Bài ca vỡ đất
Hoàng Trung Thông
Chúng ta đoàn áo vải
Sống cuộc đời rừng núi bấy nay.
Đồng xanh ta thiếu đất cày.
Nghe rừng lắm đất lên đây với rừng
Tháng ngày ta góp sức chung
Vun từng luống đất cuốc từng gốc cây.
Đường xa ta tới đây
Trên đồi cây khát nắng
Giữa hai dòng suối vắng
Đoàn ta vui cấy cày.
Bàn tay lao động
Ta gieo sự sống
Trên từng đất khô.
Bàn tay cần cù.
Mặc dù nắng cháy
Khoai trồng thắm rẫy
Lúa cấy xanh rừng.
Hết khoai ta lại gieo vừng.
Không cho đất nghỉ, không ngừng tay ta.
Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.
(Hoàng Trung Thông, lược trích “Bài ca vỡ đất”, Văn Lớp 4)
*
Cảm nhận về bài thơ “Bài ca vỡ đất” của Hoàng Trung Thông
“Bài ca vỡ đất” của Hoàng Trung Thông là một khúc ca hùng tráng, giản dị nhưng đong đầy ý nghĩa về tinh thần lao động cần cù và ý chí chinh phục thiên nhiên của con người Việt Nam. Bài thơ đã khắc họa sinh động hình ảnh người nông dân trong hành trình khai hoang, vỡ đất, biến những mảnh đất hoang vu thành ruộng vườn xanh tươi – biểu tượng cho sự sống và hy vọng.
Mở đầu bài thơ, Hoàng Trung Thông gợi lên hình ảnh đoàn người nông dân áo vải, những con người vốn gắn bó với cuộc sống mộc mạc nơi rừng núi. Họ mang trong mình khát vọng cháy bỏng tìm kiếm đất cày để nuôi sống gia đình, xây dựng cuộc đời mới:
“Đồng xanh ta thiếu đất cày,
Nghe rừng lắm đất lên đây với rừng.”
Chính lời gọi của đất rừng đã trở thành động lực để họ vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Họ không đơn thuần là những người lao động bình thường, mà còn là những người tiên phong, mang trong mình sứ mệnh khai phá và dựng xây.
Trong từng câu thơ, tác giả đã vẽ nên khung cảnh lao động tập thể đầy hứng khởi:
“Tháng ngày ta góp sức chung
Vun từng luống đất cuốc từng gốc cây.”
Công việc khai hoang không hề dễ dàng: đất rừng khô cằn, nắng gắt thiêu đốt, cây cối mọc um tùm. Nhưng đoàn người ấy, với bàn tay kiên trì, đã cùng nhau biến đổi vùng đất hoang sơ. Hình ảnh “vun từng luống đất”, “cuốc từng gốc cây” như một thước phim sống động về sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên.
Tinh thần lao động hăng say còn được nhấn mạnh qua câu thơ đầy cảm xúc:
“Bàn tay lao động
Ta gieo sự sống
Trên từng đất khô.”
Chính bàn tay con người, qua sự nỗ lực không ngừng, đã mang lại sự sống cho những mảnh đất cằn cỗi. Đất đai, vốn dĩ vô tri, nhờ những giọt mồ hôi của người nông dân mà trở nên trù phú, đầy sức sống. Hình ảnh “lúa cấy xanh rừng” và “khoai trồng thắm rẫy” là những minh chứng cụ thể cho thành quả lao động đáng tự hào ấy.
Đặc biệt, câu thơ kết bài đã trở thành biểu tượng cho ý chí và sức mạnh lao động của con người Việt Nam:
“Bàn tay ta làm nên tất cả
Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.”
Hai câu thơ như một lời khẳng định mạnh mẽ rằng mọi khó khăn, thử thách đều có thể vượt qua nếu con người biết đoàn kết và nỗ lực. “Sỏi đá” – biểu tượng cho sự khắc nghiệt của thiên nhiên – không thể cản bước người nông dân. Câu thơ còn chứa đựng niềm tự hào, niềm tin vào sức mạnh của lao động và khả năng chinh phục thiên nhiên của con người.
“Bài ca vỡ đất” không chỉ là bài ca về lao động, mà còn là bài ca về khát vọng sống, niềm tin mãnh liệt vào tương lai. Hoàng Trung Thông đã khéo léo lồng ghép những hình ảnh dung dị, gần gũi để khơi gợi trong lòng người đọc niềm cảm phục và trân trọng với những con người chân chất, kiên cường. Bài thơ mang thông điệp sâu sắc: lao động chính là giá trị cốt lõi, là sức mạnh để con người xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Tác phẩm đã để lại trong lòng người đọc một ấn tượng sâu đậm về hình ảnh người nông dân Việt Nam – những con người dám nghĩ, dám làm, vượt qua mọi gian khó để tạo dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn. Chính tinh thần ấy là nguồn cảm hứng bất tận, là niềm tự hào cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
*
Giới thiệu về nhà thơ Hoàng Trung Thông
Hoàng Trung Thông (1925–1993) là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Ông quê ở xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An – vùng đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng.
Thơ của Hoàng Trung Thông gắn bó chặt chẽ với đời sống lao động, chiến đấu của nhân dân. Ông nổi bật với phong cách thơ giản dị, chân thành, giàu sức truyền cảm, thường lấy hình ảnh người nông dân, người lao động làm trung tâm, như trong các tác phẩm: “Bài ca vỡ đất”, “Tiếng hát những đêm không ngủ”.
Ngoài sáng tác thơ, Hoàng Trung Thông còn là một nhà lý luận văn học xuất sắc, từng giữ nhiều vị trí quan trọng trong Hội Nhà văn Việt Nam. Những đóng góp của ông đã khẳng định vai trò của người trí thức trong việc xây dựng văn hóa, nghệ thuật nước nhà.
Viên Ngọc Quý.
