nhường chỗ cho một mùa thu dịu dàng nhưng cũng đầy hoài niệm. Những cánh diều đứt sợi, những đứa trẻ mục đồng bỗng chán nản, những người chờ đò sợ màn đêm – tất cả như một ẩn dụ về những khoảnh khắc con người nhận ra sự trôi chảy của thời gian và những điều không thể níu giữ.

Lời Kết

Bằng những câu thơ giàu hình ảnh và cảm xúc, Anh Thơ đã vẽ nên một bức tranh làng quê bình dị nhưng thấm đượm nỗi niềm. Sang thu không chỉ là sự chuyển mùa của thiên nhiên, mà còn là sự chuyển biến trong tâm hồn con người – từ vô tư, rạo rực của mùa hè sang chút trầm lắng, bâng khuâng của những ngày thu se lạnh.

Bài thơ như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng: hãy biết trân quý từng khoảnh khắc trong cuộc sống, vì thời gian luôn lặng lẽ trôi qua, mang theo cả những điều ta yêu thương mà đôi khi chẳng thể nào níu giữ.

*

Nhà thơ Anh Thơ – Người vẽ tranh quê bằng thơ

Anh Thơ (1918 – 2005), tên thật là Vương Kiều Ân, là một trong những nữ thi sĩ tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Bà nổi tiếng từ năm 17 tuổi với tập thơ Bức tranh quê, đoạt giải khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn, mở ra một hướng đi riêng trong phong trào Thơ mới: thơ về nông thôn, thiên nhiên Bắc Bộ với những hình ảnh bình dị, đầy chất trữ tình.

Sinh ra trong một gia đình Nho học, cuộc sống kín cổng cao tường đã hun đúc trong bà một tâm hồn nhạy cảm, luôn khát khao tự do. Những câu thơ của Anh Thơ không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê thanh bình mà còn phản ánh nỗi niềm sâu lắng của người phụ nữ trước những ràng buộc xã hội.

Sau Cách mạng tháng Tám, bà tham gia Việt Minh, giữ nhiều trọng trách trong Hội Phụ nữ, tiếp tục sáng tác thơ ca ngợi người phụ nữ hậu phương, vẻ đẹp cuộc sống mới và tinh thần đấu tranh anh dũng của dân tộc. Bà là một trong những hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam, từng giữ vị trí ủy viên Ban chấp hành Hội.

Với những đóng góp lớn cho văn học, Anh Thơ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2007. Những vần thơ của bà vẫn mãi ngân vang, gợi lên trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết:

“Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng
Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời…”
(Chiều xuân)

Viên Ngọc Quý.