Do CHU DỤNG THUẦN (1617 – 1688) thời Minh mạt Thanh sơ, tự Trí Nhất, Hào Bách Lư, người Giang Tô biên soạn. Ông viết thành từng câu dưới dạng đối theo thể Phú, lập thành một thiên về gia huấn cách ngôn. Toàn văn có 506 chữ, phân thành 6 đoạn nay xin lấy các chữ đầu mỗi câu mà đặt tựa. Nội dung chủ yếu là những lời dạy về lập thân xử thế, khuyến khích cần kiệm trị gia, an phận thủ thân và chú trọng luân thường.
Ham học thì tiếp cận trí tuệ, nỗ lực hành thiện thì tiếp cận nhân đức, biết ô nhục thì tiếp cận dũng cảm. Học tập rộng sâu, hỏi thêm nhiều điều, suy nghĩ thấu đáo, phân tích rạch ròi, mong muốn thực hành. Cái Đạo ấy không thể xa rời dù chỉ trong chốc lát, nếu có thể xa rời được thì đã không phải là Đạo.
Toàn bộ tác phẩm chỉ có hơn 500 chữ, ngôn từ dễ hiểu, nội dung ngắn gọn súc tích lại rất đầy đủ. Từ khi tác phẩm ra đời đã được lan truyền rộng khắp, trở thành bản gia huấn kinh điển quản lý gia đình giáo dục con cái được mọi người yêu thích.
“Chu Tử trị gia cách ngôn” (Chu Tử gia huấn) do Chu Bách Lư, một nhà giáo dục và lý học thời cuối triều Minh đầu triều Thanh sáng tác. Toàn bộ “Chu Tử gia huấn” có 506 từ, là một tuyển tập chứa đựng phương cách làm người sâu sắc. Đọc “Chu Tử gia huấn”, chúng ta sẽ phát hiện ra một gia đình có hưng vượng hay không được quyết định bởi ba yếu tố chính.
Một bát cháo, một bữa cơm nên nghĩ làm được không phải dễ; Nửa tấm vải, nửa sợi tơ phải nhớ rằng làm ra rất khó.
Chuẩn bị lúc trời còn chưa mưa, chớ đợi lúc khát mới đào giếng.
Tự thực thi phải tiết kiệm, thết đãi khách chớ liên miên.
Giữ mình chất phác, chuyên cần, dạy con phải theo lễ nghĩa;
Chớ tham lam ngoài ý muốn, chớ uống rượu say xưa.
Với kẻ buôn gánh bán bưng chớ tranh phần hơn thua;
Hiểu thời gian là chuyển biến, hiểu thời gian là những hoàn cảnh khác biệt, những giai đoạn khác biệt mà tâm hồn mỗi người sẽ băng qua, hoặc là để thực hiện căn cốt bản tính của mình, hoặc là để thực hiện một hoài bão, một ước mơ hay một công trình nào đó sẽ làm cho ta thấy thời gian có chiều hướng.
Tôi cho rằng theo đuổi hạnh phúc cuộc đời thì không gì ngoài năm điều:
Một là thân thể khỏe mạnh.
Hai là gia đình viên mãn.
Ba là làm việc nghiêm túc.
Bốn là biết đủ tích phúc.
Năm là hành thiện giúp người.
Đất bụi đen bao lần vùi lấp thân,
nhưng lại ân cần nuôi dưỡng ta.
Ta dùng nước mắt tạo thành nụ cười,
lại dùng nụ cười tưới tắm bụi gai bên đường,
Con đây lập chí rời quê
Học hành chưa đạt không về chốn xưa
Chôn xương đâu chẳng là vừa
Trời cao biển rộng có thừa lòng ta.
Đã khó gặp nhau sao lại xa?
Gió xuân hiu hắt hoa xuân sa
Tằm xuân đến chết tơ thôi nhả
Ngọn nến thành tro lệ mới nhòa.
Hiếu là bộc lộ tình cảm chân thành nhất giữa người thân với nhau; Hiếu là trách nhiệm phải có giữa người và ta; Hiếu là mối quan hệ mật thiết của nhân luân. Mở rộng ra, hiếu với anh em chính là đễ, hiếu với bạn bè là nghĩa, hiếu với đất nước là trung, hiếu với chúng sinh là nhân.
Bậc trí có hai loại: Một là không tạo các điều ác. Hai là đã làm thì sẽ sám hối.
Người ngu cũng có hai loại: Một là làm việc ác. Hai là che dấu nó đi. Tuy trước có làm ác, sau biết hổ thẹn, sám hối, hối hận việc đã làm mà chừa bỏ về sau không dám làm;
Giống như ngọc sáng đặt trong nước bẩn, dùng năng lực của ngọc khiến cho nước dần được trong xanh; Như khói mây tan đi, trăng sẽ lại tỏ sáng, làm ác biết sám hối thì kết quả cũng như thế.
