Trước quảng trường Ba Đình lịch sử, giữa không gian thiêng liêng của dân tộc, có một thảm cỏ xanh lặng lẽ vươn mình qua tháng năm. Nguyễn Khoa Điềm, với bài thơ “Cỏ trước Ba Đình”, đã không chỉ mô tả một cảnh sắc thiên nhiên mà còn gửi gắm vào đó những triết lý sâu sắc về thời gian, sự bền bỉ và ý nghĩa trường tồn của giá trị chân chính.
Có những khoảnh khắc trong đời, ta bất chợt dừng lại giữa dòng chảy cuồn cuộn của cuộc sống, để nhận ra rằng bên trong mình cũng có một khoảng lặng – một “cõi lặng”. Trong bài thơ cùng tên, Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa khoảnh khắc ấy bằng những vần thơ ít chữ, nhưng chất chứa một nỗi niềm sâu thẳm về sự chiêm nghiệm, tình yêu và hành trình tìm kiếm sự trong sạch của tâm hồn.
Phú Vang – mảnh đất cát trắng trải dài bên bờ biển miền Trung, nơi những con người kiên cường đã khắc lên trang sử bằng chính mồ hôi, máu và niềm tin sắt đá. Bài thơ Cát trắng Phú Vang của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của vùng đất cát mà còn khắc họa sâu sắc những hy sinh thầm lặng của con người nơi đây trong suốt những năm tháng chiến tranh khốc liệt.
Cầu Long Biên – cây cầu già nua, oằn mình cõng trên lưng bao lớp người qua lại. Nó không chỉ là một công trình kiến trúc, mà còn là nhân chứng của lịch sử, của chiến tranh, của những tháng năm biến động. Nguyễn Khoa Điềm, với cái nhìn đầy chiêm nghiệm, đã khắc họa hình ảnh cây cầu như một phần máu thịt của Hà Nội, như một con người đã đi trọn kiếp đời, mang trên mình những vết thương và cả những bài học về lòng kiên trì, sức chịu đựng.
Trong dòng chảy bất tận của thiên nhiên, có những điều tưởng chừng nhỏ bé nhưng lại ẩn chứa bao triết lý sâu xa về cuộc đời. Nguyễn Khoa Điềm, bằng sự tinh tế và lối thơ giản dị mà hàm súc, đã khắc họa hình ảnh một cây vú sữa trước sân nhà – một chứng nhân lặng lẽ của thời gian, của bão giông, của kiên cường và hy vọng.
Trong nhịp sống hối hả của con người, nơi những tất bật và lo toan cuốn ta đi, vẫn có những khoảnh khắc yên bình ẩn hiện giữa thiên nhiên. Nguyễn Khoa Điềm, bằng những vần thơ nhẹ nhàng mà thấm thía, đã vẽ lên bức tranh tĩnh lặng của một con bò đang gặm cỏ bên dòng sông cũ. Tưởng chừng đơn giản, nhưng “Cỏ Ngọt” lại chứa đựng một triết lý sâu xa về sự trân quý những điều nhỏ bé trong cuộc sống.
Trong dòng chảy của lịch sử, có những âm thanh không bao giờ lặng mất. Đó là nhịp trống đồng vang vọng từ ngàn xưa, là tiếng bước chân hành quân dẫm lên đất mẹ, là tiếng con chim gõ kiến cất lên như một nhịp đập thời gian – không mệt mỏi, không ngơi nghỉ. Nguyễn Khoa Điềm, với bài thơ Con chim thời gian, đã khắc họa một hành trình kiên cường của dân tộc, nơi mỗi con người là một nốt nhạc trong bản hùng ca bất tận, nơi mỗi thanh âm đều mang theo sức mạnh của lòng yêu nước và ý chí chiến đấu.
Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ của những suy tư về quê hương, tuổi thơ và chiến tranh. Trong bài thơ Con gà đất, cây kèn và khẩu súng, ông dẫn ta đi qua một hành trình đầy biến động, từ những giấc mơ thơ trẻ, đến thực tại cay đắng của cuộc đời, rồi cuối cùng là sự lựa chọn lớn lao của một con người trước vận mệnh dân tộc.
Có những buổi chiều không đơn thuần chỉ là khoảnh khắc giao hòa giữa ngày và đêm, mà còn là thời gian để con người soi chiếu tâm hồn, để lắng nghe tiếng lòng của mình trong sự tĩnh lặng của thiên nhiên. Chiều Hương Giang của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ như thế. Không ồn ào, không dữ dội, bài thơ nhẹ nhàng như mặt nước sông Hương lúc hoàng hôn, nhưng lại mang đến những tầng sâu cảm xúc, những suy ngẫm về thời gian, về quê hương và về chính mình.
“Ngọn Đèn Đứng Gác” của Chính Hữu là bài thơ giàu cảm xúc và hình tượng, khắc họa hình ảnh những ngọn đèn dầu nhỏ bé nhưng đầy sức mạnh, tượng trưng cho ý chí kiên cường, lòng yêu nước sâu sắc và sự gắn bó giữa tiền tuyến và hậu phương. Qua đó, Chính Hữu đã gửi gắm thông điệp về tinh thần đoàn kết, lòng quyết tâm và khát vọng chiến thắng của dân tộc Việt Nam.
“Đỉnh” (鼎) có nghĩa là cái vạc ba chân, tượng trưng cho sự vững chắc, sự phối hợp hài hòa giữa các yếu tố để tạo ra thành tựu lớn.
Quẻ này thể hiện sự chuyển đổi từ cũ sang mới, nhưng không phải là một sự thay đổi hỗn loạn mà là sự cải cách có tổ chức, dẫn đến thành công và ổn định.
Hỏa (lửa) bốc lên, Phong (gió) thổi mạnh, tạo nên một hình tượng vận động mạnh mẽ nhưng có trật tự, giống như một quá trình nấu chín thức ăn trong chiếc vạc để tạo ra kết quả tốt đẹp.
Bài thơ “Tháng năm ra trận” của nhà thơ Chính Hữu là một bức tranh chân thực và xúc động về cuộc sống và tinh thần của nhân dân Việt Nam trong những năm tháng chiến tranh. Với giọng thơ giản dị nhưng mạnh mẽ, bài thơ không chỉ tái hiện khung cảnh ra trận đầy hào hùng mà còn gửi gắm những thông điệp sâu sắc về lòng yêu nước, sự hy sinh và khát vọng hòa bình.
“Cách” (革) có nghĩa là cách mạng, đổi mới, cải cách mạnh mẽ để phù hợp với thời thế.
Quẻ này thể hiện một giai đoạn chuyển biến quan trọng, cần sự quyết đoán, táo bạo và kiên trì.
Quẻ khuyên rằng khi thay đổi, cần có kế hoạch rõ ràng, không hành động mù quáng, nhưng cũng không chần chừ quá lâu.
Bài thơ “Giá Từng Thước Đất” của Chính Hữu là một bản hùng ca bi tráng, khắc họa sâu sắc sự hy sinh, lòng kiên cường và tình đồng đội thiêng liêng trong những ngày tháng chiến đấu ác liệt. Qua từng câu thơ, người đọc cảm nhận được giá trị của tự do, độc lập được đổi bằng máu và xương của những người lính trên chiến trường. Đây không chỉ là một bài thơ mà còn là một lời nhắc nhở về ý nghĩa thiêng liêng của từng tấc đất quê hương.
Nhưng “tiết khí” là gì? “Thanh minh” có ý nghĩa ra sao? Vì sao người Việt lại có tục tảo mộ và hội đạp thanh vào dịp này? Hôm nay, ngày 4/4/2025 – nhân Tết Thanh Minh, hãy cùng Viên Ngọc Quý tìm hiểu về nét đẹp truyền thống này.
Giữa những ngày chiến tranh gian khổ, khi bóng tối phủ lên những làng quê, khi bước chân của những người chiến sĩ lặng lẽ đi trong đêm, vẫn luôn có một ngọn đèn cháy sáng. Đó không chỉ là ánh sáng vật lý, mà còn là ánh sáng của niềm tin, của hy vọng, của ý chí kiên cường. Bài thơ Bước chân – ngọn đèn của Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa chân thực và sâu sắc hình ảnh người chiến sĩ cách mạng, những con người đi trong đêm để tìm đến ánh sáng, những con người bước đi không dấu vết nhưng để lại dấu ấn bất diệt trong lòng quê hương.
Bốn mươi năm – một quãng thời gian không quá dài để quên đi ký ức, nhưng cũng đủ để những vết thương xưa trở thành lớp sẹo sâu trong tâm hồn. Bốn mươi năm gặp lại… của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một bài thơ hoài niệm, mà còn là một chứng nhân sống động của một thế hệ đã đi qua khói lửa chiến tranh, để hôm nay khi nhìn lại, họ có thể nói với nhau rằng: Chúng ta còn sống.
Chỉ vỏn vẹn bốn câu thơ, nhưng Bốn câu để lại của Nguyễn Khoa Điềm chất chứa cả một nỗi niềm sâu lắng. Đó không chỉ là một lời nhắn gửi đơn thuần, mà còn là dư âm của một cuộc gặp gỡ, một khoảnh khắc giao cảm giữa con người với nhau.
Bài thơ Cái nền căm hờn của Nguyễn Khoa Điềm là một bản hùng ca bi tráng về sự tàn phá của chiến tranh, về những mất mát không thể đo đếm của làng quê Việt Nam dưới gót giày giặc Mỹ. Nhưng trên nền đau thương ấy, không chỉ có tro tàn và nước mắt, mà còn có cả sự kiên cường, lòng căm hờn, và ý chí vươn lên của con người, của dân tộc.
Cửa Tùng hiện lên trong bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một địa danh, mà còn là một không gian ký ức, nơi biển trời chan chứa tình quê, nơi con người gắn bó với đất, với sóng bằng những câu chuyện đời bền bỉ. Giữa sắc nắng rực rỡ của biển, những hình ảnh quen thuộc bến sông, thuyền cá, những con người chân chất hiện ra trong sự hòa quyện giữa quá khứ và hiện tại.
Khi một đứa trẻ bắt đầu khám phá thế giới, mỗi bước đi, mỗi lần ngã, mỗi tiếng cười đều trở thành những khoảnh khắc đáng nhớ. Nhưng phải chăng, ngay cả khi trưởng thành, con người vẫn luôn lặp lại hành trình đó? Buổi đầu của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một bài thơ dành tặng con gái, mà còn là lời tự nhủ của người cha, cũng như một triết lý sâu sắc về cuộc sống.
