Can Trường Hành của Thâm Tâm là một khúc ca vừa hào sảng vừa u uất, vừa chất chứa khí phách ngang tàng vừa đau đáu nỗi cô liêu của kẻ giang hồ lạc bước giữa cuộc đời đầy gió bụi. Ở đó, có tiếng cười vang vọng của những bậc hào kiệt không biết sợ, có men rượu cay nồng của những kẻ từng vẫy vùng trong biển đời, nhưng cũng có những khoảng lặng cô đơn khi chợt nhận ra sự vô thường của kiếp sống.
Mùa xuân gõ cửa với những sắc hoa đào rực rỡ, những khuôn mặt rạng rỡ đón chào một năm mới an vui. Nhưng trong phiên chợ xuân rực rỡ ấy, Thâm Tâm lại phác họa một hình ảnh đối lập: giữa sắc đỏ tươi của hoa, giữa niềm vui náo nức của người đời, có một lão bán đào với “thân tang mang trắng phơ”, lặng lẽ lẫn khuất trong bức tranh xuân huyên náo.
Trong không gian đêm khuya lạnh lẽo, giữa hơi men và những nốt nhạc tàn phai, bài thơ Các anh của Thâm Tâm vang lên như một lời tự sự đầy xót xa của kẻ lữ hành cô đơn trên hành trình vô định của kiếp người. Đó không chỉ là câu chuyện về những chén rượu, về những tâm hồn nghệ sĩ phiêu bạt, mà còn là tiếng lòng u uất của cả một thế hệ hoang mang giữa thời cuộc nhiễu nhương.
Có những nỗi nhớ không thể gọi thành tên, chỉ lặng lẽ len vào từng cơn gió, từng giọt mưa và bám riết lấy tâm hồn người lữ khách. Chiều mưa đường số 5 của Thâm Tâm là một bài thơ như thế – một bài thơ đẫm chất hoài niệm, một tiếng lòng day dứt của người lính về những năm tháng kháng chiến gian lao mà ấm tình đồng đội, đồng bào.
Chết – một từ ngắn gọn nhưng ẩn chứa trong đó là bao nỗi buồn, bao sự xót xa về kiếp nhân sinh. Thâm Tâm, với phong cách thơ đầy u uất và hiện thực, đã khắc họa một bức tranh trần trụi về cái chết trong bài thơ Chết. Không bi lụy, không gào thét, bài thơ là một tiếng thở dài về sự lãng quên, về nỗi cô đơn của người đã khuất khi chẳng còn ai nhớ đến mình.
Những câu thơ đầu tiên của Căm Thù vang lên như một hồi trống dồn dập giữa đêm tối, như tiếng thét vang vọng từ trái tim những con người đã nếm đủ đau thương và căm hận. Thâm Tâm không chỉ viết một bài thơ, ông đã vẽ nên bức tranh đầy khốc liệt của một thời đại, nơi mà từng giọt mồ hôi, từng giọt máu, từng hơi thở của nhân dân đều mang nặng nỗi uất hận và ý chí quật cường trước quân thù.
Thâm Tâm – một hồn thơ chất chứa những ưu tư, những giấc mộng không thành. Đây cảnh cũ, đâu người xưa là khúc hát của hoài niệm, của những tiếc nuối khi tình yêu đã tan vào quá khứ. Nỗi buồn trong thơ không dữ dội, không gào thét, mà lặng lẽ len vào từng hình ảnh, từng câu chữ, khiến lòng người đọc cũng rưng rưng theo những rung động mơ hồ.
Có những bài thơ như một vết cứa vào lòng, để lại dư âm dai dẳng không thể xóa nhòa. Hoa gạo của Thâm Tâm là một bài thơ như thế. Những câu thơ ngắn, đầy day dứt, xoáy vào tâm can người đọc một nỗi buồn không thể gọi tên. Đằng sau hình ảnh những cánh hoa gạo đỏ rụng xuống trong chiều tàn là nỗi ám ảnh về nhân sinh, về những nỗi đau không thể lành, về những tâm hồn đang lạc lối giữa cuộc đời.
Bông bụt – loài hoa dân dã, quen thuộc với mỗi làng quê Việt Nam, bỗng trở thành biểu tượng đầy xúc cảm trong bài thơ Hoa bông bụt nở trong vườn Bác của Thạch Quỳ. Với những vần thơ giản dị nhưng sâu sắc, bài thơ không chỉ vẽ nên bức tranh quê hương tươi đẹp mà còn gợi lên những cảm xúc thiêng liêng về tình làng nghĩa xóm, về ký ức và cội nguồn.
Tuổi thơ là những ngày được vỗ về trong lời ru của mẹ, trong vòng tay của cha, và trong những bài học giản dị nhưng sâu sắc. Với con của Thạch Quỳ là một bài thơ thấm đượm tình phụ tử, nơi người cha không chỉ dạy con những bài học nhỏ bé thường ngày, mà còn gửi gắm vào đó những triết lý lớn lao về cuộc sống, về tình yêu thương và lòng chân thật.
Tết không chỉ là thời khắc chuyển giao của đất trời, mà còn là lúc lòng người chùng xuống, hoài niệm và khắc khoải chờ mong. Bài thơ Đợi em ngày giáp Tết của Thạch Quỳ vẽ lên một không gian Tết dịu dàng nhưng chất chứa nỗi niềm, nơi sắc xuân hòa cùng sự chờ đợi da diết của một tâm hồn yêu thương.
Sách – biểu tượng của tri thức, của lịch sử, của những tư tưởng và khát vọng bất diệt. Nhưng trong bài thơ Những cuốn sách, Thạch Quỳ lại không ca ngợi sách bằng những ngôn từ trang trọng hay những hình ảnh rực rỡ. Ông nhìn sách với một cái nhìn khác – một cái nhìn đầy trăn trở, xót xa, khi sách không chỉ là kho tàng kiến thức, mà còn là nơi lưu giữ linh hồn con người, là nấm mộ chôn vùi bao số phận, bao tư tưởng đã bị thời gian vùi lấp.
Ký ức là một dòng chảy không ngừng, có những điều dẫu đã bị thời gian phủ lên lớp bụi mờ nhưng vẫn không thể phai nhòa trong tâm khảm con người. Bài thơ Trở lại thôn Yên của Thạch Quỳ là một dòng hồi tưởng đầy xúc cảm về một vùng quê yêu dấu, nơi có bóng dáng người thương, những kỷ niệm xưa và cả sự đổi thay của cuộc sống.
Lịch sử không chỉ là những trang sách ghi chép, mà còn là những dấu tích in hằn trên từng nắm đất, từng phiến đá, từng nỗi đau chưa bao giờ nguôi ngoai. Đọc Qua đền Công ghi chuyện cũ của Thạch Quỳ, ta như lạc vào dòng chảy thời gian, trở về với những năm tháng đau thương của nước Việt, nơi bi kịch của An Dương Vương, Mỵ Châu, Trọng Thủy vẫn còn vang vọng trong từng hạt cát, từng cánh rừng, từng tảng đá nơi đền Công.
Trong dòng chảy ký ức của mỗi con người, tuổi thơ luôn gắn liền với những hình ảnh thân thương, trong đó có bóng dáng bà – người đã dành cả cuộc đời để chăm sóc, yêu thương cháu con. Bài thơ Quạt cho bà ngủ của Thạch Quỳ là một bức tranh dịu dàng về tình bà cháu, nơi hơi ấm yêu thương lan tỏa qua từng làn gió quạt, qua những giấc ngủ trưa hè tĩnh lặng.
Huế vốn trầm mặc và lắng sâu, nhưng khi đêm buông, sông Hương lại ngân vang những điệu nhạc cung đình, kéo lòng người vào cõi mộng. Đêm sông Hương của Thạch Quỳ không chỉ là một bức tranh trữ tình về dòng sông mà còn là lời vọng từ quá khứ, nơi hồn Huế vương trên từng phách nhịp, từng bóng trăng suông.
Cụm từ “Minh Di” (明夷) có nghĩa là “ánh sáng bị che lấp”, tượng trưng cho hoàn cảnh khi người tài giỏi gặp khó khăn, chính nghĩa bị che đậy, và thời thế không thuận lợi. Đây là giai đoạn tăm tối, bất ổn, khi kẻ tiểu nhân lộng hành, còn người quân tử phải ẩn nhẫn để chờ thời cơ thích hợp.
“Tấn” (晉) trong Hán tự có nghĩa là tiến lên, tiến bộ và mở rộng, thể hiện sự phát triển không ngừng. Quẻ này mang đến hình ảnh mặt trời mọc lên từ mặt đất, ánh sáng dần lan tỏa và chiếu sáng khắp nơi, tượng trưng cho sự thăng tiến, danh vọng, cơ hội rộng mở và thành công đến gần.
Nguyễn Công Trứ, người tráng sĩ mang phong thái của một nghệ sĩ tài hoa, đã khắc họa rõ nét triết lý sống của mình qua bài thơ “Cầm kỳ thi tửu bài 1”. Bài thơ không chỉ là lời tâm sự của ông về cuộc sống, mà còn là tuyên ngôn về sự tự do và kiêu hãnh trong từng bước đi giữa cuộc đời nhiều thăng trầm.
Bài thơ “Chiều hôm nhớ nhà” của Bà Huyện Thanh Quan là một bức tranh thơ nhuốm màu tâm trạng, nơi cảnh vật và lòng người hòa quyện trong nỗi nhớ nhà da diết. Những vần thơ như tiếng lòng thổn thức, vừa khắc họa vẻ đẹp của cảnh chiều hôm nơi đất khách, vừa bày tỏ nỗi niềm thầm kín của người xa quê. Qua bài thơ, ta cảm nhận được tài năng miêu tả tinh tế của Bà Huyện Thanh Quan và những suy tư sâu sắc về tình quê hương.
Trong bài thơ “Vô sự là hơn”, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm mang đến một thông điệp sâu sắc về lẽ sống thanh nhàn và sự buông bỏ. Qua những vần thơ đầy suy tư, ông khuyên răn con người nên chọn cho mình con đường tĩnh lặng, không hơn thua hay chạy theo những ồn ào của thế sự. Đây không chỉ là lời tự sự của một bậc hiền triết mà còn là ánh sáng dẫn lối cho những tâm hồn đang lạc giữa cuộc sống đầy biến động.
