Đêm đầu hè
Huy Cận
Đêm đầu hè gió nhẹ lâng lâng
Trời dãn ra sao ập xuống gần
Đất thoảng mùi hương năm ngoái lại
Chân đi như có sóng triều nâng
Đêm thở muôn nghìn lá mởn non
Không gian phơi phới đoá tươi giòn
Vào hè mà vị đầu xuân nhỉ
Ta hỏi bờ đê hoa gạo son
Đi trong đêm hè đêm hè đi
Trời tựa gương sen ngát bốn bề
Lấp lánh sao vàng là nhị tủa
Hồn ta bay giữa làm hương khuya
Bao năm bao tháng đã bao mùa
Tưởng thuộc trong lòng hoá vẫn chưa
Mỗi một bước đi là bước mới
Đất trời đâu đã hết say sưa
Đêm đầu hè, 1972
*
“Đêm Đầu Hè” – Giao Hòa Giữa Tâm Hồn và Thiên Nhiên
Huy Cận, nhà thơ của những xúc cảm tinh tế và sự giao thoa kỳ diệu giữa con người và vũ trụ, đã gửi gắm một bức tranh thơ tuyệt mỹ trong “Đêm Đầu Hè”. Bài thơ không chỉ là những rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là những suy tư sâu lắng về sự đổi thay bất tận của đất trời và lòng người.
Sự lay động của thiên nhiên trong đêm hè
Ngay từ câu mở đầu, nhà thơ đã khắc họa một đêm hè đầy mê hoặc:
“Đêm đầu hè gió nhẹ lâng lâng
Trời dãn ra sao ập xuống gần.”
Cảm giác nhẹ nhàng, bồng bềnh của “gió nhẹ lâng lâng” gợi lên sự thoải mái, dễ chịu khi đêm hè vừa chớm. Trời đất như mở rộng, thu hẹp khoảng cách giữa con người và vũ trụ, khiến người ta cảm nhận rõ sự gần gũi với sao trời.
Không gian ấy còn thoảng mùi hương từ “năm ngoái lại” – một chi tiết đậm chất hoài niệm, mang đến cảm giác vừa thân quen vừa mới mẻ. Trong đó, mỗi bước chân không đơn thuần là sự di chuyển mà còn mang theo cảm giác “có sóng triều nâng” – như thể thiên nhiên đang nâng đỡ, dìu dắt tâm hồn thi sĩ hòa mình vào cảnh sắc đêm hè.
Thiên nhiên – Sự sống đang căng tràn nhựa sống
Khổ thơ tiếp theo mở ra một không gian sống động, đầy sức sống:
“Đêm thở muôn nghìn lá mởn non
Không gian phơi phới đoá tươi giòn.”
Hình ảnh “đêm thở” là một nhân hóa đầy thú vị, gợi lên nhịp sống mãnh liệt của thiên nhiên. Mỗi chiếc lá non, mỗi đóa hoa đều như đang tràn đầy sức xuân, mang đến cho đêm hè một vẻ tươi mới bất ngờ.
Huy Cận tinh tế nhận ra:
“Vào hè mà vị đầu xuân nhỉ
Ta hỏi bờ đê hoa gạo son.”
Dường như cái nóng của mùa hè không hề gắt gỏng mà lại dịu dàng, mang chút dư âm của đầu xuân. Câu hỏi “hoa gạo son” bên bờ đê không chỉ là lời tự vấn mà còn là cách thi sĩ tìm kiếm sự giao hòa giữa các mùa, giữa cũ và mới.
Tâm hồn phiêu lãng trong đêm đầu hè
Bước chân thi sĩ tiếp tục hòa nhịp với không gian:
“Đi trong đêm hè đêm hè đi
Trời tựa gương sen ngát bốn bề.”
Đêm hè như một chiếc gương phản chiếu sắc ngát của sen, biến bốn bề thành một không gian thanh khiết. Cái nhìn của nhà thơ không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp vật lý mà còn hướng đến chiều sâu tâm hồn, nơi “lấp lánh sao vàng” và “hồn ta bay giữa làm hương khuya.”
Tâm hồn Huy Cận không còn tách rời với thiên nhiên mà đã hòa quyện, trở thành một phần trong bản nhạc đêm hè kỳ diệu.
Hành trình khám phá không bao giờ kết thúc
Khổ thơ cuối mang đến một triết lý sâu sắc:
“Bao năm bao tháng đã bao mùa
Tưởng thuộc trong lòng hoá vẫn chưa.”
Dù đã trải qua biết bao năm tháng, tưởng rằng mọi vẻ đẹp của thiên nhiên đã được khắc sâu vào tâm trí, nhưng mỗi lần bước đi, ông lại nhận ra những điều mới mẻ. Mỗi bước chân là một hành trình khám phá, là sự ngạc nhiên trước cái đẹp bất tận của đất trời.
Câu kết:
“Đất trời đâu đã hết say sưa.”
Như một lời khẳng định rằng thiên nhiên vẫn luôn tràn đầy sức sống và đam mê. Điều đó không chỉ đúng với cảnh vật mà còn phản ánh tâm hồn con người, luôn tìm kiếm, luôn khao khát cảm nhận cái đẹp.
Thông điệp của bài thơ
“Đêm Đầu Hè” không chỉ là một bài thơ tả cảnh mà còn là khúc ca về sự giao hòa giữa tâm hồn con người và thiên nhiên. Qua những hình ảnh tinh tế và cảm xúc chân thành, Huy Cận đã truyền tải thông điệp rằng thiên nhiên luôn là một nguồn cảm hứng bất tận, nơi con người có thể tìm lại chính mình và khám phá những điều kỳ diệu trong cuộc sống.
Kết luận
Với “Đêm Đầu Hè”, Huy Cận một lần nữa khẳng định tài năng của mình trong việc thổi hồn vào cảnh vật, biến những điều giản dị trở thành những triết lý sâu sắc. Bài thơ là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy lắng nghe nhịp thở của thiên nhiên, để tìm thấy sự đồng điệu và niềm say mê không ngừng trong cuộc đời.
*
Nhà Thơ Huy Cận – Một Thi Nhân Tài Hoa và Nhà Chính Trị Xuất Chúng
Huy Cận (1919–2005) là một trong những gương mặt nổi bật của nền văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt trong phong trào Thơ mới. Không chỉ dừng lại ở vai trò một thi sĩ, ông còn là một chính khách tài năng, đóng góp không nhỏ cho sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa, chính trị nước nhà.
Tuổi thơ và con đường học vấn
Sinh ngày 31 tháng 5 năm 1919 tại làng Ân Phú, huyện Đức Thọ (nay thuộc huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh), Huy Cận lớn lên trong một gia đình nhà nho nghèo nhưng giàu truyền thống học vấn. Ngay từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu văn chương đặc biệt. Sau khi hoàn thành bậc trung học tại Huế và đỗ tú tài Pháp, Huy Cận ra Hà Nội học tại trường Cao đẳng Canh nông. Trong thời gian này, ông ở cùng nhà với Xuân Diệu, người bạn tri kỷ suốt đời của ông.
Con đường thơ ca – Từ nỗi buồn siêu hình đến hơi thở cuộc sống
Huy Cận bước vào làng văn học với tập thơ “Lửa Thiêng” (1940), được coi là một trong những đỉnh cao của phong trào Thơ mới. Tập thơ mang nỗi buồn mênh mang, hiu quạnh, thể hiện những suy tư triết lý về kiếp người và vũ trụ. Nỗi buồn trong thơ ông vừa siêu hình, vừa sâu lắng, để lại ấn tượng mạnh mẽ trong lòng độc giả.
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, thơ Huy Cận có sự chuyển mình rõ rệt, tràn đầy niềm vui và hơi thở cuộc sống. Những tập thơ như “Trời mỗi ngày lại sáng” (1958) hay “Đất nở hoa” (1960) phản ánh tinh thần lạc quan và niềm tin vào sự đổi mới của đất nước.
Ông không ngừng sáng tác, để lại nhiều tác phẩm giá trị như “Ngày hằng sống ngày hằng thơ” (1975), “Hạt lại gieo” (1984), và “Ta về với biển” (1997). Nhiều bài thơ của ông được phổ nhạc, trở thành những tác phẩm âm nhạc bất hủ như “Ngậm ngùi” (Phạm Duy) hay “Buồn đêm mưa” (Phạm Đình Chương).
Hành trình chính trị và những cống hiến to lớn
Không chỉ là một nhà thơ xuất sắc, Huy Cận còn là một chính khách tài ba. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Bộ trưởng Bộ Canh nông, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, và Bộ trưởng đặc trách Văn hóa Thông tin. Ông cũng là một trong những thành viên chủ chốt của phái đoàn Chính phủ Lâm thời tiếp nhận lễ thoái vị của vua Bảo Đại.
Huy Cận cũng tham gia Quốc dân đại hội Tân Trào và được bầu vào Ủy ban Giải phóng Dân tộc. Trong suốt sự nghiệp, ông luôn là cầu nối giữa văn hóa và chính trị, thúc đẩy sự phát triển của văn học nghệ thuật trong giai đoạn đầy biến động của đất nước.
Giải thưởng và vinh danh
Huy Cận được phong tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt I, năm 1996) và được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Thơ Thế giới vào năm 2001. Sau khi qua đời vào năm 2005, ông được Nhà nước truy tặng Huân chương Sao Vàng – phần thưởng cao quý nhất của Việt Nam.
Di sản để lại
Huy Cận để lại một di sản thơ ca đồ sộ với những tác phẩm giàu giá trị nghệ thuật và tư tưởng. Tâm hồn ông là sự hòa quyện giữa cái nhìn nhân văn, triết lý sâu sắc và tình yêu quê hương, đất nước. Đồng thời, ông cũng là biểu tượng cho sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ văn chương và bản lĩnh chính trị.
Ngày nay, tên tuổi Huy Cận được lưu danh qua các con đường, ngôi trường tại quê nhà Hà Tĩnh và nhiều tỉnh thành khác. Thơ ca của ông vẫn sống mãi trong lòng bạn đọc, như một chứng nhân cho sự chuyển mình của đất nước và tâm hồn người Việt qua từng thời kỳ lịch sử.
Viên Ngọc Quý.
