Cô hái mơ
Nguyễn Bính
Thơ thẩn đường chiều một khách thơ
Say nhìn xa rặng núi xanh lơ
Khí trời lặng lẽ và trong trẻo
Thấp thoáng rừng mơ cô hái mơ
Hỡi cô con gái hái mơ già
Cô chửa về ư? Đường thì xa
Mà cái thoi ngày như sắp tắt
Hay cô ở lại về cùng ta?
Nhà ta ở dưới gốc cây dương
Cách động Hương Sơn nửa dặm đường
Có suối nước trong tuôn róc rách
Có hoa bên suối ngát đưa hương
Cô hái mơ ơi!
Chả giả lời nhau lấy một lời
Cứ lặng rồi đi, rồi khuất bóng
Rừng mơ hiu hắt lá mơ rơi…
1937
(Bài thơ được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành bài hát cùng tên.)
Nguồn:
1. Tuyển tập Nguyễn Bính, NXB Văn học, 1986
2. Hoàng Xuân, Nguyễn Bính – thơ và đời, NXB Văn học, 2003
*
“Cô Hái Mơ” – Bóng Dáng Thôn Nữ và Nỗi Lòng Khách Thơ
Trong kho tàng thi ca của Nguyễn Bính, bài thơ “Cô Hái Mơ” hiện lên như một bức tranh thơ mộng và u hoài. Với khung cảnh núi rừng thanh vắng, nhân vật cô hái mơ xuất hiện như một nét chấm phá đầy mộng ảo. Đọc bài thơ, người ta không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp thiên nhiên hòa quyện với hình bóng thôn nữ mà còn nhận ra nỗi niềm lãng mạn, bâng khuâng của thi nhân trước những điều xa xôi, khó với tới.
Bức tranh thiên nhiên và bóng dáng cô hái mơ
Bài thơ mở đầu bằng một không gian chiều yên ả, nơi núi rừng tĩnh lặng:
“Thơ thẩn đường chiều một khách thơ
Say nhìn xa rặng núi xanh lơ
Khí trời lặng lẽ và trong trẻo
Thấp thoáng rừng mơ cô hái mơ.”
Hình ảnh “khách thơ” bước đi trong cảnh sắc yên bình đã gợi lên một không gian thoát tục. Núi “xanh lơ,” trời “trong trẻo,” tất cả đều như chìm trong một vẻ đẹp dịu dàng, lặng lẽ. Trong khung cảnh ấy, bóng dáng “cô hái mơ” hiện lên mờ ảo, vừa gần gũi, vừa xa xôi. Cô là hiện thân của vẻ đẹp tự nhiên, hài hòa với núi rừng, nhưng cũng như một giấc mơ mong manh, chỉ “thấp thoáng” rồi dần khuất dạng.
Lời gọi mời và khát vọng gần gũi
Sự xuất hiện của cô hái mơ đã khơi gợi trong lòng “khách thơ” những xúc cảm nồng nàn, lãng mạn. Lời gọi mời của chàng trai vừa chân thành, vừa phảng phất nét lả lơi nhưng không kém phần ý nhị:
“Hỡi cô con gái hái mơ già
Cô chửa về ư? Đường thì xa
Mà cái thoi ngày như sắp tắt
Hay cô ở lại về cùng ta?”
Những lời thơ mang đậm nét dân dã và giàu hình ảnh. Tác giả ví thời gian như “cái thoi ngày” sắp tàn, gợi nhắc sự vội vã và mong manh của khoảnh khắc. Lời mời gọi cô gái “ở lại về cùng ta” thể hiện một niềm khát khao gần gũi, một ước muốn được sẻ chia và gắn bó trong không gian tĩnh lặng ấy.
Hương vị của cuộc sống bình dị
Chàng trai còn vẽ nên một bức tranh về cuộc sống bình yên, giản dị để thuyết phục cô gái:
“Nhà ta ở dưới gốc cây dương
Cách động Hương Sơn nửa dặm đường
Có suối nước trong tuôn róc rách
Có hoa bên suối ngát đưa hương.”
Không gian sống mà “khách thơ” giới thiệu thật nên thơ, trữ tình. Hình ảnh suối nước trong veo, hoa ngát hương dưới gốc cây dương không chỉ là một bức tranh thiên nhiên mà còn là biểu tượng của sự thanh bình, giản dị. Đó là lời mời gọi chân thành, mộc mạc, mang theo cả niềm hy vọng về một cuộc sống gắn bó trong hòa quyện với thiên nhiên.
Sự im lặng – vẻ đẹp và nỗi buồn
Đáp lại lời mời chân thành ấy, cô gái vẫn lặng thinh, lặng lẽ bước đi:
“Cô hái mơ ơi!
Chả giả lời nhau lấy một lời
Cứ lặng rồi đi, rồi khuất bóng
Rừng mơ hiu hắt lá mơ rơi…”
Sự im lặng của cô gái tạo nên một khoảng trống mênh mang, để lại trong lòng chàng trai những nỗi niềm bâng khuâng, tiếc nuối. Hình ảnh “rừng mơ hiu hắt” và “lá mơ rơi” gợi lên cảm giác trống vắng, phai tàn. Phải chăng, sự im lặng ấy là một cách từ chối khéo léo, hay chính cô gái cũng bị níu giữ bởi những điều chưa thể nói thành lời?
Tình yêu mộng mơ và thông điệp nhân văn
Qua bài thơ, Nguyễn Bính đã khắc họa tinh tế vẻ đẹp của một mối tình thoáng qua – nhẹ nhàng mà sâu sắc. Tình cảm của “khách thơ” dành cho cô hái mơ là sự rung động trước cái đẹp, là khát vọng gần gũi, sẻ chia, nhưng cũng mang màu sắc của sự bất lực trước hiện thực. Cô gái, với sự im lặng và dáng hình mờ nhạt, trở thành biểu tượng cho những điều đẹp đẽ, trong trẻo mà ta chỉ có thể nhìn từ xa, không bao giờ chạm tới.
Nguyễn Bính muốn gửi gắm một thông điệp nhân văn rằng: trong cuộc đời, không phải mọi khát khao đều có thể thành hiện thực, nhưng chính những điều dang dở ấy lại khiến con người biết trân quý hơn những khoảnh khắc và cảm xúc mình từng trải qua.
Giá trị nghệ thuật
Bài thơ thành công bởi ngôn ngữ mộc mạc, dung dị nhưng giàu hình ảnh. Cách sử dụng các từ ngữ gần gũi như “hái mơ già,” “gốc cây dương,” “suối nước trong” tạo nên vẻ đẹp thân thuộc, dễ đi vào lòng người. Nhịp điệu thơ uyển chuyển, nhẹ nhàng như dòng chảy của cảm xúc, giúp độc giả đồng cảm sâu sắc với tâm trạng nhân vật.
Kết luận
“Cô Hái Mơ” là một bài thơ đẹp về tình yêu, thiên nhiên và con người. Qua hình ảnh cô gái hái mơ và những nỗi niềm của chàng trai, Nguyễn Bính đã tái hiện một cách sống động bức tranh làng quê Việt Nam xưa – nơi những rung động, khát khao vẫn luôn giản dị mà sâu lắng. Bài thơ khiến người đọc vừa say đắm trước vẻ đẹp thanh bình, vừa day dứt bởi những cảm xúc lặng thầm nhưng khó phai trong lòng.
*
Nguyễn Bính – Nhà Thơ Chân Quê Của Làng Văn Việt Nam
Tiểu Sử và Thân Thế
Nguyễn Bính, tên thật là Nguyễn Trọng Bính, sinh ngày 13 tháng 2 năm 1918 tại xóm Trạm, xã Đồng Đội, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Ông xuất thân trong một gia đình nhà Nho nghèo nhưng giàu truyền thống văn hóa, điều này đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy nghệ thuật của ông. Mẹ mất sớm khi Nguyễn Bính mới 3 tuổi, tuổi thơ của ông gắn liền với hình ảnh làng quê Bắc Bộ và những nỗi buồn của cuộc sống thiếu vắng tình mẫu tử.
Nguyễn Bính sớm bộc lộ năng khiếu thơ ca và đã sáng tác từ khi còn trẻ. Năm 13 tuổi, ông được giải thưởng văn chương đầu tiên từ một cuộc thi thơ tại địa phương, mở đầu cho sự nghiệp văn chương đầy thành tựu của mình.
Sự Nghiệp Văn Chương
Nguyễn Bính được biết đến là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới (1932–1945). Ông nổi tiếng với phong cách thơ mang đậm hồn quê, giản dị, mộc mạc nhưng đầy chất thơ. Tác phẩm của ông thường phản ánh hình ảnh làng quê Việt Nam với những nếp sống bình dị, cùng với đó là tâm tư, tình cảm của con người trong một xã hội nửa truyền thống, nửa hiện đại.
Nguyễn Bính không chạy theo những sáng tạo táo bạo hay hiện đại hóa như nhiều nhà thơ cùng thời. Thay vào đó, ông quay về với truyền thống, sử dụng thể thơ lục bát, song thất lục bát một cách nhuần nhuyễn để tạo nên một phong cách rất riêng, gần gũi và dễ chạm đến trái tim độc giả.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Nguyễn Bính để lại một kho tàng thơ ca phong phú, trong đó có nhiều tác phẩm tiêu biểu như:
“Chân quê”: Một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của ông, thể hiện nỗi trăn trở về sự thay đổi của làng quê dưới tác động của đời sống hiện đại.
“Lỡ bước sang ngang”: Một bài thơ dài mang đậm cảm xúc lãng mạn và buồn bã, nói về số phận của người con gái bị cuốn vào những biến cố cuộc đời.
“Tâm hồn tôi”: Bài thơ này khắc họa nội tâm nhạy cảm và những suy tư sâu sắc của nhà thơ.
“Gái quê” (tập thơ): Tập thơ đầu tay ra mắt năm 1941, được đánh giá là tác phẩm kinh điển của dòng thơ quê hương.
“Mây Tần”: Một tập thơ được yêu thích với những bài thơ lãng mạn nhưng vẫn mang đậm hơi thở của làng quê.
“Thơ Nụ cười xuân”: Một tập thơ chứa đựng những cảm xúc xuân sắc, niềm vui và nỗi buồn trong cuộc sống.
Đánh Giá Về Tác Giả và Phong Cách Sáng Tác
Nguyễn Bính được coi là nhà thơ của làng quê Việt Nam. Thơ ông mang đậm hơi thở dân dã, bình dị, nhưng cũng đầy những suy tư triết lý sâu sắc. Phong cách thơ của ông kết hợp giữa sự tinh tế trong việc sử dụng ngôn từ với lối kể chuyện giản dị, dễ hiểu, làm nổi bật những giá trị văn hóa truyền thống.
Thơ Nguyễn Bính gắn bó mật thiết với cuộc sống làng quê, từ những con đường làng, cánh đồng lúa, bến nước đến những con người thật thà, chất phác. Đồng thời, thơ ông còn phản ánh sự va chạm giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và hiện đại, mang đến những trăn trở, day dứt về sự đổi thay của xã hội.
Vinh Danh và Di Sản
Nguyễn Bính được coi là một trong những nhà thơ lớn của Việt Nam. Tác phẩm của ông không chỉ ghi dấu ấn trong nền văn học nước nhà mà còn để lại ảnh hưởng sâu sắc đối với các thế hệ sau. Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật – một sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp của ông đối với văn hóa Việt Nam.
Các tác phẩm của Nguyễn Bính vẫn luôn được yêu thích và nằm trong chương trình giáo dục phổ thông tại Việt Nam. Nhiều bài thơ của ông đã được phổ nhạc, trở thành những ca khúc đi cùng năm tháng.
Kết Luận
Nguyễn Bính là một tài năng thơ ca đặc biệt của Việt Nam. Thơ ông không chỉ là tiếng lòng của người nghệ sĩ yêu quê hương, yêu cuộc sống mà còn là bức tranh sống động về đời sống tinh thần của người dân Việt Nam trong giai đoạn chuyển mình của lịch sử. Với sự nghiệp sáng tác phong phú và phong cách độc đáo, Nguyễn Bính xứng đáng là một biểu tượng tiêu biểu của nền thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
