Đi chợ tết
Bằng Việt
Bản Sán Dìu xanh hơi khói lên
Sương ủ cành xuân, đất ẩm mềm
Hôm nay xuống chợ như đi hội
Khi chị cài hoa lên áo em!
Bản Sán Dìu bắn máy bay rơi!
Hôm nay đi chợ quên đường thôi!
Bốn bên thắt nút dây lưng tía
Ai cũng cùng em chia nỗi vui…
Một thoáng rồng lên núi ngậm tăm
Lăn lộn xông pha tính hướng tầm,
Công đi săn Mỹ như săn thú
Chửa bắn rơi xong, bụng chửa mừng!
Bản Sán Dìu thắng xong, trẻ quá!
Vồng cải vàng hoe, tươi tắn lạ!
Em xuống triền núi dốc như say
Mùi cúc thơm khi nào không hay
Quay lại nhìn bóng mây Tam Đảo
Biết chị đang ngồi trực đổi phiên
Hôm nay chị đi chợ mua nhiều lắm
Chị ngóng lâu về đến phát ghen!
Nhưng vui chân quá, vui chân thế!
Chị ơi, thôi chị chẳng nên hờn.
Hôm nay đi chợ quên đường nhá!
Đánh Mỹ rồi, em lại trẻ con!…
1967
(Nguồn: Bằng Việt, Tác phẩm chọn lọc, NXB Hội Nhà văn, 2010)
*
“Đi Chợ Tết” – Niềm Vui Tái Sinh Giữa Nắng Xuân Hòa Bình
“Đi chợ Tết” của nhà thơ Bằng Việt là một bức tranh sinh động về niềm vui, sự hồi sinh của cuộc sống nơi bản Sán Dìu sau chiến tranh. Qua những vần thơ giản dị mà sâu sắc, tác giả không chỉ tái hiện khung cảnh đầy sắc màu của chợ Tết vùng cao mà còn truyền tải thông điệp về sức sống mãnh liệt, tinh thần lạc quan và niềm hy vọng bất diệt trong mỗi con người.
Bức tranh ngày Tết trên bản vùng cao
Bài thơ mở ra bằng khung cảnh rực rỡ, thơ mộng của bản Sán Dìu:
“Bản Sán Dìu xanh hơi khói lên
Sương ủ cành xuân, đất ẩm mềm…”
Hơi xuân ấm áp lan tỏa khắp bản làng, sương mờ lãng đãng, đất ẩm như hồi sinh sau những ngày đông khắc nghiệt. Khung cảnh ấy không chỉ là nền cho những hoạt động đời thường mà còn là sự khởi đầu của niềm vui đoàn tụ, của những trái tim khát khao hòa bình và hạnh phúc.
Hình ảnh đi chợ Tết hiện lên đầy vui tươi, phấn khởi, như một ngày hội:
“Hôm nay xuống chợ như đi hội
Khi chị cài hoa lên áo em!”
Những chi tiết nhỏ như “cài hoa lên áo” không chỉ nói về niềm vui của các cô gái Sán Dìu mà còn khắc họa sự giản dị, tinh tế trong đời sống văn hóa của đồng bào vùng cao.
Niềm vui hòa bình sau chiến tranh
Ẩn sau khung cảnh rộn ràng ngày Tết là những dấu ấn của chiến tranh và chiến thắng. Bản Sán Dìu từng là nơi “bắn máy bay rơi” – biểu tượng của sự kiên cường và lòng dũng cảm. Nhưng hôm nay, bản làng trở về với sự yên bình, nơi niềm vui chiến thắng hòa quyện với đời sống thường nhật:
“Bản Sán Dìu bắn máy bay rơi!
Hôm nay đi chợ quên đường thôi!”
Niềm vui đi chợ không chỉ là niềm vui cá nhân mà còn là niềm tự hào chung của cả bản làng. Những người dân từng “công đi săn Mỹ như săn thú” giờ đây bước vào cuộc sống mới, nơi “vồng cải vàng hoe, tươi tắn lạ” và hương cúc thơm nồng nàn trên triền núi.
Sự hồi sinh của tuổi trẻ
Sau chiến tranh, con người tìm thấy lại sự ngây thơ, trẻ trung trong chính mình. Hình ảnh cô gái vui vẻ đi chợ, quên cả đường về, mang đậm sắc thái hồn nhiên:
“Hôm nay chị đi chợ mua nhiều lắm
Chị ngóng lâu về đến phát ghen!
Nhưng vui chân quá, vui chân thế!
Chị ơi, thôi chị chẳng nên hờn.
Hôm nay đi chợ quên đường nhá!
Đánh Mỹ rồi, em lại trẻ con!…”
Niềm vui chiến thắng không chỉ hiện diện trong lời nói mà còn trong từng bước chân, từng nụ cười. Cảm giác “lại trẻ con” là sự tái sinh của tâm hồn, sự khôi phục của tình yêu cuộc sống sau những năm tháng gian khổ.
Thông điệp sâu sắc từ bài thơ Đi chợ Tết
Qua bài thơ, Bằng Việt đã gửi gắm thông điệp về sức mạnh của lòng người: dù trải qua bao mất mát, đau thương, con người vẫn có thể hồi sinh, tìm thấy niềm vui trong những điều bình dị nhất. Chiến thắng không chỉ là sự giải phóng đất nước mà còn là sự giải phóng tâm hồn, đưa con người trở về với những giá trị thuần khiết, đẹp đẽ.
Hơn thế, bài thơ còn nhấn mạnh ý nghĩa của hòa bình – không chỉ là sự yên bình của đất trời mà còn là sự bình yên trong tâm hồn, nơi con người có thể sống trọn vẹn với niềm vui và khát vọng của mình.
Lời kết
“Đi chợ Tết” không chỉ là một bài thơ về chợ ngày xuân mà còn là khúc ca của niềm tin, sự hồi sinh và khát vọng sống mãnh liệt. Qua những câu chữ mộc mạc nhưng đầy sức sống, Bằng Việt đã tái hiện không khí náo nhiệt, rộn ràng của ngày Tết và lan tỏa thông điệp về giá trị của hòa bình và hạnh phúc giản đơn.
Bài thơ để lại trong lòng người đọc một niềm vui nhẹ nhàng nhưng sâu sắc – niềm vui của những trái tim biết yêu thương, biết hy vọng và trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc đời.
*
Về nhà thơ Bằng Việt
Bằng Việt – Người nghệ sĩ lặng lẽ gieo mầm cho những giá trị đời thường
Trong bầu trời thi ca Việt Nam hiện đại, Bằng Việt là một trong những nhà thơ để lại dấu ấn sâu sắc với lối viết giàu cảm xúc, tràn đầy những suy tư về con người và cuộc sống. Ông không chỉ là người kể chuyện của thế hệ đi trước mà còn là cầu nối cảm xúc, mang những giá trị trường tồn vượt qua thời gian, đến với trái tim độc giả hôm nay.
Bằng Việt – Hành trình từ tuổi trẻ đến nghệ thuật
Bằng Việt, tên thật là Nguyễn Việt Bằng, sinh ngày 15 tháng 6 năm 1941 tại Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Thời thanh xuân của ông trải dài trong những năm tháng đất nước còn chia cắt, chiến tranh và gian khổ. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông du học ngành luật tại Liên Xô, nhưng chính tình yêu đối với văn chương đã dẫn lối ông đến với thi ca.
Thời kỳ đầu sáng tác, ông gắn bó với những nhà thơ cùng thế hệ như Lưu Quang Vũ, Nguyễn Duy… Thơ Bằng Việt thời kỳ này tràn đầy nhiệt huyết tuổi trẻ, đậm chất lý tưởng và khát vọng cống hiến cho quê hương.
Không chỉ thành công trên con đường thi ca, Bằng Việt còn là một nhà quản lý văn hóa và hoạt động tích cực trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Ông từng đảm nhiệm các vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội và Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.
Đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ Bằng Việt
Sự dung dị và tinh tế trong cảm xúc
Thơ của Bằng Việt thường gợi lên những cảm xúc nhẹ nhàng, dung dị mà sâu sắc. Ông có khả năng biến những điều bình thường trong cuộc sống thành thơ, khiến người đọc thấy mình trong từng câu chữ. Dù viết về thiên nhiên, tình yêu hay những ký ức xa xưa, thơ ông luôn ẩn chứa sự lắng đọng, suy ngẫm.
Ví dụ, trong bài thơ “Bếp lửa” – tác phẩm nổi tiếng được đưa vào giảng dạy trong chương trình phổ thông, Bằng Việt đã tái hiện hình ảnh bếp lửa thân thương của bà, gắn với tuổi thơ gian khó nhưng đầy tình yêu thương. Hình ảnh bếp lửa không chỉ là biểu tượng của tình bà cháu mà còn là ngọn lửa của lòng yêu thương và ý chí vượt lên mọi khó khăn.
Chất tự sự trữ tình
Thơ Bằng Việt mang tính tự sự cao, như những lời tâm tình từ chính tâm hồn ông, nhưng đồng thời cũng là tiếng nói chung của thế hệ. Từ những câu chuyện cá nhân, thơ ông mở ra những chiều sâu triết lý về cuộc đời, con người, và giá trị sống.
Bài thơ “Em đừng ghen với quá khứ” là một ví dụ điển hình. Trong đó, ông viết về tình yêu, quá khứ, và những nỗi niềm sâu kín của con người một cách tinh tế. Những câu thơ như lời an ủi dịu dàng, để lại sự lắng đọng trong lòng người đọc.
Hướng đến những giá trị nhân văn và tình yêu quê hương đất nước
Bằng Việt luôn tìm cách khắc họa những giá trị nhân văn trong thơ mình. Ông không ngần ngại nói về gian khó, mất mát, nhưng điều nổi bật nhất trong thơ ông chính là niềm tin mãnh liệt vào tình yêu thương, sự sống và ý nghĩa của sự đoàn kết.
Trong các bài thơ viết về quê hương, ông không chỉ vẽ nên những bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn nhấn mạnh tình yêu và trách nhiệm với mảnh đất đã nuôi dưỡng mình. Điều này khiến thơ ông không chỉ là nghệ thuật mà còn là lời kêu gọi sâu sắc hướng tới độc giả.
Di sản thơ ca và ảnh hưởng lâu dài
Bằng Việt để lại nhiều tác phẩm xuất sắc, có giá trị nghệ thuật và tư tưởng lớn. Các tập thơ tiêu biểu của ông bao gồm: Hương cây – Bếp lửa (1968, cùng Lưu Quang Vũ); Đất sau mưa; Khoảng cách giữa lời; Nơi cuối trời mây trắng còn bay. Thơ Bằng Việt không chỉ được yêu thích ở Việt Nam mà còn được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác, mang văn hóa và tâm hồn Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.
Ý nghĩa của thơ Bằng Việt trong lòng độc giả hôm nay
Thơ Bằng Việt không khoa trương, cầu kỳ mà lặng lẽ như dòng suối chảy, âm thầm thấm vào tâm hồn độc giả. Nó là những hồi ức đẹp đẽ, là bài học giản dị về lòng yêu thương, là lời nhắc nhở về những giá trị đời thường mà chúng ta thường quên lãng.
Hơn nửa thế kỷ gắn bó với thi ca, Bằng Việt không chỉ để lại những vần thơ mà còn là tấm gương về sự tận tụy, trách nhiệm của người nghệ sĩ với xã hội. Ông nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, giữa những biến động của thời gian, điều đẹp đẽ nhất chính là sự gắn bó, lòng trắc ẩn, và niềm tin vào cuộc sống.
Lời kết
Bằng Việt – người nghệ sĩ thầm lặng nhưng vững vàng trong hành trình gieo những mầm thơ nhân văn, sẽ mãi là một ngọn lửa sáng trong văn học Việt Nam. Những câu thơ của ông, như những mảnh ghép của ký ức, sẽ còn mãi trong lòng những ai từng chạm đến, truyền cảm hứng và nhắc nhở chúng ta yêu hơn những giá trị giản dị nhưng bền vững của cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
