Châu III

Tôi đắm hồn tôi cho chết say
Như hoa mảnh khảnh xác thu gầy
Ở trong cặp mắt như châu ấy
Và biển ra châu lã chã đầy

Em đã là châu lệ cũng châu
Mắt tôi đỡ khát biết bao sầu
Biết bao ánh ngọc rung rinh nổi
Giữa bề vàng mơ giữa cảnh mơ

Với cả tình hấp dẫn vị băng trinh
Với cả tình thôi miên trí óc mình
Ôi! ngây ngất trong nguồn sương khói mộng
Thần kinh hệ muôn giây chiều rúng động
Để van lơn niềm lệ khóc khôn ngừng
Nơi cõi lòng đầy đặc ứ mùa xuân
Nơi khí rã tinh sầu và tuỷ lạnh
Tôi dường nghe trong một phút mê man
Hồn thanh thiên cho đến phách dương gian
Đều vỡ lở cho rung rinh thần thức
– Một thế giới mờ đi trong sáng đục
Và im hơi cho xuất khí âm hư…
Sao? màu nàng vấn vít lấy màu thơ
Với tình tiết và tên hoa vô thượng
Với đôi mắt đẹp câm trong sắc tượng
Biến ra châu nguyên vẹn cốt thiên đàng
Nên Thiên Tài đang tắm ở suối vàng
Theo trực giác bay lên nguồn ngọc lệ
Cho đã khát trong đê mê huyền bí
Ánh tiên tri nức nở sóng anh linh
Đường kinh tuyến hút nhiễm chất vô hình
Dẫn địa ngục đi vào đôi giếng loạn?

Đây bàn đàn thơ rất xốn xang
Là đôi mắt biếc của mơ màng
Mầu thu lướt mướt trong làn sóng
Run rẩy căm hờn nức nở than

Thơ tôi lưu luyến giữa dòng châu
Trễ nải cho nên ứ mộng sầu
Châu vỡ Thiên Tài lai láng cả
Chết rồi! khí phách của tôi đâu?

Tôi đã hôn lên đôi mắt thơ
Rồi mang đôi mắt ở trong mơ
Giờ đôi mắt hiện xanh như ngọc
Ám ảnh hồn tôi đến ngất ngư

Tôi chết ngay đây chẳng nói rằng
Tả mình lạnh khớp đến hàm răng
Thần gì đã xuất ra đôi mắt
Vội đẩy hồn tôi tới bóng giăng

Một bóng giăng rồi một bóng giăng
Hồn vẫn phiêu lưu rất nhẹ nhàng
Đến mút không gian là bát ngát
Một trời thơ mộng đẹp mê man

Châu báu có chi không động đậy
Bầu xanh đầy đặc vẻ huyền mơ
Cơ hồ không khí thanh bai quá
Ý sắc thiêng liêng sáng dật dờ

Bỗng khúc dương cầm nức tiếng thu
Bỗng đôi mắt ngọc hiện xanh mờ…
Và châu và báu và thanh khí
Nức nở tan thành vạn giọt thơ

Tê tái hồn tôi khóc nức nở
Là khi ảnh ấy ở trên tay
Cơ hồ thân thể run cầm cập
– Thanh sắc muôn xuân đến đã đầy!

Cơ hồ trực giác trên cung bậc
Điệu nhạc mê người đến chết say
Ảnh ơi! Tôi áp lên trên ngực
Khoan hãm tim tôi đứng lại ngay
Tôi còn hơi hám trên môi miếng
Giữ kín ngầm yêu tinh chửa dây
Tôi còn sú ảnh trong môi miếng
Hôn đứt hơi tôi những phút này
Chao ôi! Thân thể run cầm cập
– Thanh sắc muôn xuân đến đã đầy!
Ảnh ơi! Đôi mắt mơ màng quá
Ăn đứt màu thơ – xanh ngất ngây
Tóc xoã đàn tơ rơi lướt mướt
Hồn thu đã hiện khóc thu gầy
Chao ôi toàn ảnh tuôn ra lệ
Tê tái hồn tôi khóc rấm rây
Châu vỡ nguồn châu – não vỡ não
– Thanh sắc muôn xuân đến đã đầy!

Say mức say mơ say mất mây
Thần châu tôi xuất phút này đây
Mau lên! Tinh tuý ngàn – muôn – triệu
Thế giới – hư linh – hiệp lại này

Tối hôm nay mùa thu đang ảo não
Trong gió rên và trong lá vàng bay
Mỗi gân trắng rúng rẩy một luồng say
Mỗi hơi thở hoa hồng vang nức nở
Và mạch máu không gian dường vỡ lở
Hú ma điên – kinh động vạn hồn đau

Muôn ưu phiền dầy đặc ở trong đầu
Muôn sầu hận xây mồ ngay giữa phổi
Tôi ngây ngất trong bể lòng sôi nổi
Để hồn mê trôi dạt cõi xa mơ
Mình lặng ngồi trên tảng đá trơ vơ
Tình khóc mướt trong đêm thu ấp ủ
Nhạc khiêu vũ đâu đây lan sóng múa
Tôi tưởng chừng… da thịt biến ra thơm
Những đầu lâu rã hết khí xanh dờn
Những xiêm áo bay rờn trong cảnh mộng
Cả địa ngục đi vào trăm lỗ hổng
Bắn tinh ra trộn trạo giữa nguồn hương

Nhưng, nhiệm mầu! Trước mắt, ánh trăng hường
Bay lả tả – muôn hoa đều nín thở
Một sắc động? Một mùi hương mới vỡ?
Một màu son phảng phất ý mơ màng?
Không! Từ trong thanh khí dội hương vang
Bỗng đôi mắt hiện hình – Đôi mắt ngọc.

Ôi đôi mắt! – Toàn thân tôi rởn ốc!
Cả linh hồn óc não phổi tim gan
Đều say rêm trong sóng điện rang rang
Với âm cốt tinh thần và khí phách
– Hỡi đôi mắt! Nơi người là ngọc thạch
Nơi giếng người phản chiếu ảnh thiên thần
Nơi suối người giữ kín tiếng châu ngân
Nơi triển lãm cả một bầu tiên động
Nơi rung rinh cả một trời thơ mộng
Người là ai? Người hỡi! Người là ai?
– Nhưng đôi mắt lờ lặng và mê say
Nhìn đắm đuối không một lời náo nức
Nhạc khiêu vũ đâu đây lan sóng múa
Tôi tưởng chừng… da thịt biến ra thơm
Những đầu lâu rã hết khí xanh dờn
Những xiêm áo bay rờn trong cảnh mộng
Cả địa ngục đi vào trăm lỗ hổng
Bắn tinh ra trộn trạo giữa nguồn hương
– Hỡi đôi mắt hồ thuỷ tinh trong suốt
Soi trần gian địa ngục vạn đời ma
Hãy nói tên thần bí của muôn hoa
Hãy kể hết nhiệm màu muôn thế giới
Những bí quyết khí nhạc lên vời vợi
Những màu thiêng khi đau khổ lên cao
Những thơm ngào phối hiệp giữa trăng sao
Những khoái trá truyền qua hai xác thịt
Bằng hơi điện – bằng hơi điên tha thiết
Người là ai? Người hỡi! Người là ai?
– Nhưng đôi mắt lờ lặng và mê say
Nhìn đắm đuối không một lời náo nức
Nhạc khiêu vũ đâu đây lan sóng múa
Tôi tưởng chừng… da thịt biến ra thơm
Những đầu lâu rã hết khí xanh dờn
Những xiêm áo bay rờn trong cảnh mộng
Cả địa ngục đi vào trăm lỗ hổng
Bắn tinh ra trộn trạo giữa nguồn hương

Mỗi màu thu ôm ấp một niềm thương
Trong thanh khí trong đêm hường mờ ảo
Muôn hoa hồng thở ra hơi kín đáo
Lá vàng bay – vờ vật – lá vàng bay
Mùi truyền nhiễm tận cùng bờ bến lạ
– Hỡi đôi mắt! hồi hộp! hay yêu thương?
Hay sầu hận! hay điên cuồng! chán nản?
Người hiện ra để hình dung ánh sáng?
Chụp hồn hoa háo hức giữa đêm thu?
Người có biết lòng ta đương chết điếng
Mửa giòng thơ tràn lan như sóng biển
Là trong đây tất cả phẩm tràng sinh
Đều đau rên trong vạn trạng thiên hình?
Người hãy để cho tiếng lòng thổn thức
– Nhưng lờ lặng, không một lời náo nức
Đôi mắt nhìn đắm đuối và mê say
Nhạc khiêu vũ đâu đây lan sóng múa
Tôi tưởng chừng… da thịt biến ra thơm
Những đầu lâu rã hết khí xanh dờn
Những xiêm áo bay rờn trong cảnh mộng
Cả địa ngục đi vào trăm lỗ hổng
Bắn tinh ra trộn trạo giữa nguồn hương
– Hỡi đôi mắt! Người hãy hiện trên tay
Cho lòng ta ấp yêu nguồn suối lệ
Hồn ta say trong nhạc vàng kể lể
Tình ta dâng trong gợi sóng thu ba
Cả máu đào tuỷ trắng với xương ma
Cùng tinh loãng và bao nhiêu bảo vật
Để xây đắp đàn thờ cao chất ngất
Lút mây xanh và lút cả thiên thai
Người là ai? Người hỡi! Người là ai?
– Bỗng đôi mắt rưng rưng dường rớm khóc
Nhưng cười nụ trong màu hoa ánh ngọc:
– Ta là CHÂU! Thi sĩ! Ta là CHÂU!
Nhạc khiêu vũ đâu đây lan sóng múa
Tôi tưởng chừng… da thịt biến ra thơm
Những đầu lâu rã hết khí xanh dờn
Những xiêm áo bay rờn trong cảnh mộng
Cả địa ngục đi vào trăm lỗ hổng
Bắn tinh ra trộn trạo giữa nguồn hương

Tối hôm qua làm văn tế
Tôi khóc sống người giai nhân
Tối hôm nay tôi xuất thần
Tôi muốn nàng đừng có chết
Thần tôi đời mô mới hết
Thơ tôi đời mô mới đau
Là nàng trở nên sang giàu
Tôi sú cho nguồn Khoái Lạc
Tôi cho ăn toàn Hương Nhạc
Tôi bắt vận toàn Âm Dương
Tôi để vạn miếng Nghê Thường
Oà vào đôi con mắt ngọc
Nàng dội Thiên Liêng lên tóc
Nàng lùa Thanh Sắc vô tay
Nóng nảy vì là đương say
Cái gì như da thịt mới
Nhập rồi! nhập rồi! đừng đợi
Tràn trề tuế mộng niên ba
Tình câm vỡ trọn anh hoa
Thiên tài rúc vô tinh tuỷ
Của nàng, A! điềm cao quý
Phập phồng đáy mộng đào nguyên
Thơ trắng đã thụ thai liền
Tượng hình bằng châu bằng lệ

Tôi chết rồi! Tiếng nói như châu
Vỗ sóng vàng mơ động mái lầu
Người đứng người đi người hổn hển
– Tình tôi khóc nức ở chiêm bao!

Tôi chết rồi! Tiếng nói như châu
Tản mác ra muôn vạn khí sầu
Người khóc: “Tình ta thơ mộng cả”
Để tìm khoái lạc ở chiêm bao!

Tôi chết rồi! Tiếng nói như châu
Ánh sắc phương phi rất nhiệm mầu
Tôi sú tình trong đôi mắt ướt
Mơ màng phối hiệp ở chiêm bao!

Người khóc: “Thiêm tài của anh mô
Cho em ôm ấp chốn phòng thu
Cho em thờ phụng như châu báu
Rồi… chết theo em tận đáy mồ!”

*

“Châu III – Cơn Mê Của Thiên Tài Và Giấc Mộng Tình Yêu”

Thơ Bích Khê là sự bùng nổ của cảm xúc, là tiếng khóc vỡ òa của linh hồn giữa những mê đắm và đau thương. “Châu III” không chỉ là một bài thơ, mà là một cơn mê cuồng, nơi ý thức và vô thức hòa quyện, nơi tình yêu và nghệ thuật thăng hoa đến tận cùng của cái đẹp và cái chết.

Đắm say và tuyệt đối: Khi thi sĩ dâng trọn linh hồn cho cái đẹp

Bích Khê mở đầu bài thơ với một sự đắm chìm mãnh liệt:

“Tôi đắm hồn tôi cho chết say
Như hoa mảnh khảnh xác thu gầy…”

Cái say của thi sĩ không đơn thuần là say men rượu, mà là say trong cái đẹp, say trong tình yêu và những rung động tột cùng. Hồn thơ như cánh hoa thu mong manh, dâng hiến trọn vẹn cho ánh nhìn của “cặp mắt như châu ấy”, nơi người đẹp trở thành biểu tượng của sự hoàn mỹ tuyệt đối.

Mắt nàng không chỉ là đôi mắt, mà là cả vũ trụ châu báu, là biển tràn đầy ánh lệ. Trong thế giới ấy, thi sĩ tìm thấy sự cứu rỗi, tìm thấy dòng suối làm dịu cơn khát triền miên của tâm hồn:

“Em đã là châu lệ cũng châu
Mắt tôi đỡ khát biết bao sầu…”

Nỗi sầu của thi sĩ dường như không thể xóa mờ, nhưng ánh mắt ấy – đôi mắt thần linh, đôi mắt huyền hoặc – đã mang lại một thứ ánh sáng đầy mê hoặc, cuốn lấy linh hồn ông vào một cuộc hành trình vô định.

Sự hòa quyện giữa xác thịt, linh hồn và cơn mê thần bí

“Châu III” không chỉ ca tụng đôi mắt, mà còn là sự kết hợp giữa xác thịt và linh hồn, giữa cái hữu hình và vô hình, giữa tình yêu trần tục và sự xuất thần của thiên tài.

“Với cả tình hấp dẫn vị băng trinh
Với cả tình thôi miên trí óc mình…”

Cảm xúc trong bài thơ là một chuỗi xung động liên tục, không ngừng dâng trào. Người đọc không chỉ cảm nhận được sự mê đắm trong tình yêu mà còn cảm thấy sự run rẩy trong từng tế bào, từng dây thần kinh của thi sĩ:

“Ôi! ngây ngất trong nguồn sương khói mộng
Thần kinh hệ muôn giây chiều rúng động…”

Mọi thứ trong thơ Bích Khê đều là cực hạn – cực hạn của đam mê, của khoái lạc, của sự mê sảng. Cái đẹp trong thơ ông không chỉ đơn thuần là một hình ảnh mà là một cơn bão, cuốn thi sĩ vào vòng xoáy giữa siêu thực và hiện thực.

Đôi mắt – suối nguồn của thi ca và nỗi ám ảnh vĩnh hằng

Đôi mắt trong “Châu III” không chỉ là đôi mắt của một người phụ nữ, mà là đôi mắt của vĩnh hằng, của cái đẹp siêu việt. Đó là nơi thi sĩ dâng hiến tất cả, là nơi thơ ca và linh hồn giao hòa:

“Tôi đã hôn lên đôi mắt thơ
Rồi mang đôi mắt ở trong mơ…”

Tình yêu ở đây không còn là tình yêu xác thịt đơn thuần, mà là sự ám ảnh, là sự nhập hồn, là sự đắm chìm hoàn toàn trong cái đẹp. Đôi mắt ấy không chỉ là hình ảnh mà là một thực thể sống động, một thế giới riêng, nơi mọi giác quan của thi sĩ đều bị lấn át, bị thiêu cháy:

“Tôi chết ngay đây chẳng nói rằng
Tả mình lạnh khớp đến hàm răng…”

Cái chết không đáng sợ, mà trở thành một trạng thái thăng hoa, một sự tan rã của linh hồn vào cõi vô biên.

Sự bùng nổ của thần linh và khoái lạc vũ trụ

Ở phần sau của bài thơ, không gian mở rộng, từ đôi mắt châu ngọc lan tỏa ra cả vũ trụ. Thi sĩ không còn là một con người trần thế nữa, mà là một thực thể siêu việt, hòa vào cơn say huyền bí của trời đất:

“Say mức say mơ say mất mây
Thần châu tôi xuất phút này đây…”

Cảm xúc lên đến đỉnh điểm khi thiên tài và linh hồn thi sĩ hòa làm một với sự huyền nhiệm của vũ trụ. Tiếng dương cầm, ánh trăng, làn gió, tất cả đều trở thành một bản giao hưởng của đam mê và ám ảnh.

Nhưng rồi, giữa sự choáng ngợp của cái đẹp, giữa cơn say không lối thoát, một câu hỏi vang lên – một câu hỏi không bao giờ có câu trả lời:

“Người là ai? Người hỡi! Người là ai?”

Đôi mắt ấy không trả lời. Đôi mắt ấy chỉ lặng im, chỉ nhìn đắm đuối, như một lời nguyền, như một vĩnh hằng không bao giờ được giải mã.

Lời kết: Châu vỡ – khi thiên tài rơi vào vực thẳm

“Châu III” là một giấc mộng đẹp nhưng cũng là một bi kịch. Đôi mắt châu ngọc không chỉ mang lại sự đắm say mà còn là sự hủy diệt. Khi thiên tài đi quá xa vào cơn mê của chính mình, khi châu vỡ, khi tất cả vỡ tan, thi sĩ chỉ còn lại sự trống rỗng:

“Châu vỡ nguồn châu – não vỡ não

– Thanh sắc muôn xuân đến đã đầy!”

Cái đẹp đã đạt đến tuyệt đối, nhưng khi chạm tới cực hạn, nó tan rã. Giấc mộng tuyệt vời kết thúc, chỉ còn lại một sự ám ảnh không lời, một nỗi sầu mênh mang giữa cõi hư vô.

“Châu III” không chỉ là một bài thơ tình, mà là một khúc ca của thiên tài, một tiếng vọng từ đáy sâu linh hồn. Nó là nỗi đau của người nghệ sĩ, khao khát chạm đến cái đẹp tuyệt đối nhưng rồi nhận ra rằng, mọi thứ chỉ là hư ảo.

Châu đã vỡ. Thơ đã tràn. Và thi sĩ – đã chết trong chính cơn mê của mình.

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý