Cô lái đò
Nguyễn Bính
Xuân đã đem mong nhớ trở về,
Lòng cô gái ở bến sông kia.
Cô hồi tưởng lại ba xuân trước,
Trên bến cùng ai đã nặng thề.
Nhưng rồi người khách tình xuân ấy,
Đi biệt không về… với bến sông.
Đã mấy lần xuân trôi chảy mãi,
Mấy lần cô gái mỏi mòn trông…
Xuân này đến nữa đã ba xuân,
Đốm lửa tình duyên tắt nguội dần.
Chẳng lẽ ôm lòng chờ đợi mãi,
Cô đành lỗi ước với tình quân.
Bỏ thuyền, bỏ bến, bỏ dòng trong,
Cô lái đò kia đi lấy chồng.
Vắng bóng cô em từ dạo ấy,
Để buồn cho những khách sang sông…
(Bài thơ được nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc phổ nhạc thành bài hát cùng tên.)
Nguồn:
1. Tinh tuyển văn học Việt Nam (tập 7: Văn học giai đoạn 1900-1945), Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, 2004
2. Tuyển tập Nguyễn Bính, NXB Văn học, 1986
*
“Cô Lái Đò” – Dòng Sông, Lời Thề và Nỗi Buồn Chia Ly
Trong thi ca Nguyễn Bính, những hình ảnh bình dị của làng quê Việt Nam thường được phác họa bằng sự chân phương và cảm xúc chân thật. “Cô Lái Đò” là một bài thơ như thế, chứa đựng cả câu chuyện tình buồn lặng lẽ, hòa quyện với không gian sông nước mênh mang. Từng câu chữ gợi lên một nỗi niềm tiếc nuối, nhắc nhở về sự tàn phai của thời gian và những giấc mơ dang dở trong đời người.
Ký ức đẹp và lời thề bên dòng sông
Bài thơ mở đầu bằng một mùa xuân – mùa của khởi đầu, yêu thương và hy vọng:
“Xuân đã đem mong nhớ trở về,
Lòng cô gái ở bến sông kia.
Cô hồi tưởng lại ba xuân trước,
Trên bến cùng ai đã nặng thề.”
Không gian thơ gợi lên hình ảnh một mùa xuân tràn ngập ký ức. Cô lái đò nhớ về ba xuân trước, khi cô và một chàng trai lạ từng trao nhau lời thề hẹn trên bến sông. Những dòng nước trôi, bến thuyền lặng lẽ, tất cả như chứng nhân cho một tình yêu đẹp nhưng mong manh. Mùa xuân trở lại, gợi lên nỗi nhớ da diết về những ngày xưa cũ, làm trái tim cô không khỏi bồi hồi, khắc khoải.
Nỗi chờ đợi và sự phôi pha của thời gian
Dòng thời gian trôi qua, tình yêu ấy cũng dần tàn phai bởi sự cách trở:
“Nhưng rồi người khách tình xuân ấy,
Đi biệt không về… với bến sông.
Đã mấy lần xuân trôi chảy mãi,
Mấy lần cô gái mỏi mòn trông…”
Sự chờ đợi không hồi đáp đã trở thành nỗi đau thầm lặng trong lòng cô lái đò. Mỗi mùa xuân trôi qua lại là một lần trái tim cô thêm mỏi mệt, niềm tin thêm hao mòn. Tác giả khéo léo khắc họa sự tàn nhẫn của thời gian, nơi những hứa hẹn và hy vọng dần trở thành hư vô. Người khách năm xưa, từng là biểu tượng của tình yêu và niềm vui, giờ chỉ còn là bóng hình xa vắng.
Quyết định rời bến – Khép lại giấc mơ dang dở
Sau ba năm chờ đợi, cô gái nhận ra rằng mình không thể sống mãi trong ký ức:
“Xuân này đến nữa đã ba xuân,
Đốm lửa tình duyên tắt nguội dần.
Chẳng lẽ ôm lòng chờ đợi mãi,
Cô đành lỗi ước với tình quân.”
Quyết định rời bỏ bến sông là một bước ngoặt đau đớn nhưng cần thiết. Hình ảnh “đốm lửa tình duyên tắt nguội dần” là một biểu tượng đầy xót xa, thể hiện sự phai nhạt của tình yêu khi bị thử thách bởi thời gian và khoảng cách. Cô gái buộc lòng phải khép lại mối tình dang dở để tìm kiếm một lối đi mới, một hạnh phúc thực tế hơn trong đời.
Sự trống vắng nơi bến sông
Hình ảnh cô lái đò rời bến mang theo nỗi buồn không chỉ cho riêng cô mà còn cho cả những người lữ khách:
“Bỏ thuyền, bỏ bến, bỏ dòng trong,
Cô lái đò kia đi lấy chồng.
Vắng bóng cô em từ dạo ấy,
Để buồn cho những khách sang sông…”
Sự ra đi của cô không chỉ là sự kết thúc của một mối tình, mà còn để lại khoảng trống nơi dòng sông, nơi những khách qua lại giờ đây thiếu vắng hình bóng quen thuộc. Hình ảnh “bỏ thuyền, bỏ bến, bỏ dòng trong” gợi lên sự tiếc nuối, như thể một phần của cảnh sắc làng quê đã mất đi mãi mãi. Nguyễn Bính khiến người đọc cảm nhận rõ nỗi buồn lan tỏa không chỉ trong tâm hồn con người mà cả không gian bến sông cũng nhuốm màu u tịch.
Thông điệp của tác giả
Qua bài thơ, Nguyễn Bính muốn nhắn nhủ về sự tàn phai không thể tránh khỏi của thời gian và những ước mơ dang dở. Cô lái đò, với tình yêu giản dị nhưng đầy chân thành, đã trở thành biểu tượng cho những con người phải buông tay trước hiện thực. Tác giả cũng ngầm thể hiện sự đồng cảm với những người lỡ hẹn trong tình yêu, khắc họa nỗi đau khi những lời thề ước không thể giữ trọn.
Bài thơ không chỉ kể lại một câu chuyện buồn mà còn là lời nhắc nhở: hãy trân trọng những khoảnh khắc yêu thương trong cuộc đời, bởi thời gian sẽ không bao giờ quay lại.
Giá trị nghệ thuật
Nguyễn Bính sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi mà giàu cảm xúc. Những hình ảnh như “bến sông,” “thuyền,” “đốm lửa tình duyên” đều mang tính biểu tượng cao, khéo léo gợi lên không gian làng quê Việt Nam. Nhịp điệu thơ nhẹ nhàng, man mác buồn, phù hợp với tâm trạng tiếc nuối và khắc khoải mà tác giả muốn truyền tải.
Kết luận
“Cô Lái Đò” là một bài thơ đẹp và buồn, để lại trong lòng người đọc những dư âm sâu lắng về tình yêu, thời gian và số phận. Câu chuyện của cô lái đò như một dòng sông, chảy mãi trong ký ức người đọc, nhắc nhớ rằng đôi khi, chúng ta phải học cách buông bỏ để tìm thấy sự bình yên. Nguyễn Bính đã thành công trong việc khắc họa một lát cắt đầy nhân văn của cuộc sống, khiến bài thơ trở thành một phần không thể thiếu trong tâm hồn những ai yêu thơ ca Việt Nam.
*
Nguyễn Bính – Nhà Thơ Chân Quê Của Làng Văn Việt Nam
Tiểu Sử và Thân Thế
Nguyễn Bính, tên thật là Nguyễn Trọng Bính, sinh ngày 13 tháng 2 năm 1918 tại xóm Trạm, xã Đồng Đội, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Ông xuất thân trong một gia đình nhà Nho nghèo nhưng giàu truyền thống văn hóa, điều này đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy nghệ thuật của ông. Mẹ mất sớm khi Nguyễn Bính mới 3 tuổi, tuổi thơ của ông gắn liền với hình ảnh làng quê Bắc Bộ và những nỗi buồn của cuộc sống thiếu vắng tình mẫu tử.
Nguyễn Bính sớm bộc lộ năng khiếu thơ ca và đã sáng tác từ khi còn trẻ. Năm 13 tuổi, ông được giải thưởng văn chương đầu tiên từ một cuộc thi thơ tại địa phương, mở đầu cho sự nghiệp văn chương đầy thành tựu của mình.
Sự Nghiệp Văn Chương
Nguyễn Bính được biết đến là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ mới (1932–1945). Ông nổi tiếng với phong cách thơ mang đậm hồn quê, giản dị, mộc mạc nhưng đầy chất thơ. Tác phẩm của ông thường phản ánh hình ảnh làng quê Việt Nam với những nếp sống bình dị, cùng với đó là tâm tư, tình cảm của con người trong một xã hội nửa truyền thống, nửa hiện đại.
Nguyễn Bính không chạy theo những sáng tạo táo bạo hay hiện đại hóa như nhiều nhà thơ cùng thời. Thay vào đó, ông quay về với truyền thống, sử dụng thể thơ lục bát, song thất lục bát một cách nhuần nhuyễn để tạo nên một phong cách rất riêng, gần gũi và dễ chạm đến trái tim độc giả.
Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Nguyễn Bính để lại một kho tàng thơ ca phong phú, trong đó có nhiều tác phẩm tiêu biểu như:
“Chân quê”: Một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của ông, thể hiện nỗi trăn trở về sự thay đổi của làng quê dưới tác động của đời sống hiện đại.
“Lỡ bước sang ngang”: Một bài thơ dài mang đậm cảm xúc lãng mạn và buồn bã, nói về số phận của người con gái bị cuốn vào những biến cố cuộc đời.
“Tâm hồn tôi”: Bài thơ này khắc họa nội tâm nhạy cảm và những suy tư sâu sắc của nhà thơ.
“Gái quê” (tập thơ): Tập thơ đầu tay ra mắt năm 1941, được đánh giá là tác phẩm kinh điển của dòng thơ quê hương.
“Mây Tần”: Một tập thơ được yêu thích với những bài thơ lãng mạn nhưng vẫn mang đậm hơi thở của làng quê.
“Thơ Nụ cười xuân”: Một tập thơ chứa đựng những cảm xúc xuân sắc, niềm vui và nỗi buồn trong cuộc sống.
Đánh Giá Về Tác Giả và Phong Cách Sáng Tác
Nguyễn Bính được coi là nhà thơ của làng quê Việt Nam. Thơ ông mang đậm hơi thở dân dã, bình dị, nhưng cũng đầy những suy tư triết lý sâu sắc. Phong cách thơ của ông kết hợp giữa sự tinh tế trong việc sử dụng ngôn từ với lối kể chuyện giản dị, dễ hiểu, làm nổi bật những giá trị văn hóa truyền thống.
Thơ Nguyễn Bính gắn bó mật thiết với cuộc sống làng quê, từ những con đường làng, cánh đồng lúa, bến nước đến những con người thật thà, chất phác. Đồng thời, thơ ông còn phản ánh sự va chạm giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và hiện đại, mang đến những trăn trở, day dứt về sự đổi thay của xã hội.
Vinh Danh và Di Sản
Nguyễn Bính được coi là một trong những nhà thơ lớn của Việt Nam. Tác phẩm của ông không chỉ ghi dấu ấn trong nền văn học nước nhà mà còn để lại ảnh hưởng sâu sắc đối với các thế hệ sau. Năm 2000, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật – một sự ghi nhận xứng đáng cho những đóng góp của ông đối với văn hóa Việt Nam.
Các tác phẩm của Nguyễn Bính vẫn luôn được yêu thích và nằm trong chương trình giáo dục phổ thông tại Việt Nam. Nhiều bài thơ của ông đã được phổ nhạc, trở thành những ca khúc đi cùng năm tháng.
Kết Luận
Nguyễn Bính là một tài năng thơ ca đặc biệt của Việt Nam. Thơ ông không chỉ là tiếng lòng của người nghệ sĩ yêu quê hương, yêu cuộc sống mà còn là bức tranh sống động về đời sống tinh thần của người dân Việt Nam trong giai đoạn chuyển mình của lịch sử. Với sự nghiệp sáng tác phong phú và phong cách độc đáo, Nguyễn Bính xứng đáng là một biểu tượng tiêu biểu của nền thơ ca Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
