Đây thôn Vĩ Dạ
Hàn Mặc Tử
Sao anh không về chơi thôn Vĩ?
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.
Gió theo lối gió, mây đường mây,
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay…
Thuyền ai đậu bến sông Trăng đó,
Có chở trăng về kịp tối nay?
Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra…
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?
(Hàn Mặc Tử – SGK Ngữ văn 11 – tập 2)
*
Phân tích Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử
Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử là một bức tranh tuyệt đẹp, nhuốm màu sắc mộng mơ nhưng cũng đầy u buồn. Qua ba khổ thơ, tác giả vừa vẽ nên khung cảnh thiên nhiên yên bình của thôn Vĩ, vừa bộc lộ nỗi lòng khao khát yêu thương và nỗi đau chia lìa trong cuộc đời đầy bất hạnh.
Khung cảnh thôn Vĩ – vẻ đẹp bình dị mà tinh khôi
Mở đầu bài thơ, Hàn Mặc Tử gợi lên một lời trách nhẹ nhàng, đầy ý nhị:
“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?”
Câu hỏi như lời mời gọi, gợi nhớ về thôn Vĩ với hình ảnh thiên nhiên trong sáng và tràn đầy sức sống:
“Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên.
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc,
Lá trúc che ngang mặt chữ điền.”
Nắng “mới lên” làm bừng sáng hàng cau, tạo nên một khung cảnh tươi trẻ, thanh khiết. Hình ảnh “xanh như ngọc” của khu vườn thôn Vĩ gợi lên một vẻ đẹp thuần khiết, tràn đầy nhựa sống. Đặc biệt, chi tiết “lá trúc che ngang mặt chữ điền” không chỉ tả cảnh mà còn hàm chứa sự kín đáo, duyên dáng, tượng trưng cho con người vùng thôn quê.
Tâm trạng u buồn qua dòng nước và ánh trăng
Khổ thơ thứ hai chuyển từ cảnh sắc thiên nhiên sang tâm trạng của nhà thơ:
“Gió theo lối gió, mây đường mây,
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay…”
Hình ảnh gió và mây chia lìa, không cùng hướng, gợi lên nỗi cô đơn, chia cách trong lòng người. Dòng nước “buồn thiu” và hoa bắp lay nhè nhẹ càng làm khung cảnh thêm tĩnh lặng, đượm buồn. Tất cả như phản chiếu nỗi lòng khao khát một tình yêu trọn vẹn nhưng vô vọng.
Hình ảnh thuyền và trăng trong câu hỏi:
“Thuyền ai đậu bến sông Trăng đó,
Có chở trăng về kịp tối nay?”
gợi lên một nét lãng mạn, huyền ảo. Thuyền và trăng tượng trưng cho ước mơ tình yêu, nhưng câu hỏi không có lời đáp càng làm nổi bật nỗi hoài nghi và khắc khoải trong tâm hồn tác giả.
Nỗi hoài nghi và xa cách trong tình yêu
Khổ thơ cuối cùng là sự pha trộn giữa thực và mộng:
“Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra…”
Hình ảnh “khách đường xa” vừa cụ thể vừa mơ hồ, tượng trưng cho tình yêu cách biệt, xa xôi. Áo trắng – biểu tượng của sự tinh khôi – lại trở nên mờ ảo, khiến người đọc cảm nhận rõ rệt nỗi bất lực và mơ hồ của nhà thơ trong việc chạm tới tình yêu.
Cuối cùng, câu hỏi đầy day dứt:
“Ở đây sương khói mờ nhân ảnh,
Ai biết tình ai có đậm đà?”
gợi lên nỗi buồn trước sự chia xa và sự hoài nghi về tình cảm. Không gian “sương khói” nhạt nhòa như một ẩn dụ cho cuộc đời mờ mịt, cho những mối tình không trọn vẹn mà nhà thơ luôn khao khát.
Lời kết Đây thôn Vĩ Dạ
Đây thôn Vĩ Dạ là một bài thơ kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp thiên nhiên và chiều sâu tâm trạng. Qua những hình ảnh thơ đầy tinh tế, Hàn Mặc Tử không chỉ vẽ nên bức tranh thôn quê tuyệt đẹp mà còn bộc lộ nỗi lòng đầy khắc khoải, cô đơn của một tâm hồn yêu say đắm nhưng bị vùi dập bởi số phận nghiệt ngã. Bài thơ vừa trong sáng, vừa buồn thương, để lại dư âm mãi trong lòng người đọc.
*
Nhà thơ Hàn Mặc Tử
Hàn Mặc Tử (1912–1940), tên thật là Nguyễn Trọng Trí, quê ở Quảng Bình, là một trong những nhà thơ tiêu biểu nhất của phong trào Thơ Mới. Ông được biết đến với phong cách thơ độc đáo, vừa trữ tình, lãng mạn, vừa huyền ảo và đầy bí ẩn.
Dù cuộc đời ngắn ngủi và đầy đau thương vì bệnh phong, Hàn Mặc Tử vẫn để lại di sản thi ca đồ sộ với những tập thơ nổi tiếng như Gái quê, Đau thương (sau đổi thành Thơ điên). Tác phẩm Đây thôn Vĩ Dạ là kiệt tác thể hiện tình yêu thiên nhiên, quê hương và những khắc khoải trong tâm hồn người thi sĩ. Thơ Hàn Mặc Tử vừa đẹp vừa bi thương, in đậm dấu ấn một tài năng kiệt xuất của văn học Việt Nam.
Viên Ngọc Quý.
