Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước kiên trung mà còn là người nặng lòng với những tình cảm sâu sắc, chân thành. Trong bài thơ “Đưa Chồng”, ông đã khắc họa nỗi lòng của người vợ tiễn chồng ra trận, một nỗi đau chia ly đượm buồn nhưng không hề bi lụy. Đó là sự hòa quyện giữa tình yêu đôi lứa và nghĩa lớn non sông, giữa nỗi buồn tiễn biệt và niềm tự hào về chí khí trượng phu.
Trong Bạch Vân gia huấn, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã gửi gắm vào mỗi bài thơ một triết lý sống sâu sắc và giản dị, giúp con người nhận thức rõ về bản thân và xã hội. Bài thơ “Cát Nhân” (Chương mười bảy) là một ví dụ nổi bật, nơi ông khuyến khích con người sống nhân từ, rèn luyện đạo đức, và giữ gìn những giá trị cốt lõi của cuộc sống để tạo dựng một đời sống hạnh phúc, thanh thản. Dưới ngòi bút của Trạng Trình, những bài học về nhân nghĩa, sự tiết chế trong lối sống, và sự coi trọng gia đình, tình nghĩa được trình bày một cách nhẹ nhàng nhưng đầy thấm thía.
Quẻ này mang đến một thông điệp quan trọng: khi sự suy thoái đến đỉnh điểm, cần chuẩn bị tinh thần để đối diện với sự thay đổi, đồng thời tìm kiếm cơ hội tái sinh. Mặc dù quẻ Bác thể hiện sự khó khăn và suy tàn, nhưng cũng nhắc nhở con người rằng sau đêm tối sẽ là bình minh, sau sự sụp đổ sẽ có cơ hội tái thiết.
Nguyễn Công Trứ, bậc thi nhân tài hoa của văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu sắc với những vần thơ không chỉ đẹp về ngôn từ mà còn chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc. Trong bài thơ “Thế tình đen bạc”, ông nhìn thấu sự đổi thay của thế thái nhân tình, đồng thời nhắc nhở con người sống tỉnh táo, không quá lệ thuộc vào những được mất, yêu ghét của đời.
Xuân Diệu – nhà thơ của tình yêu, của những cảm xúc mãnh liệt và chân thật, luôn khắc sâu vào lòng người đọc những rung động thấm thía. Trong bài thơ “Yêu”, ông đã phác họa một bức tranh đầy ám ảnh về tình yêu: vừa ngọt ngào, vừa đau đớn; vừa cháy bỏng, vừa bất toàn. Những dòng thơ ấy không chỉ là tiếng lòng của người thi sĩ, mà còn là tâm sự chung của những trái tim đã từng yêu và tổn thương.
Thiền không nằm ở kỹ thuật hay tài năng, mà là sự hòa vào bản chất của điều mình làm.
Để thực sự chạm đến tâm hồn người khác, ta phải buông bỏ cái tôi, hòa mình vào trải nghiệm, và kể bằng chính trái tim.
Cái chết không phải là kết thúc, vì bản chất của tâm không sinh, không diệt.
Hãy đối diện sinh tử với sự tĩnh lặng và quán chiếu, vì chân tâm vốn vượt ngoài sự tồn tại hữu hình.
Một bài thơ hay không chỉ có cấu trúc mà còn cần sự tinh tế và sức gợi.
Thơ là nghệ thuật sắp xếp ngôn từ để tạo nên sự hài hòa, bất ngờ và dư âm trong tâm trí người đọc.
Học hỏi không thể vội vàng, và thành công chỉ đến khi ta thực sự hoà mình vào con đường mình theo đuổi.
Trí tuệ không chỉ nằm trong những buổi giáo huấn trang nghiêm, mà còn hiển lộ trong sự đơn giản và chân thành của đời thường.
Lý thuyết suông không phải là giác ngộ. Yamaoka nói về “tánh Không” nhưng vẫn bị cảm xúc chi phối đó chính là mâu thuẫn của anh ta. Dokuon không giảng giải dài dòng, chỉ bằng một cú đánh, ông khiến Yamaoka đối diện với sự thật: nếu thực sự không có gì hiện hữu, thì cơn giận đến từ đâu?
Lao động không chỉ nuôi sống thân xác mà còn rèn luyện tinh thần. Hyakujo không xem công việc là gánh nặng, mà là một phần tự nhiên của đời sống. Khi không lao động, thầy cũng không ăn đó không phải là sự giận dỗi, mà là nguyên tắc sống của thầy.
Một cú đầu có thể là sự trách mắng, nhưng cũng có thể là một cách yêu thương.
Kỷ luật nghiêm khắc đôi khi chính là sự quan tâm sâu sắc. Khi đã trưởng thành, ta sẽ hiểu những gì thầy dạy không chỉ bằng lời nói.
Có ánh sáng mà không biết nó đã tắt, cũng như có trí tuệ mà không tự soi chiếu chính mình.
Không phải ánh sáng bên ngoài mà chính sự tỉnh thức bên trong mới giúp ta nhìn rõ con đường mình đi.
Giá trị không nằm ở sự xa hoa hay hiếm có, mà ở chính sự vô giá – thứ mà chẳng ai có thể đặt được một cái giá. Câu trả lời của Sozan phá bỏ mọi khuôn mẫu suy nghĩ, dẫn người học trò đến một cái nhìn mới về bản chất của giá trị.
Định mệnh không phải là thứ áp đặt từ bên ngoài, mà nằm trong chính niềm tin và hành động của con người. Nobunaga đã không chờ đợi số phận quyết định, mà chính ông tạo ra nó bằng cách khơi dậy lòng quyết tâm nơi binh sĩ. Khi tâm đã vững, chiến thắng không còn là điều viển vông.
Sự khiêm nhường và ý chí cầu tiến là nền tảng của trí tuệ. Dám thừa nhận thiếu sót, từ bỏ danh vị để học hỏi thêm chính là con đường dẫn đến giác ngộ chân thật.
Sự thật thường khó nghe, nhưng chính nó mới có sức mạnh đánh thức con người. Lời khen có thể dễ chịu, nhưng đôi khi chỉ là tấm màn che đậy vô minh. Một câu nói thẳng thắn có thể làm tổn thương cái tôi, nhưng cũng có thể trở thành khởi đầu cho sự giác ngộ.
Chân lý không thể nắm bắt qua lời nói, cũng không thể bị giới hạn bởi suy luận. Gudo không trao cho Thiên hoàng câu trả lời cố định, mà để Ngài tự tìm thấy sự giác ngộ qua chính trải nghiệm của mình. Khi buông bỏ tri kiến cố hữu, tâm trí mới có thể rộng mở để đón nhận chân lý. Và sự tôn kính thực sự không đến từ quyền lực hay địa vị, mà từ sự thấu hiểu và kính ngưỡng trí tuệ.
Yamaoka Tesshu là thầy của Thiên hoàng. Yamaoka còn là một kiếm sư và là một thiền sư thâm hậu.
Nhà của thiền sư là nơi ở của những người lang thang. Thiền sư chỉ có một bộ đồ, vì những người này làm thiền sư nghèo mãi.
Câu chuyện lột tả tinh thần Thiền chân chính: Giáo pháp không nằm trong sách vở mà được truyền từ tâm đến tâm, không cần hình thức hay danh xưng. Hành động của Shoju là minh chứng cho sự giải thoát khỏi chấp niệm, ngay cả với những thứ được xem là “biểu tượng thiêng liêng”. Khi Mu-nan bất giác phản ứng, Shoju nhắc lại rằng ngay cả một bậc thầy cũng có thể vướng vào chấp trước nếu không tỉnh giác. Đây chính là sự khẳng định rốt ráo về Thiền trực nghiệm, không lệ thuộc vào hình tướng.
