Phật pháp không phải là đặc quyền của tổ chức, mà là con đường dành cho người có tâm chân thật. Ai hành trì đúng giới, sống trong chánh niệm, không mưu cầu ngã mạn, người ấy dù ở giữa rừng hay ở trong chùa, đều là Sa môn chân chính.
Khi nhìn vào tu sĩ Minh Tuệ, thay vì hỏi: “Ngài có đúng khuôn phép không?”, có lẽ câu hỏi cần hơn là: “Ngài có đang sống với tâm tỉnh thức, vô ngã và từ bi không?” Nếu câu trả lời là có, thì dù Ngài đi chân đất giữa đời, Ngài vẫn đang đi giữa Đạo.
Nếu chúng ta tiếp tục phán xét Ngài bằng tâm phân biệt, bằng thước đo của sự nghi ngờ, thì không chỉ là chúng ta đang bất kính với một cá nhân, mà còn là bất kính với tinh thần nguyên thủy của Phật giáo. Và khi ấy, việc “xin rước xá lợi về thờ” không còn là điều cao quý, mà là một dấu ấn của nghiệp cảm tập thể: quá khứ đã mất, hiện tại không còn, tương lai chỉ còn là tro tàn tưởng niệm. Xin đừng đợi đến ngày mai để cúi đầu trước hạnh đức, nếu hôm nay ta vẫn còn đủ mắt để thấy.
Ngài không cần lời chúc. Nhưng chính vì không cần, nên sự tồn tại của Ngài giữa chúng ta là một điều để biết ơn. Không phải biết ơn “một người”, mà biết ơn “một cách sống”, sống trọn vẹn trong chánh niệm, không làm khổ mình, không làm khổ ai. Chúng con cúi đầu đảnh lễ bậc Sa môn vô ngôn, người đang dạy chúng con bài học khó nhất: Sự tịch lặng của một tâm không còn cầu được-mất.
Trong thế giới hôm nay, nơi mạng xã hội trở thành đấu trường của hình ảnh, nơi các tu sĩ đôi khi cũng phải “quản trị truyền thông”, lời nói của Minh Tuệ vang lên như tiếng chuông cảnh tỉnh: “Mình đi xin ăn là xấu nhất rồi, làm gì còn uy tín đâu mà mất.”
Trong bối cảnh nhiễu loạn niềm tin, một vị Tỳ-kheo giữ giới trọn vẹn chính là hiện thân sống động của Pháp, điều mà hàng ngàn bài giảng có thể không sánh bằng một bước chân tỉnh thức trên con đường bụi đỏ.
Trong dòng chảy Phật pháp, mỗi người có một căn cơ, một pháp môn phù hợp. Người tụng Chú Đại Bi mà sống với tâm từ, hạnh lành, thì đáng quý. Người không tụng, mà đi trong im lặng, giữ giới, từ bỏ ái dục, vô ngã vị tha- thì cũng là hành giả chân tu. Điều quan trọng không phải là tụng hay không tụng, mà là có sống đúng với tinh thần Giới- Định- Tuệ hay không. Câu nói của Ngài Minh Tuệ “Con không đọc Chú Đại Bi”, vì thế không phải là sự ngạo mạn hay dị giáo. Đó là một lối nhắc nhở về cốt lõi của Đạo Phật: sống tỉnh thức, vô chấp, và không bao giờ đánh đổi tuệ giác lấy nghi lễ.
“Không chỉ hạnh đầu-đà, mà tất cả các môn Phật Thích Ca dạy, con đều tu cả” – không phải là tuyên bố ngẫu hứng, mà là kết tinh của một đời sống tu không lệ thuộc, không điều kiện. Đó là sự nhắc nhở: hãy bước ra khỏi mọi khuôn mẫu- để trở về với chính mình, sống với pháp, hành trong đời, tu nơi từng khoảnh khắc. Vì cuối cùng, không phải nơi ta đang đứng, mà là cách ta bước đi- mới quyết định con đường có đưa đến giải thoát hay không.
Câu hỏi của người vô minh không phải là lỗi- nó chỉ là dấu hiệu cho thấy ta đang sống trong một thời đại khát khao sự thật nhưng lại đánh mất khả năng nhận ra nó. Không ai có lỗi khi nghi ngờ. Nhưng sẽ là một tổn thất lớn cho đời mình nếu ta không còn mở lòng ra trước điều thiện. Nếu một ngày nào đó, giữa phố thị bụi bặm, ta gặp một người lặng lẽ ôm bát, đi chân đất qua từng ngõ nhỏ, xin một bữa cơm mà không xin gì hơn, hãy chậm lại một chút, đừng vội nghi ngờ. Hãy lắng lại và tự hỏi: “Mình có thể sống được một phần đời như vậy không?” Và nếu không sống được, thì ít nhất cũng đừng mỉa mai hay chất vấn người đang sống như thế.
Thành Phật không dành riêng cho một ai. Nhưng một người muốn thành Phật sẽ cần cả xã hội giữ được tịnh độ. Nếu Ngài Minh Tuệ có thành tựu được quả vị nào đó, thì đó cũng chính là kết quả của một cộng đồng biết tu dưỡng. Hãy giúp ông ấy thành Phật, bằng cách giúp chính mình trở nên thuần hậu, trong sáng, và tỉnh thức hơn. Bởi như thiền sư Lâm Tế từng dạy: “Nếu thấy một vị Phật trên đường, hãy quay vào bên trong mà tìm.”
Ngài Minh Tuệ (phải nhắc lại một lần nữa)- cái tên gắn liền với đời sống tu hành thanh bần, giản dị, và từ bi tỏa sáng giữa bao nhiêu thử thách của cuộc đời. Dẫu Ngài luôn khiêm cung tự nhận mình chỉ là “kẻ đang trên đường học tập tu hành”, nhưng với những ai có mắt tuệ nhãn, từng chứng kiến và cảm nhận sự bình thản, từ ái, nhẫn nhục vô biên trong từng hành xử của Ngài- thì không thể không thấy rằng: Ngài Minh Tuệ đã đạt đến chánh đẳng giác, vị trí cao quý mà không phải ai khoác áo cà sa cũng chạm tới.
Chúng ta không cần bênh vực ai, không cần kết án ai. Nhưng như người học Phật, chúng ta phải đủ khiêm tốn để thấy được cái thấy của chính mình đang bị giới hạn bởi vọng tưởng hay đang mở ra từ tuệ giác. Cũng như lời Đức Phật dạy trong “Kinh Tương Ưng”: “Không nên nhìn lỗi người khác, cũng không nên nhìn những điều người khác làm hay không làm. Hãy nhìn điều mình đã làm hay chưa làm.”
Có những chân lý không nằm ở hai đầu đúng – sai. Có những bậc thầy không đưa ra đáp án, mà trao một tấm gương soi chiếu chính tâm mình. Câu trả lời “cũng đúng mà cũng không đúng” của Ngài Minh Tuệ không chỉ là một cách nói – mà là một cánh cửa dẫn vào trí huệ siêu vượt nhị nguyên.
Trong ánh mắt Huệ Năng, Triệu Châu, Bách Trượng… không có chỗ cho sự tự hào về tri thức, chỉ có sự cởi mở, tự tại của tâm không vướng mắc. Và như thế, chân tu không học rộng, chỉ sống thẳng, thấy thẳng – đã đủ thắp sáng trời đất.
Tôi kính trọng Ngài Minh Tuệ, bởi: Ngài sống trọn vẹn tinh thần đầu đà, như Đức Phật từng khuyến khích. Ngài phá vỡ định kiến về hình thức, học vị, và tri thức giả tạo. Ngài thắp lại ngọn đuốc Chánh Pháp giữa thời mạt pháp, không cần chiêu trò. Ngài trở về cái đơn giản mà vĩ đại: sống, hành, và im lặng như đất mẹ.
Chúng ta cần trở về với tinh thần cốt lõi của Đức Phật: dũng cảm đoạn trừ ái dục, kiên quyết đi ngược dòng thói quen phàm tục, dù điều đó có vẻ “khó nghe” hay “kém hiện đại”. Chánh Pháp là con đường thẳng, không phải là lối mòn quanh co để chiều chuộng dục vọng. Giữ cho Phật giáo sự trong sáng, nghiêm túc và siêu việt là trách nhiệm không chỉ của tăng sĩ, mà của tất cả những ai còn trân quý con đường giải thoát.
Bằng lối viết mộc mạc, chân thành, GS Ngô Bảo Châu đã đem lại một góc nhìn trong sáng và nhân văn về tôn giáo, đời sống tâm linh và phẩm giá con người. Đó là lời nhắc nhở rằng trong những bất ổn của thế giới hiện đại, sự yên bình tinh thần, sự tự nguyện yêu thương, và lòng tôn trọng lẫn nhau vẫn là những giá trị cần được gìn giữ, như những dòng suối âm thầm nuôi dưỡng tâm hồn xã hội.
Bậc chân tu ra đi lặng lẽ, không từ biệt, không ràng buộc, giống như đóa sen vươn nở giữa bùn lầy mà chẳng nhuốm mùi bùn. Còn chúng ta, những người còn đang học đạo, hãy tự hỏi: “Tâm ta có đủ tự tại, đủ rộng lớn để không buồn giận vì những hình thức không như ý không?”. Chính trong câu hỏi ấy, câu trả lời cho hành trạng đúng đắn sẽ được tìm thấy.
Thời đại này có quá nhiều tiếng nói, quá nhiều ngôn từ, quá nhiều lý lẽ. Nhưng giữa những ồn ào ấy, lại vang vọng tiếng im lặng của một đoàn người đang đi bộ, không vì danh, không vì quyền, không vì ai cả, chỉ để sống đúng với lời Phật dạy. Và như vậy, họ không đến Ấn Độ để tìm Phật, mà để trở về chính mình – nơi Phật đang trú ngụ.
Nếu một ngày nào đó, người ta dựng tháp cho Minh Tuệ như người ta từng dựng cho Phật, cho Jesus, cho Gandhi – thì hãy nhớ: chính chúng ta là nhân chứng cho thời đại đã từng phỉ báng điều thánh thiện bằng giọng điệu rất thế gian.
Cái lõi nồi cơm điện kia, đối với người thường là vật tầm thường, nhưng đối với một hành giả không sở hữu gì, lại là pháp khí nhắc nhở: hãy tu trong từng hơi thở, từng bước chân, và từng niệm xả ly- không phải trong hình dáng của cái bát.
Chúng ta đang sống trong thời mạt pháp. Nhưng mạt pháp không phải là sự tuyệt diệt – mà là cơ hội trở về gốc, nếu còn những người thầm lặng giữ đạo, và những người dám lắng nghe chánh pháp từ đôi chân trần lặng lẽ trên đường đời.
