Bài thơ “Quả vườn ổi” của Hoàng Cầm tựa như một thước phim quay chậm, nơi những hình ảnh giản dị của làng quê và tuổi thơ được tái hiện qua lăng kính thời gian. Nhưng đằng sau vẻ mộc mạc ấy là những cảm xúc phức tạp, những trăn trở về sự chia lìa, những nuối tiếc về những điều không bao giờ chạm tới, và cả một nỗi buồn sâu lắng len lỏi trong từng dòng thơ.
Trong bài thơ “Chí nam nhi”, Nguyễn Công Trứ khắc họa hình ảnh một bậc trượng phu với khát vọng cháy bỏng, sống và cống hiến để khẳng định giá trị bản thân trước đất trời. Từng câu chữ trong bài thơ không chỉ là tiếng nói của một cá nhân tài năng mà còn là lời hiệu triệu, là triết lý sống mà ông dành cho thế hệ mai sau.
Bài thơ “Anh chỉ sợ rồi trời sẽ mưa” của Lưu Quang Vũ mang trong mình những cảm xúc sâu sắc và những suy tư về tình yêu, sự thay đổi của thời gian và nỗi lo lắng về sự phai nhạt của những gì đẹp đẽ. Với ngôn ngữ tinh tế và đầy ẩn dụ, tác giả thể hiện nỗi sợ hãi lớn nhất của con người: sợ mất đi những gì quan trọng, sợ rằng thời gian và hoàn cảnh sẽ làm nhòa đi những kỷ niệm, những lời hứa và tình yêu trong sáng.
Bài thơ “Mời Trầu” của Hồ Xuân Hương, tuy ngắn gọn nhưng lại chất chứa một thông điệp sâu sắc về tình yêu, về sự chân thành và những cảm xúc không nói thành lời. Bài thơ khéo léo sử dụng hình ảnh của quả cau và miếng trầu – hai hình ảnh quen thuộc trong văn hóa dân gian Việt Nam – để thể hiện quan điểm của thi sĩ về mối quan hệ giữa người với người, đặc biệt là tình yêu, duyên phận.
Trở về sau chuyến đi, lòng tôi vẫn còn bồi hồi. Ba mươi năm qua, chúng tôi đã cùng nhau trải qua biết bao thăng trầm, những lúc vui, lúc giận, lúc yêu thương, lúc xa cách. Nhưng sau tất cả, chúng tôi vẫn ở đây, vẫn mong chờ những lần gặp gỡ, vẫn dành cho nhau sự bao dung và chân thành.
Trong bài thơ “Chế Học Trò Ngủ Gật”, Nguyễn Khuyến đã khéo léo sử dụng hình ảnh của một học trò đang mệt mỏi, lơ đãng trong giờ học để phản ánh một sự thật đầy ẩn ý về xã hội, về vai trò của người thầy và người trò trong quá trình học hành. Mặc dù mang hình thức hài hước, với những câu chuyện về trò ngủ gật, bài thơ không chỉ dừng lại ở một trò đùa nhẹ nhàng mà chứa đựng nhiều tầng nghĩa sâu sắc, tạo ra những suy ngẫm về giáo dục, về lòng nhiệt huyết và trách nhiệm của thế hệ trẻ.
Tú Xương – người thi sĩ tài hoa và sâu sắc, từng dùng ngòi bút của mình để bóc trần biết bao thực tại bất công, để rồi từ đó truyền tải những triết lý nhân sinh độc đáo. Bài thơ Dại Khôn của ông là một minh chứng điển hình, nơi nhà thơ không chỉ bàn về sự phân định giữa “dại” và “khôn,” mà còn lật ngược mọi quan niệm thông thường để phơi bày bản chất phức tạp của con người và xã hội.
Trong bài thơ Chén rượu đôi đường, Vũ Hoàng Chương một lần nữa khiến người đọc say trong nỗi buồn đẹp và sâu lắng của ông. Không chỉ là một bài thơ tiễn biệt, Chén rượu đôi đường là bản nhạc buồn của những cuộc chia ly không hẹn ngày gặp lại, của nỗi đau vì sự mong manh và hữu hạn của kiếp người.
Câu nói “Quân tử thành nhân chi mỹ, bất thành nhân chi ác” của Khổng Tử trong sách Luận Ngữ là một lời dạy sâu sắc về đạo đức và cách hành xử trong cuộc sống. Người quân tử không chỉ là hình mẫu của sự chính trực, mà còn là người luôn mang trong mình khát vọng tạo dựng điều tốt đẹp cho người khác, đồng thời không tiếp tay hay cổ súy cho điều xấu xa.
Bài thơ “Vợ chồng Ngâu” của Tú Xương mang đậm dấu ấn trào phúng, sâu sắc và triết lý. Qua hình tượng Ngưu Lang – Chức Nữ, nhà thơ không chỉ gợi nhắc về câu chuyện tình yêu lứa đôi đầy trắc trở mà còn phản ánh hiện thực xã hội, đồng thời bộc lộ những suy tư về duyên phận và giá trị con người trong cuộc sống.
Bài thơ “Nhớ rừng” của Thế Lữ là một khúc ca buồn mang đậm chất lãng mạn, vừa là nỗi lòng của con hổ bị giam cầm, vừa là tiếng thở dài u uất của một tâm hồn yêu tự do, khát khao những lý tưởng cao cả. Qua hình ảnh con hổ oai phong nhưng lâm vào cảnh tù hãm, tác giả không chỉ bày tỏ nỗi tiếc nuối về một thời kỳ huy hoàng mà còn gửi gắm niềm đau đáu về vận mệnh dân tộc thời mất nước.
Bài thơ “Lá Diêu Bông” của Hoàng Cầm là một bản tình ca buồn thấm đẫm nỗi khát khao yêu thương và sự dang dở của mối tình đơn phương. Hình ảnh “lá diêu bông” – vừa hư vừa thực – trở thành biểu tượng cho những ước mơ không bao giờ đạt được, như một chiếc bóng mờ khuất xa mãi trên con đường đời của nhân vật trữ tình.
Bài thơ “Hoa tầm xuân…” của Lưu Quang Vũ không chỉ là một sự miêu tả về một loài hoa giản dị mà còn là hình ảnh khắc họa của một quá khứ đã qua, của nỗi buồn không thể nguôi ngoai, và của những kỷ niệm xưa cũ. Tác phẩm là một hành trình từ quá khứ đến hiện tại, từ một thời kỳ đầy hy vọng, sự sống đến một thực tại u buồn, nơi mà mọi thứ đều đang dần tan rã.
Bài thơ “Than nợ” của Nguyễn Khuyến là tiếng lòng của một con người đang gánh trên vai món nợ trần gian nặng nề, không chỉ là nợ vật chất mà còn là món nợ tinh thần với cuộc đời, với xã hội. Bằng giọng thơ vừa hài hước, vừa sâu cay, tác giả đã khéo léo gửi gắm một thông điệp sâu sắc về ý nghĩa của trách nhiệm, danh dự và khát vọng được sống thanh thản.
Nguyễn Khuyến, với tài năng và tấm lòng tha thiết với đời, đã để lại trong bài thơ “Than nghèo” một bức tranh đầy cảm xúc về thân phận con người trong cảnh nghèo khó. Qua từng câu thơ, tác giả không chỉ bộc lộ nỗi niềm riêng mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về sự tự tôn và niềm tin trong nghịch cảnh.
Hồ Xuân Hương, “Bà chúa thơ Nôm,” là một trong những tiếng thơ độc đáo và táo bạo nhất của văn học Việt Nam. Thơ bà không chỉ tràn đầy tính trào phúng, giễu nhại mà còn là những tiếng kêu ai oán về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Bài thơ “Lấy chồng chung” là một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất thể hiện nỗi cay đắng, bất lực của người phụ nữ bị đẩy vào cảnh chung chồng, mất đi quyền làm chủ cuộc đời mình.
Bài thơ “Châu Chấu Đá Voi” của Nguyễn Khuyến mở ra một bức tranh trào phúng đầy hàm ý sâu sắc. Dưới lớp vỏ ngôn từ giản dị, hài hước, tác giả đã khéo léo lồng ghép một thông điệp đậm chất triết lý về sự nhận thức vị thế, sức mạnh của bản thân và thái độ sống khôn ngoan trong cuộc đời.
Bài thơ “Nhớ Bạn Phương Trời” của Tú Xương không chỉ là nỗi niềm nhớ nhung dành cho một người bạn xa, mà còn là tiếng lòng của một tâm hồn nhạy cảm trước sự chia ly và khoảng cách. Qua những câu thơ đầy cảm xúc, tác giả khắc họa sâu sắc sự day dứt, hoài niệm và những rung động chân thành của tình bạn giữa đời sống đầy biến động.
Bài thơ Quên của Vũ Hoàng Chương là một khúc ca đầy cảm xúc, vẽ nên một cuộc đối thoại giữa tình yêu và sự lãng quên. Trong từng câu chữ, người đọc như nghe thấy tiếng thở dài của một tâm hồn từng trải, mang nặng những vết thương của ký ức, nhưng cũng khát khao giải thoát để tìm lại sự an yên.
Câu nói của Khổng Tử trong sách Luận Ngữ: “Tuế hàn, nhiên hậu tri tùng bách chi hậu điêu dã” (Năm giá lạnh mới biết tùng bách là loài tàn úa sau cùng) mang đến một triết lý nhân sinh sâu sắc. Hình ảnh cây tùng, cây bách đứng vững qua mùa đông giá rét tượng trưng cho phẩm chất kiên định và sức mạnh nội tại của con người trong nghịch cảnh. Đây không chỉ là lời ca ngợi sức sống bền bỉ của thiên nhiên mà còn là lời nhắc nhở con người về giá trị của ý chí và sự kiên cường.
Bài thơ “Thương vợ” của Tú Xương là một tác phẩm giàu cảm xúc và nhân văn, khắc họa hình ảnh người vợ tảo tần, hi sinh vì gia đình, đồng thời thể hiện nỗi lòng trân trọng, biết ơn và tự trách của nhà thơ. Với ngôn từ mộc mạc, gần gũi, Tú Xương đã dựng lên bức chân dung người phụ nữ Việt Nam đầy chịu đựng, kiên cường và giàu đức hi sinh trong bối cảnh xã hội phong kiến.
