Lời bình:
Nhân từ mà không kèm nghiêm minh, rộng ban ơn mà không xét công trạng, tất đưa đất nước đến chỗ suy vong. Một vị vua sáng suốt cần biết cân bằng giữa khoan dung và kỷ cương, thưởng phạt phải công minh, có như vậy mới giữ được thiên hạ bền lâu.
Dùng mưu mẹo để che mắt thiên hạ chỉ là giả dối nhất thời, không thể tồn tại lâu dài. Hai con rắn cõng nhau chỉ đánh lừa được người đời trong chốc lát, nhưng bản chất vẫn là rắn. Kẻ gian trá có thể lợi dụng mưu mẹo để qua mắt người khác, nhưng sớm muộn cũng bị lật tẩy. Chỉ có sự chân chính và ngay thẳng mới có thể đứng vững lâu dài.
Dư luận có sức mạnh ghê gớm, ngay cả lòng tin vững chắc cũng có thể bị lung lay. Bà mẹ Tăng Sâm ban đầu tin con tuyệt đối, nhưng khi tin đồn lặp đi lặp lại, bà cũng không khỏi hoảng sợ. Lời nói sai sự thật, nếu được nhiều người truyền tụng, cũng dễ trở thành “sự thật” trong mắt thiên hạ. Vì vậy, con người cần giữ lòng tỉnh táo, nhưng cũng phải biết đề phòng sức ép của dư luận.
Lời bình:
Giữ mình thanh cao hay thuận theo thời thế? Đây là câu hỏi muôn thuở của bậc hiền sĩ. Khuất Nguyên chọn trong sạch đến cùng, thà chết chứ không chịu vấy bẩn. Ông lão đánh cá lại theo lẽ tự nhiên, biết linh hoạt tùy thời. Giữa hai lối sống ấy, không có đúng sai tuyệt đối, chỉ tùy vào chí hướng của mỗi người.
Giữ trọn đạo trung tín, không quên cội nguồn, ấy là phẩm chất của bậc quân tử. Chung Nghi dù bị bắt làm tù nhân vẫn giữ vững cốt cách, không vì cảnh ngộ mà thay lòng đổi dạ. Lời nói có chừng mực, giữ đạo trung dung, vừa tôn kính quân vương nước mình, vừa thể hiện phẩm chất đáng trọng. Chính sự kiên định ấy đã khiến nước Tấn thay đổi thái độ, từ chỗ giam cầm đến trọng đãi, trả về nước để lo việc hòa hiếu.
Sinh tử là lẽ tự nhiên, hiểu thấu thì lòng an. Viên Thủ Trung dùng quan tài con để nhắc nhở bản thân về cái chết, từ đó buông bỏ tham vọng, sống thanh thản. Người đời nếu biết suy xét sâu xa, ắt sẽ bớt mê mải trong danh lợi mà tìm về chân giá trị.
Xuân Diệu, nhà thơ của tình yêu và sự sống, luôn biết cách chạm vào những rung động tinh tế nhất trong lòng người qua thơ ca của mình. Bài thơ “Vì sao” là một minh chứng cho tài năng đó. Với những câu chữ đầy xúc cảm, ông đã đưa người đọc vào thế giới của một tình yêu vừa mong manh, vừa mãnh liệt, nơi trái tim yêu thương không cần lý do, chỉ biết rung động và khao khát.
Nguyễn Công Trứ, một bậc trí giả lỗi lạc, luôn nhìn đời với con mắt thấu suốt và lòng cảm thông sâu sắc. Bài thơ “Trách người đời” không chỉ là tiếng lòng của một người từng trải qua bao biến cố, mà còn là sự chiêm nghiệm về bản chất phức tạp của thế nhân – nơi mà tráo trở, toan tính và lạnh nhạt thường xuyên đan xen.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, mà còn là người luôn trăn trở với số phận những kẻ sĩ tài năng nhưng không gặp thời. Trong bài thơ “Hoa Sen Lỗi Thì”, ông mượn hình ảnh bông sen để bày tỏ nỗi niềm về những bậc hiền tài, những con người thanh cao
Từ “Di” (頤) có nghĩa là nuôi dưỡng, thể hiện tầm quan trọng của việc chăm sóc bản thân và người khác, không chỉ về lương thực mà còn về trí tuệ, đạo đức và tinh thần. Quẻ này nhắc nhở con người rằng để có được sự phát triển bền vững, cần chú trọng đến việc bồi dưỡng cả thể chất lẫn trí tuệ, không chỉ cho bản thân mà còn cho cộng đồng.
Bài thơ “Năng Tĩnh” trong tập Bạch Vân gia huấn của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một trong những lời dạy sâu sắc và đầy ý nghĩa về lối sống thận trọng, điềm tĩnh và cẩn trọng trong mọi hành động của con người. Với ngôn từ giản dị nhưng thấm thía, Trạng Trình không chỉ khuyên bảo về việc làm sao để sống yên bình, mà còn chỉ ra sự kết nối giữa hành động và quả báo, giữa những lựa chọn hôm nay và kết quả ngày mai.
Câu chuyện phê phán tư tưởng ỷ lại, lười biếng, chỉ trông chờ may mắn thay vì nỗ lực làm việc. Thành công không thể đến từ sự ngồi chờ, mà phải do chính mình tạo ra. Nếu chỉ mong lặp lại vận may mà không chịu lao động, cuối cùng sẽ trắng tay.
Lời bình:
Bình tĩnh, điềm đạm mới là sức mạnh thực sự. Ban đầu, con gà chọi còn non nớt, dễ bị kích động, nhưng qua rèn luyện, nó đạt đến cảnh giới vững vàng, khiến đối thủ tự sợ hãi mà thua. Trong cuộc sống, người có bản lĩnh không phải là kẻ hăng hái nóng nảy, mà là người trầm ổn, tự tin, không bị ngoại cảnh lay chuyển.
Nghĩa công nặng hơn tình riêng. Người đàn bà trong câu chuyện dạy ta một bài học sâu sắc: giữa tình thân và đạo nghĩa, khi buộc phải lựa chọn, nghĩa lớn phải đặt lên trên. Chính lòng trung nghĩa của bà đã khiến quân Tề e ngại, giúp nước Lỗ tránh được chiến tranh. Một xã hội muốn vững bền phải có những con người biết hy sinh lợi ích cá nhân để bảo toàn đại nghĩa.
Thực và mộng đôi khi khó phân biệt. Người kiếm củi bắt được hươu mà tưởng là mộng, kẻ lấy hươu lại tin mình đang tỉnh. Ngay cả quan xử cũng lấy giấc mộng làm căn cứ, cuối cùng vua Trịnh cũng đành chịu. Con người nhiều khi bị chính suy nghĩ của mình đánh lừa, thực tế trước mắt mà vẫn hoang mang. Đúng hay sai, tỉnh hay mê, rốt cuộc chỉ tùy vào cách mỗi người nhìn nhận.
Lời bình:
Kiên trì và quyết tâm có thể chiến thắng mọi trở ngại. Ngu Công dẫu già yếu nhưng không nản lòng, dốc sức dời núi với niềm tin vào thế hệ sau. Người có chí lớn không sợ gian nan, người thiếu kiên nhẫn mới tự bó buộc mình trong giới hạn. Câu chuyện khuyên ta đừng ngại khó, đừng sợ việc lớn, chỉ cần bền lòng thì việc gì cũng có thể làm được.
Xuân Diệu, với ngòi bút tài hoa và nhạy cảm, đã không chỉ khắc họa vẻ đẹp của tình yêu mà còn đi sâu vào những nỗi đau, sự dằn vặt mà tình yêu có thể mang lại. Bài thơ “Dại khờ” là một bản tự sự đầy suy tư, phơi bày sự mù quáng và bi kịch của con người trong tình yêu, đồng thời gợi lên một thông điệp thấm thía về sự tỉnh thức trong cảm xúc và lý trí.
Chức tước chỉ là tạm thời, phẩm giá mới là vĩnh cửu. Quan vị có thể cao, nhưng khi mất đi, chỉ còn lại danh tiếng. Người quân tử không lấy phẩm trật mà tự hào, mà phải lấy phẩm hạnh làm nền tảng. Nếu chỉ mải mê danh lợi nhất thời mà quên đi giá trị lâu dài của đạo đức, thì đến khi chức vụ không còn, cũng chẳng để lại gì cho đời. Chính phẩm giá con người mới là thứ lưu truyền muôn đời, không bị thời gian bào mòn.
Thanh liêm là đức lớn của bậc làm quan. Dương Chấn không chỉ từ chối nhận vàng, mà còn dùng đạo lý để thức tỉnh kẻ tặng quà. Ông hiểu rằng danh dự và sự trong sạch là tài sản quý giá hơn mọi của cải. Quan tham chỉ để lại tai tiếng, quan liêm để lại tấm gương sáng cho muôn đời.
Lời bình:
Bậc sĩ phu trọng đạo nghĩa hơn bổng lộc, coi phẩm giá hơn quyền thế. Nhan Súc thẳng thắn, không khuất phục trước quyền uy, giữ vững nhân cách cao quý của kẻ sĩ. Đối với bậc quân tử, vinh hoa không sánh bằng sự thanh cao, giàu sang không đổi được khí tiết.
Nguyễn Công Trứ, nhà thơ mang tâm hồn trượng phu và ý chí sắt đá, đã để lại một di sản văn chương sâu sắc qua những bài thơ chan chứa triết lý sống. Bài thơ “Chức Phận Kẻ Trượng Phu” không chỉ là một bức chân dung tự họa về con người ông, mà còn là lời hiệu triệu cho những người mang trong mình khát vọng lớn lao, sẵn sàng cống hiến để làm rạng danh đất nước và nhân quần.
